دکتر حامد حاجی‌حیدری؛ فقط ایده‌ای برای تأمل بیشتر

▬    دهه ۱۹۸۰، شاهد آغاز امواج رکود ناشی از پیشرفت فناوری و برخی تصادم‌های ساختاری اجتماعی، بوده است. با این وجود، همچنان گمان نمی‌رفت که دولت‌های رفاه نتوانند موضوع را حل کند، ولی مشخصاً از سال ۱۹۹۵ و با شکل‌گیری و فراگیری اینترنت فراگیر و موتورهای جستجو، فضای اقتصادی و اجتماعی زیر و رو شد.
▬    بخش مهمی از توفیق سیاست‌های تنظیم اقتصاد کلان بر مهار تورم مبتنی بود، ولی اشتباه است اگر مهار تورم را هدفی به خودی خود قلمداد نماییم. حتی افزودن متغیرهای رکود و بازدهی نیروی کار، پیچیدگی کافی را به تحلیل اضافه نمی‌کند. نکته مهم، افزودن صورت‌های مختلف بیکاری و فراغت به الگوی تحلیلی است. امروز، اولویت دولت‌ها، مدیریت عرضه و تقاضای نیروی کار و همچنین عرضه و تقاضای فراغت است.
▬    تدابیر متعارف جابگو نیستند؛ «مالیات» فزاینده، یا باعث می‌شود که سرمایه‌گذاران به استفاده بیشتر از فناوری برای افزایش کارآیی رهسپار شوند، که به کاهش اشتغال و سپس کاهش مصرف، و مآلاً رکود و تقلیل تولید می‌انجامد. سمت دیگر افزایش مالیات، حرکت سرمایه‌گذاران به سمت رباخواری و عدم پذیرش ریسک سرمایه‌گذاری می‌انجامد. از جانب دیگر، گسترش برنامه‌های «تأمین اجتماعی» نیز با افزایش بیکاری ناشی از فزونی درآمد خارج از کار، عدم تعادل‌های بیشتری را موجب می‌شود، چرا که برنامه‌های تأمین اجتماعی، اصولاً برنامه‌های منفعلی هستند که در انتظار وقوع آسیب‌ها می‌نشینند، تا آنان را درمان کنند. این‌ها نامعادله‌های تورم و رکود، و بهره‌وری و بیکاری در اقتصاد متعارف امروز هستند.
▬    ما نیاز به سیاست‌های اقتصادی و اجتماعی فعال در جهت توزیع اشتغال و فراغت داریم، و قلب سیاست‌های فعال در جهت توزیع اشتغال و فراغت، «آموزش» است. نحو سیاست‌گذاری که نامعادله‌های اقتصادی امروز را به سمت تعادل می‌کشد، آشکارا غیراقتصادی هستند، و به حفظ خلاقانه چرخه خلاقیت-فراغت از طریق تنظیمات آموزشی منوط است. گسترش کار خلاقانۀ آزاد، یا اصطلاحاً «فری‌لنس» مکمل مناسبی برای تنظیمات آموزشی خواهد بود. سیاست‌ها و برنامه‌ها باید بر بازگرداندن (الف) انگیزه‌ها و (ب) مهارت‌های افراد بیکار متمرکز گردد.
▬    تغییرات شدید پیش رو، همه معادلات را دگرگون می‌کنند. سیاستگذاران نمی‌توانند برآوردی از دستمزدها و درآمدهای پایین داشته باشند؛ آن‌ها به جای تصلب مقررات یا مقررات‌زدایی، به هدایت مداوم مقررات به سمت ترویج و رهاسازی خلاقیت‌ها احتیاج دارند. سیاست باید برای رویارویی با کار غیرقانونی در اقتصاد سیاه آماده شود. مهم‌ترین دشواری آن است که بر سر این استراتژی‌ها و هر استراتژی دیگر، اجماعی میان سیاست‌گذاران نیست و رویه‌های پیشین اجماع سیاسی نیز به خوبی عمل نمی‌کنند.
مآخذ:...
هو العلیم

دکتر حامد حاجی‌حیدری؛ فقط ایده‌ای برای تأمل بیشتر

▬    دکترین «اصول‌گرایی جهادگرا»، کوششی است برای بن‌بست‌گشایی نظری از تصادم فرضی «اصول‌گرایی» و «کارآمدی». چالش و دشواری اساسی که از دیدگاه نظریه‌پردازان کارآمدی، ساختارهای سیاسی «اصول‌گرا» را تهدید می‌کند، ناتوانی در انطباق کاملاً آزادانه با شرایط متغیر، به لحاظ پایبندی به اصول محدود کننده اخلاقی است. از زمان نیکولو ماکیاولی، همواره به لحاظ نظری فرض بر این بوده است که یک سیستم کارآمد برای آنکه دارای حداکثر انطباق با شرایط متغیر محیطی باشد و به این معنا «کارآمد» تلقی شود، باید بدون پایبندی به اصول، آماده باشد تا خود را با آزادی کامل همرنگ شرایط و زمانه سازد؛ پس، لزوماً نباید «اصول‌گرا» باشد.
▬    «اصول‌گرایی جهادگرا» را می‌توان دکترین توجیه فرآیند توسعه در روند متعامل حل مسائل (در تمامی سطوح پائین، میانی و بالا) دانست. اصول‌گرایی جهادگرا، با «تولید انبوه آگاهی» در مورد آنچه در صدر و ذیل جامعه می‌گذرد، دارای ساز و کارهای فعال و دائمی است که از طریق آن‌ها اصول خود را برای حل مسائلی که در عمق زندگی روزمره احساس می‌شود، به کار می‌گیرد. گر چه «اصول‌گرایی جهادگرا» دایر بر آن است که تداوم جامعه انسانی تنها با انتقال مداوم آرمان‌ها از نسلی به نسل دیگر میسر می‌گردد، در عین حال، این نکته را نیز در مرکز توجه قرار می‌دهد که اصول، همواره باید از طریق حل مسائل «هر روزه» زنده و فعال شوند. چنین نگاهی به اصول است که به جوانان امکان می‌دهد که در حیات اجتماعی اصول، سهیم شوند، و خود نیز در ایجاد ارتباط بین حل مسائل روزمره و اصول متعالی نقش داشته باشند.
▬    دولت در «اصول‌گرایی جهادگرا» با حرکت از مسأله‌ای به مسأله دیگر راه خود را می‌گشاید، و می‌کوشد تا روی هر مسأله به دقت و اصولی کار کند. اصول در موقعیت‌های مسأله آفرین به کار فراخوانده می‌شوند و ابزاری برای بازسازی و جهت‌دهی مجدد فعالیت‌های انسان می‌گردند. از این رو، در حکمرانی «اصول‌گرایی جهادگرا»، روش حل کردن مسأله و فنون تفکر نقادانه در برنامه اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی اهمیت زیادی دارد. از دیدگاه «اصول‌گرایی جهادگرا»، رفتار آگاهانه‌ای که از این طریق، تجربه‌اندوزانه در حکومت ساخته می‌شود و شکاف دولت، و مردم کوچه و خیابان را پر می‌کند، «یک کارکرد مدیریت اجتماعی است، که قادر به رشد خود به خودی نیست، بلکه نیازمند تحریک مداوم از جانب عوامل اجتماعی و همچنین خود دولت است. فرد، با مشارکت در زندگی گروهی در «سازمان‌های محلی حل مسأله» است که معانی و طرق رفتاری سیاسی را که ذهنیت‌اش را تشکیل می‌دهند می‌سازد؛ به همین سان، شخصیت «اصولگرا» نیز در چنین اجتماعی ساخته می‌شود؛ اجتماعی که تمام افراد را به حل مسائل فرامی‌خواند. چنین «مشارکت‌پراکنی» ای روش اصلی اصلاح و ارتقای امور اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی جامعه است. تنها راه اصول‌گرا بودن جهادگرا، آماده شدن برای مشارکت گسترده در زندگی اجتماعی، به شیوه‌ای اصول‌گرایانه برای حل ریزترین مسائل است.
▬    «اصول‌گرایی جهادگرا»، دکترین فعال نمودن اصول در تمام سطوح زندگی است؛ «اصول‌گرایی جهادگرا»، ابرام دارد که جامعه از طریق ارتباطات افراد است که موجودیت پیدا می‌کند. هر ارتباطی برای طرفین آن، در عین حال، هم اجتماعی و هم آموزشی است. ارزش غایی هر نهاد اجتماعی در تأثیر انسانی آن نهفته است؛ به گفته دیگر، بستگی به میزانی دارد که این نهاد، به چه میزان حیات مشترک را پیش می‌برد، و غنا می‌بخشد؛ محیط اجتماعی با برانگیختن طرق خاصی از عمل یا شریک ساختن فرد در فعالیتی جمعی و درگیر ساختن وی در آن باعث می‌شود او موفقیت آن را موفقیت خود و شکست آن را شکست خود بداند. در واقع، محیط اجتماعی اگر به خوبی غنا بخشیده شود، زندگی فردی را فعال می‌سازد و به حرکت درمی‌آورد، و دقیقاً به همین دلیل است که سیاستی می‌تواند یک سیاست اجتماعی موفق ارزیابی شود که بتواند فعالیت «کف جامعه» را در جهت اصول اخلاقی قابل قبول تضمین نماید؛ از دید یک نظریه‌پرداز، این دستور کار اصلی دولت «اصول‌گرای جهادگرا» خواهد بود.
▬    معیار متمایز کننده «کف جامعه»، ناتوانی نسبی آن‌ها در ایجاد مشارکت‌های نیرومند است؛ آن‌ها معمولاً درگیر تأمین حداقل‌های زندگی هستند و معمولاً مشارکت‌ها خارج از مکانیسم‌های حداقلی (مانند دقایقی را در یک قهوه‌خانه آذربایجانی گذراندن، چند روز در سال در هیأت‌های محلی در تهران سپری کردن و…) در میان آن‌ها رخ نمی‌دهد و معمولاً امر لوکسی محسوب می‌شود. از این رو یک استراتژی مهم اصول‌گرایان در راستای سیاست‌های عدالت و توانمندسازی، آن است که هر نهاد محلی حاوی مشارکت سطوح پایینی و میانی جامعه را از طریق منابع ملی و کمک به مدیریت منابع محلی تقویت نمایند.
▬    سیاست‌های مسلط بوروکراتیک، فقط پاسخگوی علایق بخشی کوچک از جمعیت است و تشکیلات آن، نقاط و مسائل حاشیه‌ای را از نظر دور می‌دارد. در نتیجه، دکترین «اصول‌گرایی جهادگرا»، خواهان تمرکززدایی از سیاست‌ورزی دولتی از طریق تقویت عاملیت نهادهای ریشه‌دار در این جامعه هستند. علاوه بر اولویت نهادهای ریشه‌دار محلی، جهادگرایان بر ابتکارهای بومی و دائماً تصحیح شونده در عرصه‌های اقتصادی، سیاسی و اجتماعی فرهنگی اصرار دارند که به طور خاص، به نیازهای نیروهای حاشیه‌ای جامعه، قومیت‌ها، زنان، جوانان، کودکان، حاشیه‌نشین‌ها و دیگر گروه‌های آسیب‌پذیر بپردازد (توأم با برخی اقتباس‌های آزاد).
مأخذ:صبح‌نو
هو العلیم

دکتر حامد حاجی‌حیدری؛ فقط ایده‌ای برای تأمل بیشتر

▬    حال که لااقل در چهار نقطه از جهان، واکسن بیماری کوید۱۹ مهیا شده است و در کشورمان نیز چنین محصولی در مرحله آزمون است، و هر چند که هنوز نحوه مدیریت تقاضای جهانی برای این واکسن‌ها ابهام دارد، مع‌الوصف، می‌توان واقعاً از «پساکرونا» سخن گفت. با تمام این احوال، کوید۱۹ تا هم اکنون منجر به نابودی ۳۰ درصد از ظرفیت‌های رشد اقتصادی جهان شده است، و چنین تخریبی پس از جنگ جهانی دوم سابقه نداشته است. تأثیرات اقتصادی کوید۱۹، عظیم بوده‌اند، و تبعات اجتماعی و سیاسی این میزان از نابودی اقتصادی نیز در راه‌اند. بعید است که حکومت‌های جهان بتوانند به سرعت، ظرفیت‌های از دست رفته را جبران کنند. در شرایطی که جهان به سمت کمیابی فزاینده منابع حرکت می‌کند، ترتیبات ترویج صلح نیز عملکرد مناسبی ندارند، و مجموع شرایط نشان می‌دهند که موقعیت‌های بحرانی و منازعه‌آمیزی در پیش است. اما آیا جوان مسلمان مهیای مواجهه با این موقعیت هست؟ موقعیت جدید، پرسش‌ها جدی برانگیخته و تقاضا برای تجدید نظر در مسیرها را افزوده است.
▬    انکارناپذیر است که نسل جدید جوانان جهان باید خود را آماده کنند تا مسیر خود را از کوره‌راه بگشایند و جوانان انقلابی ما نیز به همین ترتیب. موازنه‌های سیاسی و اقتصادی جهان بر هم خورده‌اند. جوانان انقلابی دهه چهل و پنجاه که در شرایط دشوار، ارابه انقلاب را به حرکت درآوردند، مهارت‌های مهمی در زمینه اقدامات در تنگنا و شرایط دشوار داشتند، ولی واقع آن است که جوانان امروز که در شرایط پدید آمده توسط آن نسل سخت‌کوش رشد یافته‌اند، نسل پساتوسعه‌ای ساخته‌اند که لزوم بسیاری از اقدامات در تنگنا را احساس نمی‌کنند یا اگر هم احساس کنند، برای این شرایط آماده نشده‌اند. مع‌الوصف، تجربیات نسل گذشته نیز چندان برای شرایط امروز قابل تکرار نیست و نیاز به خلاقیت‌های مهمی هست.

▀█▄  جانمایی نقطه امروز در مسیر بلندمدت
▬    مسیر انقلاب اسلامی ما با مطالبات متنوعی از توحید و عدالت و حریت گرفته تا استقلال و توسعه کشور و ترویج فضایل اخلاقی و خانواده و مقام زن و ادب و آموزش و پرورش و ... آغاز شد، ولی در میان همه مطالبات، درخواست یک حکمرانی اسلامی و علوی برجسته‌ترین و جامع‌ترین بود، و عاقبت، این نیرو بود که با درس‌های «ولایت فقیه» امام خمینی (ره)، سد را شکست و انقلاب را پیروز کرد. تز «ولایت فقیه» در پیشبرد حکمرانی اسلامی و علوی محور شد و انقلاب به پیروزی رسید.
▬    از آغاز انقلاب، نیروهایی که تز «ولایت فقیه» را محوری‌ترین ایده انقلاب اسلامی شمردند و سایر ایده‌ها و حتی شخصیت تابناک امام ره را در ذیل آن آموزه کلی تفسیر کردند، گروه متمایز و عمده‌ای را ساختند که امروز به آنان، «اصول‌گرا» اطلاق می‌کنند. در دوره پس از انقلاب، این جماعت، اسامی مختلفی به خود گرفتند؛ تا اواخر دهه هفتاد به آن‌ها «یتی» در مقابل «یونی» می‌گفتند، اشاره به «جامعه روحانیت مبارز» در قبال «مجمع روحانیون مبارز»؛ در دوره اصلاحات، انتلکتول‌های اصلاحات که بعداً معلوم شد، اغلب، در سرزمین دشمنان مقیم شدند، «یتی»ها را با عنوان آزار دهنده و غیرواقعی «جناح راست» و حتی «محافظه‌کار» برچسب زدند. این بود، تا آستانه مبارزات انتخاباتی شوراهای شهر سال ۸۲، که عنوان «اصول‌گرا» ابتدا از یک یادداشت از روزنامه رسالت برآمد و بلافصل مورد استقبال سایرین قرار گرفت، و حالا به نظر می‌رسد که عنوان «اصول‌گرایی» هر چند که به قدر کافی بسنده هست، ولی نیاز است که در این مقطع تحرک و شعار و شعور تازه‌ای به جریان داده شود.

▀█▄  جهادگرایی
▬    نیاز هست که در این مقطع، تحرک و شعار و شعور تازه‌ای به جریان اصول‌گرایی اسلامی داده شود، چرا که جوان اصول‌گرای امروز باید در پیچ تاریخی که شامل تغییر موازنه‌های عمده سازنده سیاست جهان است، یک بیدارباش جدی بگیرند، و «شانه زیر بار مسؤولیت بسپارند». این جمله اخیر، تم اصلی بیانیه گام دوم انقلاب است که سه بار در این بیانیه تکرار شده است. همان طور که پیشانی جریان نشان می‌دهد، امروز، شعار و شعور تازه، باید چیزی در حدود عنوان «جهادگرایی» باشد.
▬    برای افروختن «جهادگرایی»، کار فرهنگی لازم است تا حساسیت‌ها در همه رده‌های اجتماعی بالا برود، ظرفیت‌ها پای کار بیایند، و از تمام ظرفیت‌ها با تحمل و اهتمام بالا استفاده شود. باید پذیرفت که نحوی رکود در بخش فرهنگ عمومی رخ داده است که زمینه مناسبی را برای افروخته شدن جرقه‌های مجاهدت فراهم نمی‌آورد. تمایز مهم جهادگرایی شیعی به رهبری امام خمینی ره، با جهادگرایی مشابه بنیادگرایی اهل سنت، در گرایش بارز و برجسته فرهنگی آن است، چرا که امام خمینی ره، بر آن بود، که جهاد اصغر جهاد نظامی، و جهاد اکبر، جهاد فرهنگی است.
▬    برای راه‌اندازی جهادگرایی، در مقدمه، یک جهاد اکبر فرهنگی لازم است. فعالان حیطه فرهنگ، چه طلاب و فضلا و ائمه جماعت، چه دانشجویان و اساتید، چه هنرمندان و بسیج، و ... ، حجم عظیمی از مسأله‌شناسی‌ها و بن‌بست‌گشایی‌های فرهنگی را ارائه می‌دهند، ولی، این نحو تلاش‌های فکری، در حیطه گفت و شنود باقی مانده، و آن چنان که باید به فرهنگ عمومی تبدیل نشده است. مشغولیت مستمر این جماعت فرهنگی در اینستاگرام و توییتر و سایر محیط‌های شبکه، کار فرهنگی به حساب نمی‌آید.
▬    راه حل چیست؟ برداشت ما این است که در رکود فرهنگی جاری، هر دو بخش تقاضا و عرضه ضعف دارند؛ هم طرف عرضه در بخش عمومی برای طرح راه‌حل‌های فرهنگی راکد است و همه حواس‌ها به مسأله‌جویی‌ها و شکوه و شکایت‌های جسته و گریخته، غیر عمیق و عمدتاً غیر تاریخی پرت شده است، و هم طرف تقاضا ایراد دارد و از قضا مردم هم به دنبال «زندگی» خود رفته‌اند و دارند «زندگی می‌کنند». در دکترین «جهادگرایی»، تحریک گسترده هر دو طرف لازم است.
▬    خروج فعالان فرهنگی از محدودیت‌های محفلی، و رسوخ به عمق تاریخی جامعه، این فایده را هم دارد که طرف تقاضای تولید فرهنگی را هم تحریک می‌کند. به عبارت دیگر، معلوم می‌شود که راه‌حل‌های فرهنگی، چاره بسیاری از مسائلی که تا حال اقتصادی و سیاسی فرض می‌شدند نیز هست، و تحریک طرف تقاضا، خود به تولید راه‌حل‌های فرهنگی بیشتر برای مسائل ملموس جامعه که از سوی مصرف‌کنندگان فرهنگی بازتاب می‌یابد منجر می‌شود.
▬    یک مطلب دیگر آن است که مداخله فرهنگی در مسائل اجتماعی، خصلت منعطف دارد و مدام باید بر وفق شرایط، تغییر مسیر بیابد و تازه شود. این نیز ایجاب می‌کند که حکمی شبیه حکم جهاد فرهنگی صادر شود، وقتی روند عادی این تولید فرهنگی مختل گردد. خاطرمان هست که در سال‌های قبل و در کوران جنگ، چطور گرم بودن «کار فرهنگی»، موجب جستن و یافتن راه‌حل‌های فرهنگی برای دشوارترین مسائل خلق الساعه سیاسی و اقتصادی و حتی نظامی این کشور می‌شد، و این راه‌حل‌های فرهنگی، مدام و از هر گوشه‌ای می‌جوشید. جوانانی بودند که مدام در همه جا در سیلان داوطلبانه بودند، و اصطلاحاً «کار فرهنگی» انجام می‌دادند، و همان‌ها بودند که راه‌حل‌های کارآمد را بهتر از دولت‌ها تولید می‌کردند؛ چیزی شبیه اردوهای جهادی امروز.
▬    در عین حال، فعالیت فرهنگی مستمر که با کلیدواژه «حضور همیشه در صحنه فعالان فرهنگی» شناخته می‌شود، علاوه بر ایجاد انعطاف در حل مسائل اجتماعی و سیاسی و اقتصادی، و پاسخ به مسائل خلق الساعه، نقش مهمی در تصحیح روندهای بلندمدت هم دارند. در جریان مداخله‌های مستمر فعالان فرهنگی، وفاق‌هایی در تشخیص آن‌ها رخ می‌دهد که پس از عرضه به اصول، می‌توانند به راه‌یابی‌های بلندمدت فرهنگی تبدیل شوند، و بدین ترتیب، قدر مطلق ذخیره فرهنگی و توان و بضاعت ما در رویارویی با مسائل نوظهور را بالا ببرند؛ از این طریق، انبان راه‌یابی‌های فرهنگی ما از خط مشی‌های مجرب متراکم‌تر خواهد شد، و در آینده هر چه پخته‌تر عمل خواهیم کرد.
▬    الحاصل؛ فروغ اخگر فرهنگ، به این خاطر کم نشده است که هیزم نداریم، بلکه، باید بر این هیزم، هیمه‌ای از جنس «فتوای جهاد» افکند تا این هیزم آماده، شعله بگیرد و نور برافروزد. یک زمانی هست که هیزم نداریم و شعله مرده است، و گاه چنین نیست، و هیزم هست و بسیار هم هست، فوت و هیمه و نفتی لازم است تا شعله‌ور شود. این دومی، حال امروز ماست (توأم با برخی اقتباس‌های آزاد).
مأخذ:صبح‌نو
هو العلیم

زومیت؛ فقط ایده‌ای برای تأمل بیشتر

▬    یک یوتیوبر با آموزش هوش مصنوعی بر اساس ترانه‌های گروه Nirvana، یک قطعۀ موسیقی کامل از آن خروجی گرفت که کیفیت قابل قبولی دارد.
▬    شاید هوش مصنوعی به‌مرور توانایی انجام تمامی وظایف ما را پیدا کند. بازسازی قطعات موسیقی از گروه‌ها و خواننده‌های محبوب، یکی از کارهای جذاب برای کاربران دنیای فناوری است که شاید در خطر تصاحب توسط هوش مصنوعی قرار داشته باشد.
▬    یکی از کاربران یوتیوب به‌نام فانک ترکی از مدت‌ها پیش به‌دنبال آزمایش کردن توانایی هوش مصنوعی در ساختن قطعات موسیقی بود. او متن ترانه‌ها را به یک هوش مصنوعی می‌داد تا یک موسیقی کاملاً جدید را بر اساس ورودی‌ها بسازد. نتیجه‌ای اولیه از آزمایش‌ها، قابل قبول به نظر می‌رسد و می‌توانید نمونۀ آن را در این لینک مشاهده کنید. در جدیدترین آزمایش ترکی، او ترانه‌هایی از قطعات موسیقی متعدد گروه نیروانا را به هوش مصنوعی داد. ویدئویی که در لینک بالا می‌بینید، حاصل پردازش هوش مصنوعی است و Smother نام دارد.
▬    فانک ترکی برای ساخت ویدیوی بالا، ترانه‌های تولیدشده توسط هوش مصنوعی را خواند و با ابزارهای نرم‌افزاری آن‌ها را به صدای جدیدی تغییر داد. تمامی بخش‌های آهنگ‌سازی و ترکیب سازها نیز توسط ترکی انجام شده‌اند. به‌هرحال متنی که در ترانۀ حاصل می‌شنویم، هیچ معنا و هدف خاصی ندارد و نمی‌توان آن را یک اثر هنری دانست. قبلاً تلاش‌های مشابهی توسط او برای ساختن قطعات موسیقی به کمک هوش مصنوعی انجام شده بود که از موسیقی گروه‌هایی همچون متالیکا و نیکل‌بک استفاده می‌کرد. درنهایت، حاصل کار هیچ‌گاه یک اثر کامل نیست و مانند آزمایش‌های مشابه برای نوشتن فیلم‌نامه به کمک هوش مصنوعی، هنوز راه زیادی تا تکامل در پیش دارد.

▀█▄ ▀▄█▌ جُنگ تارین ساترن
▬    در سپتامبر ۲۰۱۸، تارین ساترن به اولین هنرمندی تبدیل شد که یک جُنگ را به‌طور کامل با استفاده از هوش مصنوعی تولید کرد. صنعت موسیقی به لطف فناوری همواره دستخوش تغییرات بوده است؛ از ضبط چند قطعه (multi-track recording) گرفته تا لوپ پدال‌ها و نرم‌افزارهای تولید دیجیتال. هوش مصنوعی قرار است تغییراتی بنیادی در این صنعت به وجود آورد، اما مانند دیگر فناوری‌های نوپا، نقاط ضعف و قوت این فناوری هنوز در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.
▬    در این مقاله نگاهی عمیق‌تر به نقش هوش مصنوعی در موسیقی می‌اندازیم که قرار است پلی میان دنیای خلاقیت و فناوری باشد؛ موضوعی که مطمئناً در آینده بیشتر دربارۀ آن خواهیم شنید.

▀█▄ ماجرای تولید جُنگ
▬    ساترن زمانی در یوتیوب محتوای خلاقانه درباره موسیقی، علایق و شخصیت خود تولید می‌کرد. طی این فرآیند متوجه شد که فناوری چقدر کارایی در زمینه خلاقیت را بالا برده است. ساترن شروع به امتحان هوش مصنوعی و واقعیت مجازی کرد. این هنرمند از یوتیوب کمک‌هزینه‌ای برای تولید چند محتوای واقعیت مجازی دریافت کرد و در این پروژه از هوش مصنوعی برای تولید موسیقی پس‌زمینه استفاده کرد. این موضوع اولین جرقه‌های تولید یک جُنگ کامل با هوش مصنوعی را در ذهن تارین زد. این جُنگ با نام I AM AI در اسپاتیفای منتشر شده است.

▀█▄ نحوه تولید
▬    ساترن از نرم‌افزارهای هوش مصنوعی متعددی به‌جای یک همکار یا تولیدکنندۀ سنتی استفاده کرد. این نرم‌افزارها شامل AIVA، Amper، گوگل واتسون بیت (Google Watson Beat) و گوگل ان‌سینث (Google NSynth) بودند. به زبان ساده، ساترن به نرم‌افزار، داده‌های موسیقی را که می‌توانند آموخته شوند (برای مثال یک سری از موسیقی‌های جاز دهه ۲۰) یا پارامترها (مثل بیت در دقیقه، کلید یا آلات موسیقی) داد. نرم‌افزار این داده‌ها را پردازش کرده و قطعاتی خام خروجی می‌دهد. ساترن این قطعات را مرتب و ویرایش کرده و یک قطعه موسیقی تولید کرده است. این فرآیند از بسیاری از جهات شبیه به ویرایش فیلم بوده و وابسته به تولیدکنندگان انسانی است. هنرمندان ایده خود را وارد هوش مصنوعی کرده و تا زمانی که به نسخۀ موردپسند خود دست یابند، به این کار ادامه می‌دهند.

▀█▄ فواید استفاده از هوش مصنوعی
▬    هوش مصنوعی مانند بیشتر فناوری‌های نوپا، نقاط قوت و ضعف خود را دارد. خودکار بودن هوش مصنوعی برای ساترن لذت‌بخش بود. اگر از چیزی خوشش نمی‌آمد، تنها لازم بود ورودی را تغییر دهد و مجدد امتحان کند. جدای از این، هوش مصنوعی نیاز به ظرافت نداشته و به تعداد ساعات کار هم حساس نیست. شما می‌توانید تا حصول نتیجۀ دلخواه از آن استفاده کنید. به‌طور خلاصه، شما به کسی غیر از خودتان برای واقعیت بخشیدن به ایده‌هایتان نیاز ندارید. همچنین با کمک نرم‌افزارها و هوش مصنوعی نیازی به آشنایی با سازها یا تنظیم موسیقی نداشته و تنها کافی است دید هنری داشته باشید.

▀█▄ نقاط ضعف بالقوه
▬    با وجود قابلیت نرم‌افزار برای تولید قطعات موسیقی، این قطعات همچنان جدا از هم هستند. ساترن در این مورد می‌گوید: «Amper در تولید قطعات با آلات موسیقی بسیار خوب است، اما با این حال هنوز ساختار موسیقی را درک نمی‌کند. این نرم‌افزار ممکن است به شما قطعات را بدهد اما در نهایت کنار هم قرار دادن این قطعات برای دستیابی به ایده‌ام، بر عهدۀ خودم است».
▬    به عبارت دیگر، نرم‌افزار مثل ما فکر نمی‌کند و در نتیجه برای دستیابی به این مهم باید تمامی پارامترهای ممکن را تنظیم کنید که ممکن است دهه‌ها به طول انجامد؛ و البته تولیدکننده در این فرآیند تنهاست. ساترن جای خالی گفتگو با سایر موسیقی‌دانان را در پروژه‌اش احساس می‌کرد. وجود سایر موسیقی‌دانان برای فائق آمدن بر مشکلات احتمالی در روند تولید نیز سودمند است.

▀█▄ مشکلات حقوقی
▬    فناوری جدید به همراه خود ملاحظاتی هم در بردارد، از جمله ملاحظات حقوقی. یکی از مشکلات بزرگ که به ذهن خطور می‌کند، مسئلۀ حقوق و مالکیت است. شرکت‌های فناوری تولیدکنندۀ نرم‌افزارهای هوش مصنوعی می‌توانند ادعا کنند که به اندازۀ هنرمندانی که ورودی و ویرایش را کنترل می‌کنند، در اثر تولیدشده سهم دارند. اگرچه بعضی از نرم‌افزارها مثل واتسون بیت متن‌باز هستند؛ اما هنوز راه‌حلی قطعی یا استانداردی مشخص وجود ندارد. مشکل حقوقی دیگر مربوط به کپی‌رایت است. برای مثال اگر یک هنرمند از موسیقی گروه بیتلز به‌عنوان ورودی استفاده کند، موسیقی تولیدشده بسیار متأثر از این گروه خواهد بود؛ آیا این موضوع نقض کپی‌رایت است یا خیر؟ بحث‌های پیرامون این موضوع خیلی سریع به سمت فلسفۀ مبدأ خلاقیت بشر کشیده شده است.

▀█▄ آینده
▬    فناوری و خلاقیت در بسیاری از صنایع به کمک یکدیگر آمده‌اند. هنرمندی به نام «The Most Famous Artist» با همکاری هکرها از هوش مصنوعی برای خلق سبک‌های هنری خاص در کارهای سفارشی‌اش استفاده کرده است. در موردی مشابه، رابی بارات از هوش مصنوعی برای خلق آثار هنری با توجه به سبک نقاشی استادان بهره برده است. صنعت مد و فشن نیز از هوش مصنوعی برای تولید پارچه‌های نوآورانه و تکنیک‌های تولید استفاده می‌کند. موسیقی نیز مستثنی نیست؛ تلاش‌ها و سرمایه‌گذاری‌هایی در این زمینه صورت گرفته است. IBM، اسپاتیفای و گوگل همه در حال کار روی هوش مصنوعی برای تولید موسیقی هستند. در پلتفرم‌هایی مثل Spotify، هوش مصنوعی هم‌اکنون نقشی اساسی در قابلیت‌های کلیدی مثل موتورهای پیشنهاد موسیقی بر عهده دارد. ساترن می‌گوید: «در آیندۀ نزدیک، من تقریباً مطمئنم که شاهد هنرمندانی خواهیم بود که با کمک یادگیری ماشین به‌دنبال میکس و مستر آهنگ‌ها، تغییر سبک سازهای موسیقی و ایجاد ملودی‌های جذاب‌تر خواهند بود».

▀█▄ ▀▄█▌ یک نگاه فلسفی: آیا هوش مصنوعی می‌تواند هنرمند شود؟
▬    ما انسان‌ها در حال ساخت ابزارهایی هستیم که شاید روزی موجب نابودی‌مان شود. با پیشرفت هوش مصنوعی، این واهمه به ترسی واقعی بدل شده است.
▬    قیام ربات‌ها، ترس بسیار بجایی است که امروزه بسیاری از مردم دارند. برخی عقیده دارند که به‌زودی ربات‌ها کل دنیا را به تصرف خود در خواهند آورد. آن‌ها بر این باورند که ما انسان‌ها به‌آرامی در حال ساخت ابزارهایی هستیم که نهایتاً موجب نابودی‌مان می‌شود. این ترس با پیشرفت زیاد فناوری‌های هوش مصنوعی در سراسر جهان، رفته‌رفته واقعی و واقعی‌تر می‌شود. امروزه ربات‌هایی وجود دارند که کدهایی را می‌نویسند که می‌تواند ربات‌های حتی باهوش‌تر دیگری بسازد و نتیجتاً، فقط این سؤال باقی بماند که واقعاً چقدر طول می‌کشد تا هوش مصنوعی در تقریباً تمامی حوزه‌ها از انسان‌ها جلو بزند.
▬    یادداشتی که در ادامه خواهید خواند، برگردانی از مقاله اخیرشان کِلی، فیلسوف آمریکایی است. شان دورانس کِلی، استاد فلسفه دانشگاه هاروارد به دلیل تبحرش در فلسفه ذهن، فلسفه علوم شناختی، فلسفه ادراک، تصور و حافظه، زیبایی‌شناسی و فلسفه ادبیات شناخته می‌شود. از آثار کِلی می‌توان به کتاب‌های «پیوند پدیدارشناسی و فلسفه زبان و ذهن» (راتلج، ۲۰۰۰) و «همۀ چیزهای درخشان: خوانش کلاسیک‌های غربی برای یافتن معنای یک عصر سکولار» به همراه هوبرت درایفوس (فری‌پرس، ۲۰۱۱) اشاره کرد.

▀█▄ بحث و جدل یک فیلسوف
▬    روز ۳۱ مارس سال ۱۹۱۳، در سالن طلائی خانه موسیقی شهر وین، اواسط اجرای ارکسترال آلبانی برگ بود که اخلال‌گری برنامه را به هم زد. سروصدا شد، صندلی‌هایی شکستند. پلیس برگزارکننده کنسرت را به جرم کوبیدن مشت به صورت اسکار استراوس، آهنگ‌ساز کمتر شناخته‌شدۀ اپرت دستگیر کرد. بعداً، استراوس در دادگاه روایت شوخ‌طبعانه‌ای از عصبانیت تماشاچیان نقل کرد. او اصرار داشت که آن مشت، موزون‌ترین نوای کل شب بود. اما تاریخ حکم متفاوتی صادر کرد: رهبر ارکستر، آرنولد شوئنبرگ، شاید خلاق‌ترین و تأثیرگذارترین آهنگ‌ساز قرن بیستم باشد.
▬    شما ممکن است از موسیقی ناموزون شوئنبرگ لذت نبرید که تونالیته معمول را رد می‌کند تا همۀ ۱۲ پرده گام سنتی با تأکیدی یکسان به‌کار گرفته شوند. اما او، تعریف موسیقی را به کل تغییر داد. همین او را به یک هنرمند واقعاً خلاق و نابغه تبدیل می‌کند. تکنیک‌های شوئنبرگ حالا در تمامی طیف‌های موسیقی گنجانده شده‌اند؛ از موسیقی متن فیلم‌ها تا نمایش‌های موزیکال برادوی و ترانه‌های جاز اورنت کلمن و مایلز دیویس. خلاقیت یکی از دستاوردهای اسرارآمیز و چشمگیر انسان است؛ اما واقعاً چیست؟
▬    خلاقیت فقط تازگی و ابداع نیست. یک کودک خردسال ممکن است، سلسله‌ای از نُت‌های نو را بنوازد، اما این نت‌ها، به هیچ عنوان نمی‌توانند نشان‌دهندۀ خلاقیت باشند. مورد دیگر اینکه، خلاقیت با تاریخ تعیین می‌شود: آنچه در یک دوره یا مکان خلاقیتی الهام‌بخش به شمار بیاید، ممکن است در دوره و زمانی دیگر مضحک یا احمقانه قلمداد شود. یک جامعه باید اندیشه‌های نو را برای خود مناسب بداند تا به‌عنوان اندیشه‌هایی خلاق پذیرفته شوند.
▬    همان‌طور که در مورد شوئنبرگ یا شمار دیگری از هنرمندان عصر مدرن شاهد بوده‌ایم، لازم نیست که این پذیرش جهانی باشد. شاید سال‌ها طول بکشد؛ گاهی اوقات خلاقیت برای نسل‌ها به اشتباه پذیرفته نمی‌شود. اما یک نوآوری درنهایت باید توسط برخی از افراد جامعه پذیرفته شود تا بتوان به‌عنوان خلاقیت از آن نام برد.
▬    پیشرفت‌هایی که در حوزه هوش مصنوعی حاصل شده، موجب شده است که بسیاری فکر کنند ماشین‌ها به‌زودی در هر حوزه‌ای از جمله خلاقیت، جایگزین انسان‌ها می‌شوند. آینده‌پژوه رِی کرزویل، پیش‌بینی می‌کند که تا سال ۲۰۲۹، ما هوش مصنوعی پیشرفته‌ای خواهیم ساخت که می‌تواند جای یک فرد تحصیل‌کردۀ معمولی را بگیرد. نیک باستروم، استاد فلسفه دانشگاه آکسفورد محتاط‌تر است.

▀█▄ آرنولد شوئنبرگ مبدع مفهوم «سریالیسم» است
▬    آرنولد شوئنبرگ مبدع مفهوم «سریالیسم» است، بافت موسیقی که در آن همۀ ۱۲ پرده گام سنتی با تأکیدی یکسان به کار گرفته می‌شدند و به سبب همین تفاوت آن با موسیقی‌هایی که تا آن زمان ساخته می‌شد، گوش دادن به آن در مرتبه نخست، بیشتر شبیه به شنیدن زبانی به‌کلی بیگانه بود
▬    او تاریخ خاصی را مشخص نمی‌کند، بلکه پیشنهاد می‌دهد که فیلسوفان و ریاضیدانان تسلیم جانشینان «فوق هوشمند» خود می‌شوند که او آن‌ها را این‌طور توصیف می‌کند: «دارای عقلی خواهند بود که از عملکرد شناختی انسان در تقریباً تمامی زمینه‌های دلخواه جلو خواهند زد.» هر دو عقیده دارند زمانی‌که هوشی در سطح انسان در ماشین‌ها تولید شود، پیشرفت‌های عظیمی به وقوع می‌پیوندد. کرزوی از این مهم به‌عنوان «تکینگی (Singularity)» و باستروم به‌عنوان «انفجار هوش (Intelligence Explosion)» یاد می‌کند که در آن، ماشین‌ها در هر حوزه‌ای با اختلاف فاحشی از ما جلو می‌زنند.
▬    آن‌ها معتقدند که این اتفاق می‌افتد، زیرا دستاورد ابرانسانی همانند دستاورد انسان عادی است، به‌جز اینکه تمام محاسبات لازم بسیار سریع‌تر انجام می‌شوند، در همین حال باستروم از آن به‌عنوان «فراهوش سریع (Speed Superintelligence)» نام می‌برد. اکنون، تکلیف بالاترین سطح دستاوردهای انسانی، یعنی نوآوری خلاق چه می‌شود؟ آیا خلاق‌ترین هنرمندان و متفکران ما با ماشین‌ها کنار زده می‌شوند؟ خیر. دستاورد خلاقانه انسان، به دلیل نقش اجتماعی خود، در مقابل پیشرفت هوش مصنوعی سر فرود نمی‌آورد. در غیر این‌صورت، این بدان معنی است که در مورد هر دوی مفاهیم چیستی انسان و میزان خلاقیت دچار کج‌فهمی شده‌ایم.
▬    این ادعا یقین مطلق نیست، بلکه بستگی به هنجارهایی دارد که اجازه می‌دهیم بر فرهنگ و انتظارات ما از فناوری حاکم شوند. انسان‌ها در گذشته، قدرت و نبوغ بالایی را حتی به توتم‌های بی‌جان نسبت می‌دادند. کاملاً محتمل است که ما با ماشین‌های مجهز به هوش مصنوعی نیز مناسبات مشابهی داشته باشیم و آن‌ها را خیلی برتر از خودمان بدانیم و خلاقیت را به آن‌ها نسبت دهیم. اگر این اتفاق بیفتد، به دلیل برتری ماشین‌ها نخواهد بود، بلکه به این دلیل است که ما خود را خُرد و حقیر کرده‌ایم.
▬    بحث من در وهله اول در مورد پیشرفت ماشین‌هایی که اخیراً مشاهده کرده‌ایم، مانند پارادایم «یادگیری عمیق (Deep Learning)» و جانشین‌های محاسباتی آن است. در مورد پارادایم‌های دیگر قبلاً در پژوهش‌های علمی مرتبط به هوش مصنوعی بحث شده است. این‌ها قبلاً در تحقق وعده‌های خود شکست خورده‌اند. هنوز ممکن است که پارادایم‌های دیگری در آینده ظهور کنند، اما اگر در مورد دستاوردهای شگفت‌آور برخی مفاهیم جدید هوش مصنوعی در آینده گمانه‌زنی کنیم که حالا نمی‌توانیم به‌صورت معقول تشریحشان کنیم، این فرض ما بیش از آنکه استدلال منطقی از احتمالات باشد، اسطوره‌سازی صرف است.
▬    دستاوردهای خلاقانه در حوزه‌های مختلف متفاوت عمل می‌کنند. نمی‌توانم طبقه‌بندی کامل انواع مختلف خلاقیت را در اینجا ذکر کنم، اما برای اینکه مفهوم را برسانم، دلایلی بر اساس ۳ نمونه مختلف؛ موسیقی، بازی و ریاضی مطرح می‌کنم.

▀█▄ موسیقی برای گوش‌هایم
▬    آیا می‌توانیم ماشینی را با چنان خلاقیت ابرانسانی متصور شویم که بتواند تغییراتی عدیده‌ای در موسیقی همچون آنچه شوئنبرگ به وجود آورد اعمال کند؟ این چیزی است که من ادعا می‌کنم یک ماشین نمی‌تواند انجام دهد. بیایید با هم ببینیم چرا نمی‌تواند.
▬    سیستم‌های کامپیوتری ساخت موسیقی مدت زیادی است که وجود دارند. در سال ۱۹۶۵، خود کرزویل در سن ۱۷ سالگی از نوعی پیش‌گام سیستم‌های تشخیص الگو که امروزه ویژگی اصلی الگوریتم‌های یادگیری عمیق است، استفاده می‌کرد. او از یک کامپیوتر برای ساخت موسیقی قابل‌تشخیص استفاده می‌کرد. انواع این تکنیک امروز نیز استفاده می‌شود.
▬     الگوریتم‌های یادگیری عمیق می‌توانند یک ورودی را به‌عنوان مثال، چندین قطعه همسرایی سباستین باخ را دریافت کنند و قطعاتی به سبک باخ بسازند که حتی برخی از کارشناسان فریب بخورند و گمان کنند که موسیقی اصل است. اما این فقط تقلید است. این چیزی است که یک هنرمند به‌عنوان یک شاگرد انجام می‌دهد: رونویسی و کسب مهارت در آموختن سبک دیگران به‌جای اینکه روی سبک به‌خصوص و اصیلی کار کند. این همان نوع خلاقیت موسیقی نیست که ما به باخ نسبت می‌دهیم. بحث نوآوری رادیکال شوئنبرگ هم کاملاً جداست.
▬    پس تکلیف چیست؟ آیا ماشینی وجود دارد که مانند شوئنبرگ، روشی کاملاً نو برای آهنگ‌سازی ابداع کند؟ البته ما می‌توانیم چنین دستگاهی را تصور کنیم و حتی آن را بسازیم. با وجود الگوریتمی که قوانین ترکیبی خود را اصلاح می‌کند، ما می‌توانیم به‌راحتی ماشینی داشته باشیم که موسیقی کاملاً متفاوت بسازد، همان کاری که زمانی شوئنبرگ انجام داده بود.

▀█▄ الگوریتم‌های هوش مصنوعی بیشتر شبیه‌سازهای موسیقی هستند
▬    اما اینجا است که مسئله پیچیده می‌شود؛ ما شوئنبرگ را تنها به این دلیل که روش جدیدی برای ساخت موسیقی ابداع کرد، یک نوآور خلاق به حساب نمی‌آوریم، بلکه ما در آثار او جهان‌بینی خاصی می‌بینیم. دیدگاه شوئنبرگ نشان‌دهندۀ ایجاز، نظیف و مینیمالیسم مؤثر مدرنیته بود. نوآوری او نه فقط کشف الگوریتمی جدید برای ساخت موسیقی، بلکه طرز فکر موسیقیایی بود که امکان بیان دیدگاه‌های دلخواه را می‌داد. برخی ممکن است استدلال کنند که مسئله را خیلی پیچیده کرده‌ام. آیا آن‌ها می‌پرسند که یک ماشین نیاز به معانی عرفانی و غیر قابل‌شمارشی دارد که از لحاظ اجتماعی برای خلاقیت قلمداد شدن ضروری است؟ خیر، به دو دلیل، چنین استدلال نمی‌کنیم.
▬    ابتدا، به یاد داشته باشید که شوئنبرگ در پیشنهاد خود برای یک تکنیک جدید ریاضی آهنگ‌سازی، درک ما از آنچه موسیقی می‌دانستیم را کاملاً دگرگون کرد. این نوع خلاقیت دگرگون‌کننده سنت است که نیاز به‌نوعی حساسیت اجتماعی دارد. اگر شنوندگان تکنیک او را به‌عنوان نوعی ضد سنت‌گرایی در قلب مدرنیتۀ رادیکال در حال ظهور در وین قرن بیستم تجربه نکردند، ممکن است ارزش زیبایی‌شناختی نیز را در آن ندیده باشند. نکته این است که خلاقیت رادیکال، گونۀ دیگری از خلاقیت شتاب‌آلود روزمره نیست. دستاورد شوئنبرگ گونه‌ای سریع‌تر و بهتر از نوع خلاقیتی نبود که اسکار استراوس یا برخی از سایر آهنگسازان متوسط‌الحال به کار گرفته‌اند: بلکه اساساً در نوع متفاوت بود.
▬    ادعای افرادی مثل کرزویل این است که ماشین‌ها می‌توانند به سطح هوش انسان برسند و فرض بر این است که یک ذهن انسانی خواهیم داشت که از برخی از مجموعه الگوریتم‌های محاسباتی پیروی می‌کند، دیدی که «محاسبات‌گرایی (Computationalism)» نامیده می‌شود. اما اگرچه الگوریتم‌ها می‌توانند تبعات اخلاقی در پی داشته باشند، اما خود، عامل اخلاقی نیستند.

▀█▄ خلاقیت واقعی، خلاقیتی است که درک ما از ماهیت هستی را تغییر می‌دهد
▬     ما نمی‌توانیم میمونی را که تصادفاً نمایشنامه «اُتِلو» را تایپ کرده، یک نمایشنامه‌نویس بزرگ و خلاق به حساب بیاوریم. اگر هم عظمتی در محصول نهایی وجود داشته باشد، تنها یک تصادف است. ما ممکن است بتوانیم محصول دستگاه را بزرگ بدانیم، اما اگر بدانیم خروجی صرفاً نتیجۀ یک عمل دلخواه یا احتمال الگوریتمی است، نمی‌توانیم آن را به مثابه بیان دیدگاه انسان بپذیریم.
▬    به همین دلیل، به نظر من، چیزی جز یک انسان دیگر نمی‌تواند به‌درستی به‌عنوان یک هنرمند خلاق واقعی درک شود. شاید هوش مصنوعی روزی فراتر از احتمالات محاسباتی خود برسد، اما نیاز به جهشی دارد که حالا غیرقابل تصور است. ما فقط به‌دنبال الگوریتم‌های جدید یا روش‌هایی نیستیم که فعالیت انسان را شبیه‌سازی کنند؛ ما به‌دنبال مصالح جدیدی هستیم که مبنایی برای انسانیت باشند.
▬    رونوشت مولکول به مولکول از یک انسان، به تعبیری همان انسان است. ما همین حالا راهی برای تولید چنین موجودی داریم: حدود ۹ ماه طول می‌کشد. اکنون، یک دستگاه تنها می‌تواند کاری را انجام دهد که بسیار کمتر از آنچه یک شخص (انسان عادی) می‌تواند انجام دهد جالب‌توجه است. به‌عنوان مثال، شاید بتواند موسیقی به سبک باخ بسازد، شاید حتی موسیقی باشد که بعضی از کارشناسان فکر کنند بهتر از خود باخ است. اما این فقط به این دلیل است که موسیقی آن را می‌توانیم با استانداردهای پیشین مورد قضاوت قرار دهیم. چیزی که یک ماشین نمی‌تواند انجام دهد، تغییر در قضاوت‌های ما به لحاظ کیفیت موسیقی و آنچه که موسیقی می‌دانیم است.
▬    انکار نمی‌کنیم که هنرمندان خلاق از هر وسیله‌ای که در اختیار دارند استفاده می‌کنند و این ابزارها نوع هنری که پدید می‌آورند را شکل می‌دهند. ترومپت به مایلز دیویس و اورنت کلمن کمک کرد پی به خلاقیت خود ببرند. اما خود ترومپت، خلاقیت نیست. الگوریتم‌های هوش مصنوعی بیشتر شبیه‌سازهای موسیقی هستند تا اینکه شبیه اشخاص باشند. تارین ساوترن، یکی از شرکت‌کنندگان سابق برنامه تلویزیونی «امریکن آیدل (American Idol)» اخیراً جُنگی منتشر کرده که در آن سازهای کوبه‌ای، ملودی و آکوردها به‌وسیله الگوریتم تولید شدند، هرچند او ترانۀ آهنگ‌ها را خودش نوشته و ابزار الگوریتم را مکرراً اصلاح کرد تا به نتیجه دلخواه برسد.
▬     اما در اوایل دهۀ ۱۹۹۰، دیوید بویی این کار را به شیوه دیگری کرد: او موسیقی را نوشت و از یک برنامه مک به نام Verbalizer برای چینش تصادفی جملات به‌صورت ترانه‌های آهنگ استفاده کرد. درست مانند ابزارهای قبلی صنعت موسیقی از دستگاه‌های ضبط تا سینث‌سایزرها و سمپلرها، ابزار جدید هوش مصنوعی با تحریک و واسطه قرار دادن توانایی‌های خلاقانه انسان‌های هنرمند کار می‌کند.

▀█▄ بازی‌هایی بدون مرز
▬    در مورد دستاوردهای سیستم یادگیری عمیقی که در حال حاضر بهترین بازیکنان بازی فکری «گو (Go)» در جهان است، بسیار نوشته شده است. «آلفاگو (AlphaGo)» و انواع آن ادعا کرده‌اند که یک روش کاملاً جدید برای انجام این بازی به وجود آورده‌اند. این برنامه به کارشناسان انسانی نشان داده که شروع بازی با حرکت‌هایی که قبلاً حرکاتی ضعیف محسوب می‌شدند نیز می‌تواند به برد منتهی شود. این برنامه به سبکی بازی می‌کند کارشناسان آن را عجیب و غریب و بیگانه توصیف کرده‌اند. شی یو، یکی از بازیکنان برتر دنیا در مورد بازی آلفاگو گفته بود که این‌ها درست همان چیزی هستند که از بازی‌ها در آینده‌ای دور متصور بود. بله، به نظر می‌رسد که الگوریتم، واقعاً خلاق است.
▬    و از برخی جهات همین‌طور است. بااین‌حال، بازی کردن نسبت به آهنگ‌سازی یا نوشتن یک رمان متفاوت است: در بازی‌ها، مقیاس قابل‌مشاهده‌ای برای موفقیت وجود دارد. ما می‌دانیم که می‌توانیم چیزی از آلفاگو یاد بگیریم، چراکه شاهد برد آن هستیم. اما این چیزی است که باعث می‌شود بازی گو تبدیل به یک قلمرو بازی شود، مورد ساده‌ای که فقط چیزهای محدودی در مورد جهان به ما می‌گوید.

▀█▄ اثباتی که بهترین ریاضیدانان نتوانند درک کنند، یک اثبات به‌حساب نمی‌آید
▬    اساسی‌ترین نوع خلاقیت انسان، درک ما از خودمان را تغییر می‌دهد، زیرا درک ما از آنچه که خوب قلمداد می‌کردیم را تغییر می‌دهد. در مقابل برای بازی گو، ماهیت خوبی به این سادگی قابل فهم نیست: یک استراتژی بازی، اگر و فقط اگر برنده شود، خوب است. زندگی بشر به‌طور کلی فاقد این ویژگی است: مقیاس‌های قابل‌مشاهده‌ای برای موفقیت در بالاترین دستاوردها وجود ندارد. قطعاً نه در هنر، ادبیات، موسیقی، فلسفه یا سیاست چنین مقیاسی نداریم. همین‌طور برای پیشرفت فناوری‌های جدید، چنین مقیاسی نداریم.
▬    در قلمرو بازی‌های مختلف، ممکن است ماشین‌ها بتوانند به ما در مورد یک فُرم بسیار محدود خلاقیت چیزی یاد دهند. اما قواعد این قلمرو از پیش تعیین شده است؛ سیستم تنها به این دلیل می‌تواند موفق شود که یاد گرفته به‌خوبی در این محدوده‌ها بازی کند. فرهنگ انسانی و ماهیت انسان بسیار جالب‌توجه‌تر از این است. هنجارهایی هم در مورد اعمال انسانی وجود دارند. خلاقیت به معنای واقعی، توانایی تغییر این هنجارها در برخی حوزه‌های مهم انسانی است. موفقیت در قلمرو بازی، نشانی بر این نیست که اساسی‌ترین نوع خلاقیت قابل‌دستیابی است.

▀█▄ ضربه فنی
▬    یک شکاک ممکن است ادعا کند که این استدلال تنها به این دلیل درست است که ما بازی را با نبوغ هنری قیاس کرده‌ایم. پارادایم‌های خلاقانۀ دیگری نیز در حوزه‌های علمی و ریاضی وجود دارند. در این حوزه‌ها، دیگر بحث جهان‌بینی در میان نیست. بلکه فقط در مورد سازوکارهاست. ممکن است ماشینی بتواند به اثبات‌های ریاضی دست پیدا کند که بتوانیم آن را نبوغ خلاقانه قلمداد کنیم؟ خیر.
▬    کامپیوترها همین حالا هم به دستاوردهای ریاضیاتی قابل‌توجهی کمک کرده‌اند. اما مشارکت آن‌ها مشخصاً خلاقانه نیست. اولین قضیه مهمی که به‌وسیله یک کامپیوتر به اثبات رسید، «قضیه چهار رنگ» بود که بیان می‌کند: برای رنگ کردن هر نقشه به صورتی که تمامی نواحی همسایه و کشورها هم‌رنگ نباشند، تنها ۴ رنگ کافی است. تقریباً نیم قرن پیش، در سال ۱۹۷۶، کنت اپل و ولفگانگ هیکن در دانشگاه ایلینوی، مدرک کامپیوتری را برای اثبات این قضیه منتشر کردند. کامپیوتر میلیاردها محاسبه و هزاران نوع مختلف نقشه را بررسی کرده بود، کاری که برای انسان ناممکن بود.
▬    اما ابرکامپیوترها با بررسی تعداد بسیار زیادی پارامتر، هیچ کار خلاقانه‌ای انجام نمی‌دهند. در عوض، در اکثر مواقع کار حوصله‌سربری را انجام می‌دهند؛ این تقریباً عکس خلاقیت است. علاوه بر این، این نوع اثبات ریاضی به کمک کامپیوتر، چیزی نیست که برخی کارشناسان، اثبات ریاضی به حساب آورند. فیلسوف ریاضی، توماس تیموچکو استدلال می‌کند اگر ما حتی نتوانیم ثابت کنیم که اثبات درست است، همۀ کاری که انجام داده‌ایم، اعتماد به یک پروسه محاسباتی مستعد خطا است.
▬    حتی فرض کنیم که توانستیم به نتایج به‌دست‌آمده اعتماد کنیم، بااین‌حال، اثبات ریاضی به کمک کامپیوتر، چیزی شبیه به موسیقی ساخت کامپیوتر است. اگر نتیجه یک محصول ارزشمند است، دلیل آن عمدتاً کمک ما انسان‌هاست. اما برخی کارشناسان استدلال می‌کنند که هوش مصنوعی قادر به دستیابی به چیزهای بیش از این خواهد بود. بگذارید فرض کنیم که درنهایت، یک ماشین کاملاً متکی به خود خواهیم داشت که به‌تنهایی قضایا را اثبات می‌کند.
▬    آیا یک ماشین مانند آن می‌تواند در خلاقیت‌های ریاضی از ما پیش بیفتد، درست همان‌طور که کرزویل و باستروم استدلال می‌کنند؟ به‌عنوان مثال، فرض کنید که هوش مصنوعی در یک مسئله بسیار دشوار و حل‌نشده ریاضیاتی به نتیجه‌ای برسد.
▬    دو احتمال وجود دارد؛ اول اینکه اثبات یک قضیه بسیار هوشمندانه باشد و کارشناسان درستی آن را تأیید کنند. در این مورد، هوش مصنوعی که موفق به کشف اثبات یک قضیه شود، مورد تحسین قرار می‌گیرد. خود ماشین حتی ممکن است یک ریاضیدان خلاق محسوب شود. اما چنین دستگاهی نمی‌تواند گواهی بر تکینکی باشد؛ این ماشین نمی‌تواند آن‌قدر به لحاظ خلاقیت از ما پیش بیفتد که حتی نتوانیم بفهمیم چه عملی انجام داده است. حتی اگر نوعی خلاقیت در سطح انسان داشته باشد، به‌ناچار به قلمرو ابرانسانی منتهی نخواهد شد.
▬    برخی از ریاضیدانان از نوازندگان چیره‌دست موسیقی خوششان می‌آید: آن‌ها به وضوح در یک زمینه موجود متمایز هستند. اما نابغه‌هایی مانند الکساندر گروتندیک، امی نوتر و سرینیواسا رامانوجان مسلماً ریاضیات را تغییر داده‌اند؛ دقیقاً به همان شکلی که شوئنبرگ موسیقی را تغییر داد. دستاوردهای آن‌ها صرفاً اثبات فرضیه‌های قدیمی نبود، بلکه اشکال جدید و غیرمنتظرۀ استدلال بود که نه‌تنها منطقی بود؛ بلکه توانایی متقاعد کردن دیگر ریاضیدانان نسبت به اهمیت این نوآوری‌های را داشت. کار یک هوش مصنوعی که می‌تواند قضیه‌ای که مدت‌ها ریاضیدانان انسان را به خود مشغول کرده، به شیوه هوشمندانه‌ای اثبات کند، با آلفاگو و انواع دیگر آن یکسان است؛ عملی چشمگیر است، اما به هیچ‌وجه مانند شوئنبرگ نیست.
▬    موردی که گفتیم، احتمال دیگری را پیش‌روی ما می‌گذارد. فرض کنید بهترین و درخشان‌ترین الگوریتم یادگیری عمیق پس از مدتی به ما می‌گوید: «من اثبات یک قضیه کاملاً جدید را پیدا کرده‌ام، اما این قضیه حتی برای بهترین ریاضیدانان شما نیز بسیار پیچیده است.»
▬    اما چنین چیزی امکان‌پذیر نیست. اثباتی که حتی بهترین ریاضیدانان نتوانند درک کنند، واقعاً یک اثبات به حساب نمی‌آید. همان‌طور که یک موسیقیدان باید مخاطبانش را متقاعد کند تا مفهوم زیبایی‌شناسی موسیقی خوب را بپذیرند، یک ریاضیدان نیز باید سایر ریاضیدانان را قانع کند که دلایل خوبی برای باور به دیدگاه او وجود دارد. یک مدرک معتبر در ریاضیات باید توسط گروهی مستقل از کارشناسان معتبر قابل درک باشد. اگر کارشناسان قادر به درک اثبات نباشند، جامعه نیز آن را به‌عنوان یک اثبات نمی‌پذیرد.
▬    به همین علت، ریاضیات بیشتر از آنچه تصور می‌کنید، شبیه به موسیقی است. یک ماشین نمی‌تواند با اختلاف به لحاظ خلاقیت از ما پیش بیفتد، چرا که یا موفقیت آن قابل درک است؛ در این صورت با اختلاف از ما فراتر نخواهد رفت یا قابل فهم نخواهد بود؛ در این صورت ما نمی‌توانیم آن را خلاقیت به حساب بیاوریم.

▀█▄ چشمان یک شاهد
▬    مهندسی و علوم کاربردی به‌نوعی جایی بین این نمونه‌ها قرار می‌گیرند؛ چیزی شبیه مقیاس قابل‌مشاهده‌ای که قبلاً در موردش بحث کردیم. ما نمی‌توانیم در ساخت پل یا پزشکی به همان طریق شطرنج برنده شویم، اما می‌توانیم ببینیم که پلی خراب می‌شود یا ویروسی به کل از بین می‌رود. این معیارهای عینی تنها زمانی اتفاق می‌افتد که قلمرو به خوبی مشخص شده باشد: به‌عنوان مثال، به‌کاربردن مصالح مستحکم و سبک‌وزن در ساخت پل یا داروهایی که با بیماری‌های خاص مقابله می‌کنند.
▬    یک الگوریتم هوش مصنوعی ممکن است موفق به کشف دارو به همان شکلی شود که الگوریتم دیگری یک قطعه موسیقی آوازی درست شبیه باخ می‌سازد یا یک استراتژی جدید در بازی گو ابداع می‌کند. چنین هوش مصنوعی مانند یک میکروسکوپ، تلسکوپ یا ماشین‌حساب، ابزاری برای کشف انسان محسوب می‌شود، نه اینکه خود یک عامل مستقل خلاق باشد.
▬    بهتر است از نظریه «نسبیت خاص» صحبت کنیم. از آلبرت انیشتین به‌عنوان کاشف نسبیت یاد می‌شود، اما نه به این دلیل که اولین کسی بود که معادلاتی مطرح کرد که بهتر ساختار فضا و زمان را توصیف می‌کردند. جورج فیتزجرالد، هندریک لورنتز و آنری پوانکاره از کسانی بودند که قبل از اینشتین این معادلات را نوشته بودند. اما انیشتین تنها به این دلیل به‌عنوان کاشف این نظریه تحسین شده که توانست درک اصیل، قابل‌توجه و درستی از معنای معادلات به دست بیاورد و دیگران را نیز قانع کند.
▬    به همین صورت، ماشینی که خلاقیتش با انیشتین قابل مقایسه باشد، باید بتواند فیزیکدانان دیگر را به ارزش ایده‌های خود حداقل به همان اندازۀ انیشتین متقاعد کند. و به‌همین ترتیب ما قادر به پذیرش فرضیات او اگر بتواند اعتبارشان را ثابت کنند، خواهیم بود. اگر چنین دستگاهی روزی به وجود بیاید، درست به‌مانند پینوکیو، ما باید به مانند یک انسان با او رفتار کنیم. این بدان معنا است که ما باید نه‌تنها هوش، بلکه هرگونه شایستگی و ارزش اخلاقی را نیز همچون انسان به آن نسبت دهیم. البته ما از این سناریو خیلی فاصله داریم و هیچ دلیلی وجود ندارد که پارادایم محاسباتی فعلی هوش مصنوعی در قالب یادگیری عمیق یا هر چیز دیگری، هرگز ما را به آن نزدیک کند.
▬    خلاقیت یکی از ویژگی‌های کاملاً متمایز انسان است. ظرفیت خلاقیت واقعی، نوع خلاقیتی است که درک ما از ماهیت خودمان را تغییر می‌دهد و موجب دگرگونی درک ما از آنچه زیبایی، حقیقت یا خوبی می‌دانیم می‌شود. این ظرفیت، شالوده‌ای انسانی دارد. اما این نوع خلاقیت به ارزش‌گذاری و اهمیتی که به آن می‌دهیم، بستگی دارد. همان‌طور که نویسنده، برایان کریستن خاطرنشان کرد؛ انسان‌ها رفتارهایی را پیش گرفته‌اند که کمتر شبیه همان موجودی است که خلاقیت را ارزشمندترین دستاوردهایش می‌داند و خود بیشتر شبیه به ماشین‌ها شده‌اند.
▬    چند نفر امروز مشاغلی دارند که در آن نیاز به متن‌های از پیش‌نوشته داشته باشند؟ چقدر از آنچه که ما به‌عنوان گفتگوی واقعی، معتبر، خلاق و پایان باز انسانی می‌شناسیم در این جدول کلمات متقاطع جا مانده است؟ به‌جای آن، چقدر از آن نوع قاعده از پیش مشخص است که ماشین هم می‌تواند انجام دهد؟
▬    ما در برخی از موفق‌ترین حوزه‌های خود نیز در معرض این سردرگمی هستیم. اگر ما قضایایی که ماشین‌ها اثبات کرده‌اند را بدون اینکه بفهمیمشان، خلاقیت واقعی قلمداد کنیم؛ دستاوردهای ریاضی را می‌پذیریم که گویی اصلاً نیازی به درک انسان ندارند. ما یکی از بالاترین اشکال خلاقیت و هوشمان را می‌گیریم و آن را به یک بیت اطلاعات تقلیل می‌دهیم: بله یا خیر.
▬    حتی اگر این اطلاعات را داشتیم، بدون درک درستی از دلایل آن، برای ما ارزش کمی می‌داشت. ما نباید از ضرورت استدلال که شالوده ریاضیات است، چشم‌پوشی کنیم. در مورد هنر، موسیقی و فلسفه و ادبیات هم همین‌طور است. اگر به خودمان اجازه دهیم به وضعی بیافتیم که ماشین را جایگزین خلاقیت خود کنیم، آنگاه ماشین‌ها واقعاً به طرز غیرقابل درکی از ما پیش می‌افتند. و دلیل آن هم این است که ما نقش اصلی خلاقیت را از یاد برده‌ایم.
مأخذ:زومیت
هو العلیم

دکتر حامد حاجی‌حیدری؛ فقط ایده‌ای برای تأمل بیشتر

▬    در گرماگرم آشفتگی بی‌سابقه در ایالات متحده و برخی کشورهای اروپایی، دانلد ترامپ، با انجیلی در دست، در محوطه کاخ سفید راهپیمایی کرد و سپس در جلوی دوربین‌ها ایستاد و انجیل را از روی جلد و پشت جلد و عطف کتاب، به خبرنگاران نشان داد، تا تردیدی باقی نماند که آن، «کتاب مقدس» است. در واکنش، رقیب انتخاباتی او گفت: «کاش انجیل را گشوده بود!» کاش علاوه بر حمل انجیل، آن را باز می‌کرد و می‌خواند و بر مبنای آن حکمرانی می‌کرد. آیا آفتاب از غرب طلوع کرده است؟ بله؛ آن جور که دو نامزد رقیب انتخابات ریاست جمهوری امریکا می‌گویند، مردم حکمرانی کتاب مقدس را می‌خواهند.
▬    حقیقت این است که امروز با دیدن سیاستمدارانی مانند دانلد ترامپ در امریکا، امانوئل مکرون یا نیکلا سارکوزی در فرانسه، بوریس جانسون در بریتانیا، یا ژائیر بولسونارو در برزیل، ناگهان مردم جهان، تمدن خود را در وضعیتی بی‌دفاع، در دست مردان بوالهوس گرفتار می‌بینند. مردم عالم، حس می‌کنند که «پست‌ترین مردم، زمامدار شده‌اند!». مردم عمیقاً طلب می‌کنند که سیاستمدارانی وجود داشته باشند که با کتاب مقدسی در دست، در خیابان‌های شهر راه بروند و در حالی که کتاب مقدس را می‌گشایند و به دستورات آن واقف هستند، بر مردم حکم برانند. این، آن چیزی است که مردم پرطمطراق‌ترین دموکراسی دنیا می‌خواهند.
▬    حالا، ارزش دکترین ولایت فقیه، مضاعف احساس می‌شود. مردم ما، به مدت چهار دهه، و با اهتمام امام خمینی (ره) و امام خامنه‌ای (حفظه الرحمن)، پایه و بنایی از حکمرانی «صائنا لنفسه، حافظا لدینه، مخالفا لهواه، و مطیعا لامر مولاه» پیش نهادند که در طول این دوران پر تلاطم «اندک اضطرابی پیدا نکرد»؛ ملت ایران، با اتکاء به ایمان و طمأنینه‌ای که زعامت کتاب مقدس خدا الهام‌بخش آن بود، «در حوادث گوناگون؛ حوادثی که بعضی از آن‌ها، می‌توانست یک ملت را، یک نظام را از جا بکند، می‌توانست یک کشور را دچار دریای طوفانی‌ای بکند که ملت ندانند چه می‌کنند و چه باید بکنند»، «اندک اضطرابی پیدا نکرد». در تمام این مدت، امت ما به مسیر کلی کشور مطمئن بودند، و این اطمینان، ملت را به یک راستای اعتلابخش، متمرکز و مؤمن کرد و موجب پیشرفت کشور شد.
▬    بله؛ اعتماد مردم به حکمرانان خود، همه آن چیزی است که اغلب مردم دنیا عمیقاً نبود آن را حس می‌کنند و این نشان داد که دموکراسی، مطلقاً پایان تاریخ نبود؛ و وقتی شما با پیر طریقتی مواجه هستید که بنا به اقتضائات صلاحیت‌های عمومی و اختصاصی خویش، نمی‌تواند کشور را به کام هوس‌بازی‌های شخصی از آن دست که در ترامپ و امثال او می‌بینیم بیفکند؛ آن‌گاه مردم، در خود طمأنینه و استمرار و آرامش می‌یابند. به لحاظ دانش سیاسی و اجتماعی، چند مؤلفه مهم در دو امام انقلاب، برجسته بوده که موجب این طمأنینه و اطمینان در خط کلی انقلاب شده است که مرور آن‌ها می‌تواند به جریان‌های سیاسی نیز الهام‌بخش باشد تا هر چه بیشتر، خود را به این معیارها نزدیک کنند تا آن‌ها نیز هر چه افزون‌تر مورد اعتماد مردم واقع شوند؛
▬    نخستین خصلت، «مراقبت» است؛ رؤسای دنیا کلاً دو نوع هستند: آن دسته از سیاست‌مداران که به مردم خود اهمیت می‌دهند و از آن‌ها مراقبت می‌کنند، و آن‌هایی که مراقب مردم خود نیستند، و به جای مردم، از خود یا خانواده خود یا خط و جناح سیاسی خود یا... پشتیبانی می‌کنند. اگر من بدانم که پیشوای سیاسی‌ام، همیشه مدافع من است، بیشتر برای وظایف اجتماعی خود تلاش و انرژی صرف می‌کنم؛ اما، اگر نخبگان سیاسی جزو آن دسته افرادی باشند که دیگران را زیر اتوبوس می‌اندازند تا منافع خود و هم‌قطاران را نجات دهند، افراد نیز همه انرژی خویش را صرف مراقبت از خود می‌کنند، و در چنین شرایطی، آثار همکاری‌های اجتماعی پرثمر و مظاهر تمدن متعالی انسانی کمرنگ خواهد شد.
▬    خصلت بعد، «تعهد» است. تعهد نسبت به هدف، محرک اصلی اعتماد به سیاست‌مداران است. «تعهد»، پایبندی به علت یا هدفی است که یک سیاست‌مدار دنبال می‌کند و دیدگاهی است که برای یک آینده برتر دارد. اگر این دیدگاه سیاستمدار، به مردم او، امید و انگیزه ببخشد، آن‌ها مشتاقانه به سیاست‌مدار خود اعتماد می‌کنند. از طرف دیگر، اگر مردم با دیدگاه سیاست‌مدار ارتباط احساسی برقرار نکنند یا نسبت به تعهد سیاست‌مدار نسبت به یک دیدگاه اصولی تردید داشته باشند، اعتماد به وی دشوار خواهد بود.
▬    خصیصه دیگر، «شخصیت اخلاقی» است که عبارت است از مجموعه ارزش‌هایی که یک سیاست‌مدار در پایبندی با آن‌ها زندگی و هویت خود را تعریف می‌کند. علاوه بر این که مهم است مردم بدانند که او به یک هدف با ارزش متعهد است، باید اعتقاد داشته باشند که می‌خواهد به این هدف با مجموعه ارزش‌های درستی دست یابد. تصور کنید دو سیاست‌مدار برای رسیدن به هدفی می‌کوشند که شما کاملاً آن هدف را قبول دارید، اما، یکی از آن‌ها موفقیت را از طریق ابزارهای فریب و روش‌های غیر اخلاقی دنبال می‌کند، در حالی که دیگری به ابزارهای سالم متوسل می‌شود. شما به کدام یک بیشتر اعتماد می‌کنید؟
▬    ویژگی مهم بعدی، «حکمت» و بصیرت و ژرف‌نگری است؛ در دنیای پیچیده امروز، فقط داشتن مهارت‌های بالای سیاسی برای سیاستمدار کافی نیست. یک سیاست‌مدار برای جلب اعتماد مردم باید بینش عمیق خود را اثبات کند، و مردم در او، سنخی از حکمت و ژرف‌نگری را در همه امور ببینند. برای برخی، گمان بر این بود و هست که سیاست‌مدار، کارها را اداره می‌کند، و آن چه او می‌داند، فن «اداره کردن» است؛ بنابراین، نیازی نیست یک سیاست‌مدار، دانش و مهارت‌های عمومی برای درک عمیق مردم خود داشته باشد. اما، در سیاست بسیار پیچیده امروز، نحوی بازگشت به دوران کلاسیک «حکمت» ناگزیر شده است. ولی، با شرایط آموزشی و پرورشی امروز، تقریباً، غیر ممکن است که سیاست‌مداری دانش و تخصص همه شمول، یا آنچه در گذشته به آن «حکمت» یا «بصیرت» می‌گفتند داشته باشد، و بتواند اعتماد ملت خود را جلب کند، مگر آن که در یک آموزش دینی نشو و نما یافت باشد.
▬    خصلت و خصیصه آخر «ثبات قدم» است؛ «ثبات قدم» یعنی، حکمران بدون هیچ تزلزلی به تعهدات و اصول پایبند باشد. حکمرانانی همچون رؤسای جمهور دستگاه حاکمه امریکا و بیشتر حکمرانان امروز جهان، که در عمل به تعهدات خود پایبند نیستند یا به وعده‌ها وفا نمی‌کنند، اعتماد مردم را از دست داده‌اند. در مقابل، در دستگاه فکر سیاسی امامین انقلاب، جلب اعتماد مردم و پابرهنه‌ها، تنها یک دارایی شیرین و مطلوب نیست، بلکه برخورداری از آن فرق بین موفقیت و شکست را مشخص می‌کند.
مأخذ:صبح‌نو
هو العلیم

دکتر حامد حاجی‌حیدری؛ فقط ایده‌ای برای تأمل بیشتر

مطلب ۱. سالگرد دوم خرداد هم آمد و رفت؛ و در این حال، حتی آقای عباس عبدی هم، تقاضای مصاحبه برای گفت‌وگو درباره اصلاحات و دوم خرداد را نپذیرفت؛ چرا که از نظر او، «طبیعی است که بسیاری از مردم و حتی خود اصلاح‌طلبان منتقد عملکرد اصلاح‌طلبان باشند». پرسش‌های مهمی در مورد عملکرد اصلاح‌طلبان وجود دارد؛ جبهه مشارکت ایران اسلامی جبهه‌ای شد که نه جبهه ماند و نه ایرانی ماند و نه اسلامی. شمار انبوهی از اصلاح‌طلبان، نه تنها به خارج از کشور، بلکه به دول متخاصم انگلیس و امریکا و فرانسه مهاجرت کردند و تمام شئون اسلامی و ایرانی بودن را یکسره زیر پا گذاشتند؛ خلاصه، شبیه به هیچ قرائتی، نه مسلمان ماندند، و نه ایرانی! زینت کابینه‌شان از بی بی سی سر درآورد و طینت کابینه‌شان که به خودکشی و قتل همسر و فی‌الجمله آبروریزی!
مطلب ۲. خشم مردم ایران نسبت به اصلاح‌طلبان، فقط خشم نسبت به آنان نیست، بلکه نسبت به «مرام اصلاح‌طلبی» است؛ این اطمینان هست که خللی در مرام اصلاح‌طلبی هست که این‌چنین انبوه، خائن میهن می‌پرورد. این میزان از پناهندگی و اقدام علیه وطن، نه فقط در تاریخ ایران، بلکه در تاریخ احزاب جهان، کم سابقه است؛ این که عرض می‌کنم «کم سابقه» از آن روست که گوشه و کنار جهان را از این بابت به استقصای تام و تمام نجسته‌ایم، ولی قطعاً در میان احزاب مطرح جهان، این میزان از خیانت، بی‌سابقه است و علی‌الاصول بی‌لاحقه خواهد بود. از این جهت، صرف‌نظر از مشارکت فعال این جماعت در سال هشتاد و هشت علیه صندوق رأی که درشت‌ترین خیانت علیه میراث گران‌قدر مشروطه بود، و منجر به خسارت‌های تاریخی برای کشور شد، همین تولید انبوه خائن علیه وطن، برای اثبات غیر قانونی بودن چنین تشکیلاتی کافی است؛ بیش از کافی است؛ از این بابت است که با چنین عملکردی، اگر کسانی همچنان خود را اصلاح‌طلب یا جبهه مشارکتی معرفی می‌کنند، برازنده است تا از جانب ملت، خائن بالقوه قلمداد شوند.
مطلب ۳. مرام اصلاح‌طلبی از ابتدا بر پایه نسبیت معرفت دینی و اخلاقی، و عملاً ولنگاری اخلاقی بنا شد، و ریشه این همه بی‌قیدی و ولنگاری در عملکرد انتلکتول‌ها و سیاستمداران اصلاحات، همین سروشیسم بود. آن‌ها به سهولت پذیرفتند که به سمت هر آن چه سهل‌تر و سمح‌تر است، سر بخورند، و این‌چنین بود که به سهولت، به سمت خدمت اجانب روانه شدند و مقاومت را کنار گذاشتند. استراتژی سیاسی اصلاح‌طلبان نیز آن بود که با ایجاد بن‌بست در فرآیندهای قانونی، تحدید جدی دین و اخلاق در عرصه سیاست‌گذاری و عمل اجتماعی، گسترش فعالانه فساد در تمامی سطوح، فراهم آوردن موانع مختلف سیاسی و اجرایی بر سر برنامه‌های اصول‌گرایانه قانون اساسی که با گستردگی و شدت دنبال می‌شد، نارضایتی‌های اجتماعی دامنه‌داری را به دلیل فراگیری فساد موجب گردند، و نهایتاً به قول خودشان جامعه را وارد فاز «جنبشی» کنند.
مطلب ۴. اصلاح‌طلبان، در طول دوران صدارت هشت ساله‌شان که با سوء تدبیر و فساد و نارضایتی مردم و شکل‌گیری رأی هشتاد و چهار همراه بود، تلاش کردند تا از طریق بلاگردانی به «غیر»، بی‌کفایتی قابل ملاحظه و بسیار خویش را بپوشانند. ایجاد ابهام در کارآمدی و توان حکومت دینی، نادیده گرفتن نقش نهادهای قانونی و تحریف مفهوم رأی مردم، سیاه‌نمایی اقداماتی که در مقابل بی‌عدالتی انجام می‌شد، و نهایتاً سوق دادن «خواسته‌های عمومی» به خارج از چارچوب‌های قانونی، روش‌های ناصواب آن‌ها بود که نباید فراموش شود؛ این‌ها عبرت‌هایی هستند که مطلقاً نباید تَکرار شوند.
مطلب ۵. یادمان نخواهد رفت که در جریان رقابت‌های انتخاباتی دوم خرداد، پربسامدترین کلمه در سخنان منتخب دوم خرداد، قانون و قانون‌گرایی بود، و همو بود که از همان ابتدای صدارت و فروردین هفتاد و هفت، علیه حکم قانونی غلامحسین کرباسچی اقدام کرد که خوشبختانه موفق نشد. هنوز هم گمان می‌کنیم که آن‌چه در پیام دوم خرداد برجستگی داشت و دارد، قانون‌گرایی بود و روشنفکران اصلاحات که امروز اغلب آن‌ها رسماً در خدمت بیگانگان هستند، آن پیام را به سمت و سوی بیگانگان مصادره کردند.
فرجام. کشور ما، وفق قاعده مردم‌سالاری دینی، به اصلاح و مشارکت و رقابت‌های سیاسی مشروع در چهارچوب میثاق‌نامه ملی قانون اساسی احتیاج دارد. ما اصرار بر رقابت‌های سیاسی مشروع را در راستای اصول قانون اساسی، و در جهت ظرفیت‌ها و توان ملی و مصالح کشور می‌دانیم و معتقدیم که راه اصولی حل و فصل اختلافات، راه‌گشایی قانونی است. این، همان پیام راستین دوم خرداد است که هنوز هم اهمیت دارد و خود را در اقبال فراگیر افکار عمومی به ریاست فعلی قوه قضا هم نشان می‌دهد. غیر از این، آنچه به عنوان اصلاحات و حزب مشارکت و امثال آن بیان می‌شود، نه پیام و میراث دوم خرداد، بلکه سوء استفاده انتلکتول‌هایی است که از همان ابتدا هم، دلی همراه مردم نداشتند، و امروز، بی‌پرده در انگلیس و امریکا و فرانسه، رویاروی ملت ایستاده‌اند.
مأخذ:صبح‌نو
هو العلیم

گروه پارلمانی خبرگزاری فارس

▬    روند قانون‌گذاری در تمام مراحل با استعلام رأی نمایندگان صورت می‌پذیرد و هیچ‌کس حق ندارد در متن طرح‌ها و لوایح بدون به رأی گذاشتن موضوع دخل و تصرفی انجام دهد اما در برخی مواقع این مصوبات دستخوش تغییراتی می‌شوند.

▀█▄ چه کسانی در مصوبات مجلس دست می‌برند؟
▬    روند قانون‌گذاری در تمام مراحل با استعلام رأی نمایندگان صورت می‌پذیرد و هیچ‌کس حق ندارد در متن طرح‌ها و لوایح بدون به رأی گذاشتن موضوع دخل و تصرفی انجام دهد اما در سال‌های اخیر دخل و تصرف در مصوبات مجلس با کم و زیاد کردن واژگان که از قضا سرنوشت کارآمدی بعضی از طرح‌ها و لوایح به همان واژگان بستگی دارد به امری عادی در جریان قانون‌گذاری تبدیل شده است.
▬    در این گزارش به حذف برخی عبارات از قانون برنامه ششم توسعه و یک حذف نجومی از قانون بودجه سال ۹۹ و برخی دیگر از موارد شبیه به آن اشاره می‌شود.

▀█▄ دست‌کاری برای حذف نظارت مردمی از حقوق و دستمزدها
▬    در سال ۹۵ با انتشار گزارش کمیسیون تلفیق لایحه برنامه ششم توسعه، مشخص شد عبارت «و عموم مردم» از ماده ۳۵ (ماده ۲۹ فعلی) این لایحه حذف شده است. این اتفاق به معنای حذف مصوبه این کمیسیون درباره الزام دولت به انتشار عمومی حقوق و مزایای مدیران بود. در ادامه و پس از پیگیری‌های برخی از نمایندگان و رسانه‌ها سخنگوی وقت کمیسیون تلفیق برنامه ششم، وجود چنین عبارتی را از اساس منکر شد ولی نهایتاً در مقابل شواهد موجود (صوت جلسات کمیسیون) تاب مقاومت نیافت و مجبور به پذیرش این دست‌کاری عجیب و غریب شد.
▬    ماده ۳۵ که با عبارت «و عموم مردم» به تصویب نهایی صحن مجلس رسید، با حذف مجدد این عبارت به شورای نگهبان ارسال شد. این موضوع مجدداً پیگیری دلسوزان و حامیان شفافیت را به همراه داشت که با پذیرش اشتباه از سوی هیئت رئیسه اصلاح شد و «و عموم مردم» در قانون باقی ماند، هرچند دولت هیچ‌وقت آن را اجرا نکرده است.
▬     اراده‌ای به دنبال آن بود تا با خدشه بر مصوبه مانع از تصریح بر شفافیت حقوق و مزایای مدیران شود تا نجومی بگیران در حاشیه‌ای امن قرار گیرند؛ اتفاقی که بار دیگر در بودجه ۹۹ شاهد بودیم: دست‌کاری به نفع نجومی بگیران
▬    نکته جالب توجه حذف عبارت کارکنان از صدر این ماده بود. «دولت مکلف است طی سال اول اجرای قانون برنامه نسبت به راه‌اندازی سامانه ثبت حقوق و مزایا اقدام کند و امکان تجمیع کلیه پرداخت‌ها به مقامات، رؤسا، مدیران کلیه دستگاه‌های اجرائی شامل قوای سه‌گانه جمهوری اسلامی ایران...»
▬     در صدر ماده مصوب مجلس و بعد از کلمه مدیران، کلمه کارکنان وجود داشت که بدون اخذ رأی نمایندگان و با صلاحدید هیئت رئیسه حذف شد و هیچ‌گاه به متن قانون بازنگشت.
▬    در جریان دست‌کاری این مصوبه شاهد بودیم که اراده‌ای به دنبال آن بود تا با خدشه بر مصوبه مانع از تصریح بر شفافیت حقوق و مزایای مدیران شود تا نجومی بگیران در حاشیه‌ای امن قرار گیرند؛ اتفاقی که بار دیگر در بودجه ۹۹ شاهد بودیم؛ دست‌کاری به نفع نجومی بگیران.

▀█▄ دست‌کاری به نفع نجومی بگیران
▬    در آخرین مورد از دست‌کاری مصوبات مجلس می‌توان به حذف عبارت «غیر مستمر» از جز ۳ بند الف تبصره ۲۱ قانون بودجه سال ۱۳۹۹ اشاره کرد: «از ابتدای خردادماه سال ۱۳۹۶ هرگونه پرداخت مستقیم و مستمر و غیرمستمر به کلیه کارکنان دستگاه‌های اجرائی از محل اعتبارات هزینه‌ای و از منابع عمومی و اختصاصی صرفاً پس از ثبت اطلاعات آنان در سامانه کارمند ایران، از اعتبارات تخصیص یافته یا درآمد اختصاصی محقق شده دستگاه اجرایی ذی‌ربط توسط خزانه‌داری کل کشور به ذی‌نفع نهائی انجام می‌شود. در این اطلاعات هیچ‌گونه حقی برای استخدام و به کارگیری اشخاص ایجاد نمی‌کند.»
▬    حذف کلمه «غیرمستمر» به معنای عدم ثبت حقوق‌های نجومی در سامانه کارمند ایران و فراهم بودن زمینه برای چپاول اموال ملت با عناوینی نظیر حق اوقات فراغت فرزندان مدیران ارشد است
▬    حذف کلمه «غیرمستمر» به معنای عدم ثبت حقوق‌های نجومی در سامانه کارمند ایران و فراهم بودن زمینه برای چپاول اموال ملت با عناوینی نظیر حق اوقات فراغت فرزندان مدیران ارشد است. در واقع، کمیسیون تلفیق با تصویب این مصوبه قصد داشت حقوق و مزایای تمامی کارکنان دستگاه‌های اجرایی به صورت متمرکز از یک محل، یعنی خزانه کل کشور پرداخت و شفاف شود تا بدین صورت از وقوع پدیده‌هایی همچون حقوق‌های نجومی جلوگیری شود.
▬    با این وجود، در فرآیند ارسال مصوبات کمیسیون تلفیق بودجه ۱۳۹۹ به شورای نگهبان، واژه "غیر مستمر" از این بخش از مصوبه حذف شد و در نتیجه، تمامی اهداف ناظر به اجرای این تبصره برای جلوگیری از وقوع حقوق‌های نجومی از بین رفت. زیرا با حذف واژه "غیرمستمر" الزام نظارت بر دریافتی کارکنان دستگاه‌های اجرایی ذیل عناوینی چون پاداش، تشویقی، اضافه‌کاری و ... برداشته شد و تنها حقوق مستمر آن‌ها ثبت شده و مابقی دریافتی‌های آن‌ها همچنان غیر شفاف و غیرقابل نظارت باقی ماند.
▬    مثال‌های دیگری از دست‌کاری مصوبات مجلس وجود دارد که نشان می‌دهد انجام این کار به یک رویه در مجلس تبدیل شده است، هرگاه فرد یا گروهی از تصویب ماده‌ای ناراضی باشند می‌توانند با اندکی پیگیری و شاید هزینه در پشت پرده مجلس، مصوبات را در بین راه کمیسیون تا صحن، صحن تا شورای نگهبان و … به نفع خود تغییر دهند. دو مثال فوق حاکی از فعالیت زیاد نجومی بگیران در این راستا است که هیچ قانونی در راستای ثبت دستمزد خود را برنمی‌تابند چه رسد به اعلام عمومی حقوق و مزایا!
▬    تغییر مصوبه صحن مجلس در سال ۹۷ درباره مالیات پزشکان مورد دیگری است که ۳۲ پژوهشگر و استاد دانشگاه به آن اعتراض کرده و طی نامه‌ای به رئیس مجلس خواستند که گروهی بی‌طرف را مأمور کند تا درباره تغییر مصوبه صحن مجلس در سال ۹۷ درباره مالیات پزشکان گزارش داده و تمهیدی اندیشیده شود تا دست‌کاری در رأی صحن، برای همیشه از دامن مجلس پاک شود.
▬    اما نکته تأسف‌بار آن است که تاکنون هیچ اقدامی از طرف مجلس شورای اسلامی در راستای مبارزه با این پدیده صورت نپذیرفته است.

▀█▄ چند پیشنهاد اصلاحی
▬    بر همین اساس پیشنهاد‌های زیر جهت مبارزه با این اقدام غیرقانونی مطرح می‌شود:

-    موضوع دست‌کاری در طرح‌ها و لوایح جرم‌انگاری شده تا به تبع آن دست بردن در مصوبات برای خاطیان هزینه‌زا باشد.
-    با شفاف شدن کمیسیون‌ها و در اختیار قرار دادن مشروح مذاکرات و مصوبات کمیسیون‌ها نظارت بر مصوبات افزایش یافته و احتمال کشف جرم بیشتر می‌شود. صرف افزایش احتمال کشف جرم، برای مجرمان و متخلفان بازدارنده است.
-    انتشار مصوبات با رعایت ظرافت‌های فنی؛ که امکان مقایسه مصوبات در هر مرحله به سادگی فراهم باشد.

مأخذ:فارس
هو العلیم

دکتر حامد حاجی‌حیدری؛ فقط ایده‌ای برای تأمل بیشتر

▀█▄  چکیده
از دهه ۱۹۸۰ که امواج رکود ناشی از پیشرفت فناوری و بویژه فناوری دیجیتال، دنیای اقتصاد را به لرزه درآورد، تدابیر متعارف اقتصادی برای رویارویی با بحران بسنده نبوده است، و بحران، مدام تعمیق یافته است. فهرست‌های متنوعی از مشاغلی که تا سال ۲۰۲۰، ۲۰۲۲، ۲۰۳۰، ۲۰۴۰، ۲۰۵۰، ...، به دلیل حضور ماشین‌ها حذف می‌شوند، منتشر می‌گردند، در حالی که انتظار می‌رود که توجهات به نیم دیگر و اصلی‌تر ماجرا معطوف گردد؛ یعنی مشاغل تازه‌ای که می‌توانند مبنایی برای برنامه‌ریزان برای توسعه اشتغال در بخش انسانی شوند. مشاغلی که همچنان در عین حضور ماشین‌ها، جایی از انسان در آن‌ها هست. فهرستی بالغ بر هزار و پانصد شغل، تدارکی اولیه برای این منظور است.

▀█▄  واژگان کلیدی
اشتغال، رکود، تکنولوژی و نیروی کار

▀█▄  مقدمه
دهه ۱۹۸۰، شاهد آغاز امواج رکود ناشی از پیشرفت فناوری و برخی تصادم‌های ساختاریِ اجتماعی بود . با این وجود، همچنان گمان نمی‌رفت که دولت‌های رفاه نتوانند این دشواری اقتصادی و اجتماعی را حل کنند، ولی مشخصاً از سال ۱۹۹۵، و با شکل‌گیری و فراگیری اینترنت فراگیر و موتورهای جستجو، فضای اقتصادی و اجتماعی زیر و رو شد.
بخش مهمی از توفیق سیاست‌های تنظیم اقتصاد کلان بر مهار تورم مبتنی بود، ولی اشتباه است اگر مهار تورم را هدفی به خودی خود قلمداد نماییم. حتی، افزودن متغیرهای رکود و بازدهی نیروی کار، پیچیدگی کافی را به تحلیل اضافه نمی‌کند. نکته مهم، افزودن صورت‌های مختلف بیکاری و فراغت به الگوی تحلیلی است. امروز، اولویت دولت‌ها مدیریت عرضه و تقاضای نیروی کار و همچنین عرضه و تقاضای فراغت است.
تدابیر متعارف جوابگو نیستند؛ «مالیات» فزاینده، یا باعث می‌شود که سرمایه‌گذاران به استفاده بیشتر از فناوری برای افزایش کارایی رهسپار شوند، که به کاهش اشتغال و سپس کاهش مصرف، و مآلاً رکود و تقلیل تولید می‌انجامد. سمت دیگر افزایش مالیات، حرکت سرمایه‌گذاران به سمت رباخواری و عدم پذیرش ریسک سرمایه‌گذاری می‌انجامد. از جانب دیگر، گسترش برنامه‌های «تأمین اجتماعی» نیز با افزایش بیکاری ناشی از فزونی درآمد خارج از کار، عدم تعادل‌های بیشتری را موجب می‌شود، چرا که برنامه‌های تأمین اجتماعی، اصولاً برنامه‌های منفعلی هستند که در انتظار وقوع آسیب‌ها می‌نشینند، تا آنان را درمان کنند. این‌ها نامعادله‌های تورم و رکود، و، بهره‌وری و بیکاری در اقتصاد متعارف امروز هستند.
ما نیاز به سیاست‌های اقتصادی و اجتماعی فعال در جهت توزیع اشتغال و فراغت داریم، و قلب سیاست‌های فعال در جهت توزیع اشتغال و فراغت، «آموزش» است. نحو سیاست‌گذاری که نامعادله‌های اقتصادی امروز را به سمت تعادل می‌کشد، آشکارا غیراقتصادی هستند، و به حفظ خلاقانه چرخه خلاقیت-فراغت از طریق هدایت‌ها و راهنمایی‌های آموزشی منوط است. گسترش کار خلاقانۀ آزاد، یا اصطلاحاً «فری‌لنس» مکمل مناسبی برای تنظیمات آموزشی خواهد بود. سیاست‌ها و برنامه‌ها باید بر بازگرداندن (الف) انگیزه‌ها و (ب) مهارت‌های افراد بیکار متمرکز گردد.
تغییرات شدید پیش رو، همه معادلات را دگرگون می‌کند. سیاست‌گذاران نمی‌توانند برآوردی از دستمزدها و درآمدهای پایین داشته باشند؛ آن‌ها به جای تصلب مقررات یا مقررات‌زدایی، به هدایت مداوم مقررات به سمت ترویج و رهاسازی خلاقیت‌ها احتیاج داریم. سیاست باید برای رویارویی با کار غیرقانونی در اقتصاد سیاه آماده شوند. مهم‌ترین دشواری آن است که بر سر این استراتژی‌ها و هر استراتژی دیگر، اجماعی میان سیاست‌گذاران نیست و رویه‌های پیشین اجماع سیاسی نیز به خوبی عمل نمی‌کنند.


▀█▄  فهرستی برای اشتغال‌زایی فعال
▬    فهرست‌های متنوعی از مشاغلی که تا سال ۲۰۲۰، ۲۰۲۲، ۲۰۳۰، ۲۰۴۰، ۲۰۵۰، ...، به دلیل حضور ماشین‌ها حذف می‌شوند، منتشر می‌گردند.
▬    در حالی که به نظر می‌رسد آمارهایی از آن دست که وزیر ارتباطات با تقریب بالا، از ۴۰۰ تا ۸۰۰ هزار شغلی که از دست می‌رود، دقیق نباشد، موضوع مهم‌تر در نقطه دیگری نیاز به توجه دارد. انتظار می‌رود که توجهات به نیم دیگر و اصلی‌تر ماجرا معطوف گردد؛ یعنی مشاغلی که می‌توانند مبنایی برای برنامه‌ریزان برای توسعه اشتغال در بخش انسانی شوند. مشاغلی که همچنان در عین حضور ماشین‌ها، جایی از انسان در آن‌ها هست.
▬    ما کوشش کرده‌ایم تا بر مبنای آینده‌نگری‌های مختلفی که در مورد زندگی اجتماعی صورت می‌گیرد، فهرستی از این دست مشاغل جهان را تا سال ۲۰۳۰ م./ ۱۴۱۰ هـ.ش. برآورد کنیم. فهرست زیر به دنبال طرح مقدماتی چنین فهرستی بر مبنای آینده‌نگری‌هاست. این فهرست، مطلقاً به مفهوم تأیید و یا مثبت شمردن این مشاغل نیست، بلکه، صرفاً برآوردی از یک آینده احتمالی در زمینه اشتغال است.

۱. اپراتور تلفن همراه
۲. اپراتور خدمات ارتباطی
۳. اپراتور خدمات تلفنی
۴. اپراتور مرکز فوریت‌های پلیسی
۵. اپراتور خدمات اینترنتی شرکت‌های مخابراتی
۶. ناظر اپراتورهای مخابراتی
۷. اپراتور برج مراقبت فرودگاه
۸. اپراتور بویلر نیروگاه
۹. اپراتور توربین نیروگاه برق
۱۰. اپراتور ژنراتور برق
۱۱. اپراتور توزیع نیروی نیروگاه

۱۲. ادمین کانال شبکه‌های اجتماعی
۱۳. ادمین صفحات اینستاگرامی فروش محصولات
۱۴. ادمین صفحات اینستاگرامی تبلیغات مجازی
۱۵. ادمین صفحات اینستاگرامی تولید محتوای طنز

۱۶. ارائه‌دهنده استاندارد برای وکلاء
۱۷. تأمین کننده استانداردهای بهداشتی
۱۸. تأمین کننده استانداردهای خدمات شهری
۱۹. تأمین کننده استانداردهای حسابداری
۲۰. تأمین کننده استانداردهای خدمات اینترنتی
۲۱. ارائه‌دهنده برنامه فرزندآوری
۲۲. ارائه‌دهنده حافظه ابری
۲۳. ارائه‌دهنده خدمات موبایل با اینترنت
۲۴. ارائه‌دهنده ایده‌های خلاقانه برای هدیه
۲۵. ارائه فروش اینترنتی خودرو

۲۶. امنیت رایانه
۲۷. امنیت صفحات وب
۲۸. امنیت صفحات اینستاگرامی
۲۹. امنیت صفحات تلگرامی
۳۰. امنیت اطلاعات شخصی و حیاتی مقامات عالی‌رتبه
۳۱. امنیت فضای سایبری کشور
۳۲. امنیت اینترنتی زیرساخت‌های کشور

۳۳. امور رهبری
۳۴. رهبر دینی
۳۵. رهبر سیاسی

۳۶. امور ریاست جمهوری
۳۷. امور معاونت ریاست جمهوری

۳۸. امور پارلمان و سرفصل‌های مرتبط

۳۹. امور نماینده استان
۴۰. امور نماینده حزب در شهرها
۴۱. امور نماینده شورای شهر
۴۲. امور نماینده مجلس
۴۳. امور نماینده مجلس خبرگان
۴۴. امور نماینده کارگران در وزارت کار

۴۵. امور مدیریت دفاتر وزارتی
۴۶. امور وزارت امور خارجه
۴۷. امور وزارت دفاع و امنیت
۴۸. امور وزارت راه و ترابری
۴۹. امور وزارت آموزش و علوم
۵۰. امور وزارت صنعت و تجارت و کشاورزی
۵۱. امور وزارت مدیریت بحران
۵۲. امور وزارت برنامه‌ریزی
۵۳. امور وزارت امور زیربنایی
۵۴. امور وزارت میراث فرهنگی و صنایع‌دستی و گردشگری

۵۵. امور شهرداری
۵۶. امور دهداری
۵۷. امور فرمانداری
۵۸. امور بخشداری
۵۹. امور استانداری

۶۰. ارتباطات سفر
۶۱. فروشنده تلفن‌های ماهواره‌ای

۶۲. هیئت‌علمی
۶۳. استاد دانشگاه
۶۴. استاد الهیات
۶۵. استاد ادبیات
۶۶. استاد جامعه‌شناسی
۶۷. استاد ریاضیات و علوم پایه
۶۸. استاد صنایع غذایی
۶۹. استاد فلسفه
۷۰. استاد مدیریت
۷۱. استاد هنر
۷۲. استاد مهندسی برق
۷۳. استاد مهندسی کامپیوتر
۷۴. استاد مهندسی عمران

۷۵. آموزش‌دهنده اصول روابط عاطفی
۷۶. آموزش‌دهنده غواصی
۷۷. مدرس موسیقی
۷۸. مدرس زبان انگلیسی آنلاین
۷۹. مدرس نقاشی و طراحی
۸۰. مدرس زبان انگلیسی
۸۱. مدرس ساخت گل‌های مصنوعی و چینی

۸۲. نویسنده آزاد
۸۳. نویسنده آنلاین
۸۴. نویسنده تاریخ
۸۵. نویسنده داستان
۸۶. نویسنده رمان جنایی
۸۷. نویسنده سناریو بازی واقعیت مجازی
۸۸. نویسنده کتاب
۸۹. نویسنده کتاب آشپزی
۹۰. نویسنده کتاب شعر
۹۱. نویسنده متون تاریخی مجازی
۹۲. نویسنده کتب اخلاقی
۹۳. نویسنده کتب دینی
۹۴. نویسنده کتب درسی دینی
۹۵. نویسنده و مفسر کتب دینی

۹۶. منتقد کتاب
۹۷. منتقد هنر
۹۸. منتقد اجتماعی-سیاسی

۹۹. منشی خدمات دفتری
۱۰۰. منشی دفتر دولتی
۱۰۱. منشی پزشک
۱۰۲. منشی مدیران شرکت‌های خصوصی
۱۰۳. منشی دادگاه
۱۰۴. منشی گروه دانشگاهی

۱۰۵. موسیقی‌دان
۱۰۶. آهنگساز
۱۰۷. خواننده سنتی
۱۰۸. خواننده راک
۱۰۹. خواننده پاپ
۱۱۰. خواننده موسیقی محلی
۱۱۱. نوازنده دوره‌گرد
۱۱۲. خواننده دوره‌گرد
۱۱۳. فروشنده محصولات فرهنگی آنلاین
۱۱۴. طراح جلد جُنگ‌های موسیقی
۱۱۵. مسؤول میکس و مستر جُنگ موسیقی
۱۱۶. مسؤول استودیو ضبط

۱۱۷. مهماندار قطار
۱۱۸. مهماندار هواپیما
۱۱۹. مهماندار هتل
۱۲۰. مهماندار تفرجگاه‌های لوکس
۱۲۱. خدمتکار هتل
۱۲۲. دربان
۱۲۳. رئیس قطار
۱۲۴. گارد حفاظت پرواز

۱۲۵. مهندس بالابَر
۱۲۶. مهندس برق
۱۲۷. مهندس برق نیروگاه
۱۲۸. مهندس برنامه‌نویس
۱۲۹. مهندس برنامه‌ریزی برای انرژی‌های پاک
۱۳۰. مهندس بهینه‌سازی باتری خودروهای الکتریکی
۱۳۱. مهندس پشتیبانی ISP
۱۳۲. مهندس پلیمر صنایع فضایی
۱۳۳. مهندس تجهیزات
۱۳۴. مهندس راه‌ساز
۱۳۵. مهندس رباتیک
۱۳۶. مهندس ژنتیک
۱۳۷. مهندس ساخت مواد در کارخانه
۱۳۸. مهندس شبکه
۱۳۹. مهندس شرکت مخابرات
۱۴۰. مهندس شهرساز
۱۴۱. مهندس شیمی
۱۴۲. مهندس صنایع غذایی خط تولید مواد غذایی
۱۴۳. مهندس صنایع غذایی در خط تولید
۱۴۴. مهندس صنایع فضایی
۱۴۵. مهندس طراح نیروگاه
۱۴۶. مهندس طراح هوش مصنوعی
۱۴۷. مهندس طراحی صنعتی
۱۴۸. مهندس عمران
۱۴۹. مهندس عمران سایت ساخت‌وساز
۱۵۰. مهندس کامپیوتر
۱۵۱. مهندس کامپیوتر توسعه نرم‌افزار عیب‌یاب خیابان
۱۵۲. مهندس کیفیت صنایع غذایی
۱۵۳. مهندس معدن
۱۵۴. مهندس معمار
۱۵۵. مهندس مکانیک
۱۵۶. مهندس مکانیک سکوی نفتی
۱۵۷. مهندس منابع تجدید پذیر
۱۵۸. مهندس منابع طبیعی ارائه‌دهنده روش حفظ منابع نفتی
۱۵۹. مهندس ناظر عملیات ساختمانی
۱۶۰. مهندس نرم‌افزار اصلاح الگوریتم ترافیکی
۱۶۱. مهندس نظارت بر شبکه‌های برق
۱۶۲. مهندس نیروگاه
۱۶۳. مهندس نیروگاه اتمی
۱۶۴. مهندسی پزشکی

۱۶۵. ناخدا کشتی تفریحی
۱۶۶. ناخدا کشتی نفت‌کش
۱۶۷. نیروی خدماتی کشتی
۱۶۸. نیروی خدمات کشتی جنگی
۱۶۹. مهماندار کشتی تفریحی
۱۷۰. مهندس موتورخانه کشتی

۱۷۱. ناظر کیفی خط تولید خودرو
۱۷۲. ناظر کیفی خط تولید قطعات خودرو
۱۷۳. ناظر کیفی خط تولید لبنیات
۱۷۴. ناظر کیفی ساخت و ساز
۱۷۵. ناظر کیفی مواد اولیه شرکت‌های تولید مواد غذایی

۱۷۶. اصناف و احزاب
۱۷۷. مؤسسات خیریه
۱۷۸. سمن‌ها

۱۷۹. اتومبیل‌سازی
۱۸۰. دوچرخه‌سازی
۱۸۱. تولید چرخ خیاطی
۱۸۲. تولید موتور سیکلت
۱۸۳. تولید ماشین آلا کشاورزی
۱۸۴. تولید کالسکه کودکان

۱۸۵. اجاره دهنده اینترنتی خانه برای مسافران
۱۸۶. اجاره دهنده خودرو آنلاین
۱۸۷. اجاره دهنده موتور سیکلت آنلاین
۱۸۸. اجاره وانت آنلاین
۱۸۹. اجاره باغات در ییلاقات اطراف شهرها به صورت آنلاین
۱۹۰. اجاره شناسنامه برای اتباع خارجی غیر مجاز

۱۹۱. اجرای اخبار
۱۹۲. سخنگوی رسمی
۱۹۳. تولید کننده پادکست خبری برای خبرگزاری‌ها

۱۹۴. اداره اوقاف
۱۹۵. کارمند سازمان بهزیستی
۱۹۶. اداره مالیات
۱۹۷. کارمند اداره دارایی و امور مالیاتی

۱۹۸. ارائه خانه به خانه بیمه‌نامه
۱۹۹. ارائه خانه به خانه کتاب
۲۰۰. ارائه موسیقی خیابانی

۲۰۱. ارائه خدمات آزمایشگاهی آنلاین
۲۰۲. ارائه خدمات آنلاین بیمارستانی

۲۰۳. استخراج رمز ارز دیجیتالی
۲۰۴. استخراج رمز ارز
۲۰۵. استراتژیست جنگی
۲۰۶. استراتژیست صنایع اقتصادی
۲۰۷. استراتژیست سیاست‌های خارجی کشور
۲۰۸. استراتژیست سیاست‌های آموزشی کشور

۲۰۹. نیروهای دفاعی
۲۱۰. نیروی اطلاعاتی
۲۱۱. نیروی انتظامی
۲۱۲. نیروی پلیس ضد شورش
۲۱۳. نیروی توپخانه ارتش
۲۱۴. نیروی خدمات ادارات دولتی
۲۱۵. نیروی خدمات دولتی
۲۱۶. نیروی ضد شورش
۲۱۷. نیروی قرنطینه
۲۱۸. نیروی کادر اطلاعات سپاه
۲۱۹. نیروی کادر مرزبانی
۲۲۰. جان‌پاس

۲۲۱. استعدادیاب اینترنتی
۲۲۲. استعدادیاب ورزشی و هنری

۲۲۳. کاربر هوش مصنوعی

۲۲۴. اطلاعات سفر
۲۲۵. کارمند وزارت گردشگری و تأمین کننده خدمات نوروزی سفر
۲۲۶. راهنمای موزه
۲۲۷. راهنمای آثار تاریخی

۲۲۸. افسر ارتش
۲۲۹. افسر نیروی انتظامی
۲۳۰. امیر ارتش
۲۳۱. امیر نیروی هوایی ارتش
۲۳۲. همافر نیروی هوایی ارتش
۲۳۳. خلبان هواپیمای جنگی ارتش

۲۳۴. اقتصاددان چپ‌گرا
۲۳۵. اقتصاددان لیبرال
۲۳۶. اقتصاددان نولیبرال
۲۳۷. اقتصاددان محافظه‌کار

۲۳۸. امداد خودرو
۲۳۹. امداد خودروی شهری
۲۴۰. امداد خودروی جاده‌ای
۲۴۱. تعمیرات لوازم الکتریکی در محل

۲۴۲. آبدارچی اداره
۲۴۳. نیروی خدماتی شهرداری
۲۴۴. نیروی خدماتی کلانتری

۲۴۵. آتش‌نشان
۲۴۶. نیروی امداد اورژانس
۲۴۷. کارمند اتفاقات برق
۲۴۸. کارمند اتفاقات گاز

۲۴۹. آشپز
۲۵۰. قناد
۲۵۱. فروشنده لوازم قنادی
۲۵۲. فروشنده لوازم آشپزخانه
۲۵۳. فروشنده آنلاین لوازم قنادی
۲۵۴. کارگر کارگاه شیرینی‌پزی
۲۵۵. آشپز رستوران
۲۵۶. آشپز ساندویچی
۲۵۷. آشپز سلف دانشگاه‌ها

۲۵۸. بازار سیاه
۲۵۹. بازار سیاه دارو
۲۶۰. فروش بلیط بازی‌های فوتبال در بازار سیاه
۲۶۱. فروش بن کتاب
۲۶۲. فروش تخفیفات سازمانی استخر
۲۶۳. فروش کد تخفیف سایت‌های خرید آنلاین
۲۶۴. فروش کارت تردد در محدوده ترافیکی
۲۶۵. فروش ارز و دلار به شکل ایستاده در خیابان
۲۶۶. فروش خودرو ثبت نامی در شرکت‌های خودروسازی
۲۶۷. فروش فیش سفر حج عمره
۲۶۸. فروش فیش سفر حج واجب

۲۶۹. بازاریاب شبکه‌ای
۲۷۰. بازاریاب محصولات الکترونیکی
۲۷۱. بازاریابی اینترنتی بیمه محصولات غذایی
۲۷۲. بازاریاب لوازم خانگی
۲۷۳. بازاریاب قطعات کامپیوتری
۲۷۴. بازاریاب کتاب
۲۷۵. بازاریاب لباس و پوشاک
۲۷۶. بازاریاب لوازم ورزشی
۲۷۷. بازاریاب عینک و لنز طبی

۲۷۸. بازپرس
۲۷۹. بازجو
۲۸۰. دادستان
۲۸۱. منشی دادگاه
۲۸۲. قاضی
۲۸۳. بازرس اداره آگاهی
۲۸۴. کارآگاه

۲۸۵. بازرگان
۲۸۶. تاجر محصولات غذایی
۲۸۷. بازرگان فروش نفت
۲۸۸. وارد کننده خودرو

۲۸۹. بازیاب منابع آب زیرزمینی
۲۹۰. مهندس شرکت آب و فاضلاب
۲۹۱. کارشناس منابع آبخیزداری مناطق روستایی

۲۹۲. بازیابی کننده حساب‌های اینترنتی (مثل اپل یا PSN)
۲۹۳. بازیابی اکانت‌های هک شده اینستاگرام

۲۹۴. بازیگر
۲۹۵. بازیگر تئاتر
۲۹۶. مجری تلویزیون اینترنتی
۲۹۷. مجری نمایش خیابانی
۲۹۸. مجری بازی‌های آنلاین اینترنتی

۲۹۹. بازی‌فروش لِوِل‌های بازی‌ها
۳۰۰. فروش بازی‌های PS۴
۳۰۱. فروشنده بازی‌های هک شده
۳۰۲. دلال گیفت کارت گوگل
۳۰۳. خرید واسطه‌ای از آمازون

۳۰۴. باستان‌شناس
۳۰۵. مردم‌شناس
۳۰۶. تاریخدان
۳۰۷. زیست‌شناس

۳۰۸. بانک الکترونیکی
۳۰۹. طراحی اعتباردهی الکترونیکی
۳۱۰. طراح نرم افزار واسطه‌ای برای نقل و انتقالات مالی

۳۱۱. برنامه‌نویس ویندوز
۳۱۲. برنامه‌نویس لینوکس
۳۱۳. برنامه‌نویس اتمسفر آی‌اواس
۳۱۴. برنامه‌نویس اندروید

۳۱۵. برنامه‌ساز تلویزیون اینترنتی
۳۱۶. تهیه‌کننده فیلم سینمایی
۳۱۷. تهیه‌کننده سریال‌های شبکه نمایش خانگی
۳۱۸. کارگردان فیلم سینمایی
۳۱۹. تدوین گر فیلم سینمایی
۳۲۰. مسؤول پشتیبانی فنّاورانه فیلم‌ها

۳۲۱. برنامه‌نویسِ برنامه‌های خبری
۳۲۲. کارمند اتاق خبرِ خبرگزاری‌ها
۳۲۳. خبرنگار بخش سیاسی خبرگزاری
۳۲۴. مسؤول نظارت بر محتوای خبرها

۳۲۵. برنامه‌نویسی رایانه‌ای
۳۲۶. برنامه‌نویس برنامه‌های سفارشی
۳۲۷. برنامه‌نویس شرکت‌های کامپیوتری دولتی

۳۲۸. بنگاه ازدواج اینترنتی
۳۲۹. بنگاه معاملات خودرو
۳۳۰. بنگاه معاملات مسکن

۳۳۱. کارگزار بهابازار
۳۳۲. سهامدار بازار بهابازار
۳۳۳. عضو هیئت‌مدیره شرکت‌های فعال در بهابازار
۳۳۴. مدیر عامل شرکت
۳۳۵. سهامدار خرده‌پا
۳۳۶. کارگر شرکت‌های فعال در بهابازار

۳۳۷. بهینه‌ساز آب باران برای تأمین منابع آب زیرزمینی
۳۳۸. بهینه‌ساز تولید انرژی خورشیدی، بادی، ... و فی‌الجمله انرژی‌های پاک
۳۳۹. بهینه‌ساز خط انتقال برق
۳۴۰. بهینه‌ساز مصرف انرژی در کارخانجات
۳۴۱. بهینه‌ساز آموزش در دانشگاه‌ها
۳۴۲. بهینه‌ساز خط تولید
۳۴۳. بهینه‌ساز هزینه تولید قطعات صنعتی
۳۴۴. بهینه‌ساز کارخانجات

۳۴۵. پایش سالمندان به طور آنلاین در منزل
۳۴۶. پایش بیماران سرطانی به صورت آنلاین در منزل
۳۴۷. پایش کودکان در منزل به صورت آنلاین

۳۴۸. پرستار برای افراد مسن
۳۴۹. پرستار بیمارستانی
۳۵۰. پرستار سالمندان
۳۵۱. پرستار آسایشگاه معلولین
۳۵۲. پرستار کودکان
۳۵۳. پرستار اورژانس

۳۵۴. مدیریت امور پزشکی
۳۵۵. پزشک عمومی
۳۵۶. پزشک قلب و عروق
۳۵۷. پزشک غدد
۳۵۸. پزشک ارتوپد
۳۵۹. پزشک اعصاب و روان
۳۶۰. پزشک آزمایشگاه هسته‌ای
۳۶۱. پزشک پروازی
۳۶۲. پزشک تغذیه
۳۶۳. پزشک زنان و زایمان
۳۶۴. پزشک سنتی
۳۶۵. پزشک سونوگرافی
۳۶۶. پزشک عمومی
۳۶۷. پزشک کودکان
۳۶۸. پزشک مشاور آنلاین
۳۶۹. پزشک مغز و اعصاب
۳۷۰. پزشک ناظر بر ربات‌های جراح
۳۷۱. پزشکی قانونی
۳۷۲. پزشکی هسته‌ای
۳۷۳. چشم‌پزشک
۳۷۴. دندان‌پزشک
۳۷۵. متخصص گوش و حلق و بینی
۳۷۶. متخصص مجاری ادراری
۳۷۷. متخصص اعصاب و روان
۳۷۸. متخصص زنان و زایمان
۳۷۹. متخصص غدد
۳۸۰. داروشناس
۳۸۱. مدیریت امور دارویی
۳۸۲. سازمان نظام پزشکی
۳۸۳. چک اپ بیماران مسن به صورت از راه دور
۳۸۴. چک آپ آنلاین نوزادان از راه دور
۳۸۵. درمانگری
۳۸۶. روان‌درمانگر
۳۸۷. مشاوره زوج‌ها
۳۸۸. روان‌شناس
۳۸۹. روان‌درمانگر
۳۹۰. روان‌پزشک
۳۹۱. روانشناس بالینی
۳۹۲. روانشناس خانه سالمندان
۳۹۳. روانشناس سالمندان
۳۹۴. روانکاو

۳۹۵. پژوهشگر اجتماعی

۳۹۶. سایبرنتیست و هماهنگ‌کننده اینترنت اشیاء

۳۹۷. پست کالا
۳۹۸. ارسال کالا با اتوبوس

۳۹۹. پشتیبان سایت اینترنتی رأی‌گیری
۴۰۰. پشتیبان سایت فروش اینترنتی
۴۰۱. پشتیبان فروش خدمات اینترنتی
۴۰۲. انباردار
۴۰۳. مسؤول امور مالی انبار شرکت‌های تجاری

۴۰۴. مدیریت امور انتظامی
۴۰۵. پلیس جنایی
۴۰۶. پلیس‌راه
۴۰۷. پلیس‌راهنمایی و رانندگی
۴۰۸. پلیس‌راهنمایی و رانندگی
۴۰۹. پلیس رباتیک
۴۱۰. پلیس فتا
۴۱۱. پلیس محافظ بانک
۴۱۲. پلیس دیپلماتیک

۴۱۳. آینده‌نگری
۴۱۴. آینده‌پژوه
۴۱۵. مهندس صنایع فضایی
۴۱۶. ژرف‌نگری و حکمت

۴۱۷. مدیریت امور پیک
۴۱۸. پیک ارسال غذا
۴۱۹. پیک اینترنتی
۴۲۰. پیک موتوری غذا

۴۲۱. مدیریت امور مقاطعه و پیمانکاری
۴۲۲. پیمانکار سلف دانشگاه
۴۲۳. پیمانکار ساختمانی
۴۲۴. پیمانکار امور امنیتی
۴۲۵. پیمانکار ساخت و ساز جاده‌ای

۴۲۶. ارسال آنلاین جزوات دانشگاهی
۴۲۷. فروش پی‌دی‌اف کتب فارسی

۴۲۸. تاجر دور زننده تحریم
۴۲۹. تاجر محصولات الکترونیکی چینی
۴۳۰. تاجر واردات خودرو
۴۳۱. تاجر واردات مواد غذایی ضروری کشور

۴۳۲. تاریخ‌نویس
۴۳۳. مورخ دینی
۴۳۴. مورخ وابسته به حکومت

۴۳۵. تأمین‌کننده امنیت صفحات اینستاگرامی
۴۳۶. تأمین امنیت صفحه توییتر
۴۳۷. تأمین امنیت ساختمان‌های مسکونی
۴۳۸. تأمین امنیت مناطق تجاری
۴۳۹. تأمین امنیت کشتی‌های ماهیگیری
۴۴۰. تأمین امنیت کشتی‌های بین‌المللی

۴۴۱. تأمین مالی سفر
۴۴۲. برنامه‌ریزی برای تورهای مسافرتی
۴۴۳. مسؤول برگزاری تولد
۴۴۴. مسؤول برگزاری مراسم یادبود و بزرگداشت
۴۴۵. مسؤول برگزاری مراسم فارغ‌التحصیلی دانشجویی

۴۴۶. مترجم
۴۴۷. ویراستار
۴۴۸. حروف‌چینی
۴۴۹. طراح صفحه
۴۵۰. طراح جلد
۴۵۱. گرافیست

۴۵۲. تبلیغ در کانال تلگرامی
۴۵۳. تبلیغات در اینستاگرام
۴۵۴. تبلیغات در اینستاگرام برای کسب‌وکار

۴۵۵. مدیریت امور دانش و مسائل راهبردی
۴۵۶. تحلیل‌گر اقتصادی
۴۵۷. تحلیل‌گر مسائل منطقه‌ای
۴۵۸. تحلیل‌گر اقتصادی
۴۵۹. تحلیلگر اقتصادی روزنامه
۴۶۰. تحلیلگر شرایط اجتماعی برای مشاوره ازدواج

۴۶۱. تدریس آنلاین مردم‌شناسی
۴۶۲. رئیس دانشگاه‌های آنلاین
۴۶۳. رئیس دانشگاه‌های پیام نور

۴۶۴. تُستر غذا
۴۶۵. تِستر عطر
۴۶۶. تستر شیرینی
۴۶۷. مسؤول کنترل کیفیت مواد غذایی
۴۶۸. مسؤول کنترل کیفیت خودرو
۴۶۹. مسؤول کنترل کیفیت تولیدات دارویی

۴۷۰. تصویرگر
۴۷۱. نگارگر
۴۷۲. خطاط
۴۷۳. منبت‌کار
۴۷۴. سبد ساز

۴۷۵. تعزیرات
۴۷۶. کارمند تعزیرات حکومتی

۴۷۷. تعمیرکار تجهیزات خورشیدی، بادی، ... و فی‌الجمله انرژی‌های پاک
۴۷۸. تعمیرکار باتری ماشین‌های هیبریدی

۴۷۹. تک‌تیرانداز
۴۸۰. کماندو
۴۸۱. غواص

۴۸۲. تور راهبر
۴۸۳. تور مجازی بیمارستان‌ها
۴۸۴. تور گردانی

۴۸۵. توزیع‌کننده مواد مخدر
۴۸۶. فروشنده مواد مخدر
۴۸۷. فروشنده لوازم مصرف مواد مخدر
۴۸۸. فروشنده مشروبات الکلی
۴۸۹. فروش دستگاه‌های تولید مشروبات الکلی
۴۹۰. فروش دستگاه‌های تولید مواد مخدر
۴۹۱. واردات مواد مخدر

۴۹۲. توسعه‌دهنده نرم‌افزار معرفی ریسک و پیش‌بینی خطرات زندگی شخصی
۴۹۳. توسعه‌دهنده نرم‌افزار یادداشت روزانه

۴۹۴. تولید ابزار و خدمات ارتباطی (ISP)
۴۹۵. مسؤول نصب مودم در خانه‌ی مشترکان

۴۹۶. تولید برچسب‌های نیکوتین
۴۹۷. تولید سیگار برقی
۴۹۸. تولید داروهای ترک مواد مخدر
۴۹۹. تولید داروهای مشابه با مواد مخدر برای فروش

۵۰۰. تولید پشم طبیعی
۵۰۱. دامداری
۵۰۲. فروش محصولات دامی
۵۰۳. تولید چرم

۵۰۴. تولید ساعت هوشمند
۵۰۵. تولید دستبند هوشمند
۵۰۶. تولید لوازم خانگی هوشمند
۵۰۷. تولید قطعات هوشمند خودرو
۵۰۸. تولید کاغذ هوشمند
۵۰۹. تولید کتاب‌خوان
۵۱۰. تولید لپ‌تاپ
۵۱۱. تولید عینک هوشمند
۵۱۲. تولید دستگاه امنیتی ورود با اثر انگشت

۵۱۳. تولید صنایع دستی
۵۱۴. خاتم‌کاری
۵۱۵. ترمه‌دوزی
۵۱۶. سبدبافی
۵۱۷. دوخت لباس محلی
۵۱۸. مجسمه‌سازی

۵۱۹. تولیدکننده تجهیزات پنل خورشیدی برای مصارف خانگی
۵۲۰. تولید ماشین برق الکتریکی

۵۲۱. تولیدکننده انبوه لباس سفارشی
۵۲۲. تولید خودروی سفارشی
۵۲۳. اسمبل کردن رایانه

۵۲۴. تولیدکننده انرژی از زباله
۵۲۵. تولید کننده انرژی از فاضلاب

۵۲۶. تولیدکننده برند
۵۲۷. تبلیغات برند
۵۲۸. فروش محصولات برند

۵۲۹. تولیدکننده پنبه
۵۳۰. تولید پارچه کتان
۵۳۱. تولید پارچه ابریشمی
۵۳۲. تولید پارچه نایلونی
۵۳۳. تولید پارچه پشمی

۵۳۴. تولیدکننده خودرو از روی نمونه خارجی

۵۳۵. تولیدکننده داروی ایدز
۵۳۶. داروساز
۵۳۷. شیمی‌دان
۵۳۸. زیست‌شناس

۵۳۹. تولیدکننده دستگاه جمع‌آوری زباله
۵۴۰. راننده کامیون جمع‌آوری زباله

۵۴۱. تولیدکننده دستگاه شنود
۵۴۲. تولید دوربین مدار بسته
۵۴۳. برنامه‌نویسی برای طراحی نرم‌افزارهای دزدی از مشترکان
۵۴۴. تولیدکننده دوربین مداربسته

۵۴۵. تولید کننده سم و ابزار از بین برنده حشرات موذی
۵۴۶. تولید کننده مرگ موش
۵۴۷. تولید کننده تله‌موش
۵۴۸. تولید کننده پشه‌بند
۵۴۹. تولید کننده دستگاه دفع مورچه

۵۵۰. تولیدکننده صنایع‌ دستی

۵۵۱. تولیدکننده غذای آماده
۵۵۲. تولیدکننده کنسرو ماهی
۵۵۳. تولید غذای آماده خانگی
۵۵۴. ساخت نرم افزار فروش غذای آماده آنلاین خانگی با ارسال

۵۵۵. تولیدکننده لباس
۵۵۶. تولید کننده کیف و کفش و جوراب
۵۵۷. تولید ساعت مچی

۵۵۸. تولیدکننده لوازم بهداشتی
۵۵۹. تولید عطر و اسپری
۵۶۰. تولید محصولات ضد تعریق

۵۶۱. تولیدکننده نرم‌افزار واسطه‌ای

۵۶۲. مدیریت تولید گوشت
۵۶۳. دامداری
۵۶۴. فروش علوفه دام
۵۶۵. خریدار واسطه‌ای شیر و مواد پروتئینی
۵۶۶. قصاب
۵۶۷. مسؤول کشتارگاه

۵۶۸. تولیدکننده ابریشم

۵۶۹. تهیه‌کننده فیلم‌های سینمایی
۵۷۰. تهیه‌کننده فیلم‌های مستند
۵۷۱. تهیه‌کننده فیلم انتخاباتی
۵۷۲. تهیه‌کننده بازی کامپیوتری
۵۷۳. تهیه‌کننده بازی پولی اینترنتی

۵۷۴. تهیه‌کننده گزارش دولتی
۵۷۵. حسابدار
۵۷۶. مسؤول مالی شرکت‌ها
۵۷۷. بازرس ادارات

۵۷۸. مسؤول روابط عمومی
۵۷۹. خبرنگار

۵۸۰. تهیه محتوا برای اطلاع‌رسانی

۵۸۱. تهیه‌کننده مطالب کانال‌های تلگرامی

۵۸۲. جابه‌جا کننده و فروشنده آب
۵۸۳. کارمند شرکت آب
۵۸۴. مسؤول خدمات آبفا

۵۸۵. کارمند وزارت اطلاعات
۵۸۶. نیروی اطلاعات سپاه
۵۸۷. طراح برنامه هدف‌گذاری اطلاعاتی
۵۸۸. جاسوس اینترنتی
۵۸۹. جاسوس کنترل روابط بین‌المللی

۵۹۰. فروشنده شماره تلفن آنلاین برای عضویت در شبکه‌های اجتماعی

۵۹۱. جامعه‌شناس
۵۹۲. جمعیت شناس
۵۹۳. مطالعات شهری

۵۹۴. جراح پلاستیک
۵۹۵. جراح لثه
۵۹۶. جراح مغز و اعصاب
۵۹۷. جراح قلب
۵۹۸. جراح داخلی
۵۹۹. جراح ارتوپدی

۶۰۰. جمع‌آوری‌کننده زباله کامپیوتری

۶۰۱. جنگلبان
۶۰۲. نگهبان مراتع
۶۰۳. مرزبان

۶۰۴. چاپ سه‌بعدی

۶۰۵. حسابدار
۶۰۶. مسؤول امور مالی
۶۰۷. مسؤول کارگزینی
۶۰۸. معاون مالی شرکت

۶۰۹. حمل‌ونقل بین‌شهری اینترنتی
۶۱۰. راننده تاکسی اینترنتی
۶۱۱. اپراتور تاکسی اینترنتی
۶۱۲. اپراتور پشتیبان علی‌بابا
۶۱۳. فروش آنلاین بلیط اتوبوس
۶۱۴. طراح شبکه آنلاین سرویس انتقال به محل کار

۶۱۵. مدیریت امور خبرنگاران
۶۱۶. خبرنگار بخش سیاسی خبرگزاری اینترنتی
۶۱۷. خبرنگار روزنامه
۶۱۸. خبرنگار روزنامه اقتصادی
۶۱۹. خبرنگار سیاسی
۶۲۰. خبرنگار علمی
۶۲۱. خبرنگار اجتماعی
۶۲۲. خبرنگار دینی
۶۲۳. خبرنگار بین‌المللی

۶۲۴. خدمات گردشگری
۶۲۵. خدمات مامایی آنلاین
۶۲۶. خدمات غربالگری پزشکی آنلاین

۶۲۷. خریدوفروش بیت‌کوین
۶۲۸. خریدوفروش حساب کاربری بانکی بین‌المللی
۶۲۹. خریدوفروش در بازارهای بهابازار خارجی
۶۳۰. خریدوفروش سهام به صورت آنلاین
۶۳۱. خریدوفروش البسه به صورت آنلاین
۶۳۲. خریدوفروش لوازم دست‌دوم به صورت آنلاین
۶۳۳. خریدوفروش حیوانات خانگی به صورت آنلاین

۶۳۴. مدیریت امور هوانوردی
۶۳۵. خلبان هواپیمای جنگی
۶۳۶. خلبان هواپیمای مسافربری
۶۳۷. خلبان بالگرد نظامی
۶۳۸. خلبان بالگرد اورژانس
۶۳۹. خلبان هواپیمای شخصی

۶۴۰. خواننده
۶۴۱. خواننده آهنگ
۶۴۲. آهنگساز
۶۴۳. شاعر
۶۴۴. مسؤول استودیو
۶۴۵. تدوین و تنظیم آهنگ
۶۴۶. کارگردان صدای خواننده

۶۴۷. خیاط
۶۴۸. رفوگر لباس
۶۴۹. کفاش
۶۵۰. فروشنده کفش
۶۵۱. طراح نرم افزار اندازه‌گیری پا به صورت آنلاین
۶۵۲. طراح نرم افزار قالب‌گیری از پا به صورت آنلاین

۶۵۳. داروساز
۶۵۴. داروساز دام

۶۵۵. داستان‌نویس
۶۵۶. رمان‌نویس
۶۵۷. نقاد رمان و داستان
۶۵۸. کاریکاتوریست
۶۵۹. کارتونیست
۶۶۰. نویسنده و طراح کمیک

۶۶۱. دامپزشک
۶۶۲. دامدار

۶۶۳. دانش‌آموز
۶۶۴. دانش‌پژوه
۶۶۵. دانشجو
۶۶۶. دانشمند
۶۶۷. دانشمند هسته‌ای

۶۶۸. دبیر حزب
۶۶۹. دبیر شورای نگهبان
۶۷۰. دبیر سازمان ملل متحد

۶۷۱. دبیر کل اوپک

۶۷۲. دبیر کل حزب سیاسی

۶۷۳. مدیریت امور مبادلات و معاملات و بازرگانی
۶۷۴. دلال ارز الکترونیک
۶۷۵. دلال بازار ارز
۶۷۶. دلال تبدیل ارز به ارز دیجیتال
۶۷۷. دلال تبدیل ارزهای دیجیتالی و معمولی
۶۷۸. دلال جواهرات
۶۷۹. دلال خودرو
۶۸۰. دلال رزرو نوبت برای گردش در طبیعت
۶۸۱. دلال طلا
۶۸۲. دلال مواد مخدر
۶۸۳. دلالی ارز دیجیتالی
۶۸۴. دلال محصولات کشاورزی
۶۸۵. دلال لوازم ساختمانی
۶۸۶. دلال خانه
۶۸۷. دلال زمین و مستغلات

۶۸۸. مدیریت امور دیپلماتیک
۶۸۹. دیپلمات سازمان ملل

۶۹۰. مدیریت مبادلات مالی
۶۹۱. رابط واریز پول آنلاین برای خرید از آمازون
۶۹۲. رابط واریز پول برای اعتبارات بین‌المللی

۶۹۳. رادیوتراپیست
۶۹۴. مسؤول آزمایشگاه
۶۹۵. مسؤول سی‌تی‌اسکن

۶۹۶. مدیریت امور حمل‌ونقل
۶۹۷. راننده اتوبوس
۶۹۸. راننده اورژانس
۶۹۹. راننده آمبولانس
۷۰۰. راننده تاکسی
۷۰۱. راننده خودروی مکانیزه پاک‌سازی زمین
۷۰۲. راننده شخصی
۷۰۳. راننده کامیون
۷۰۴. راننده اتوبوس شهری
۷۰۵. راننده کامیون خدمات شهری
۷۰۶. راننده کامیون ترانزیت
۷۰۷. لوکوموتیوران قطار

۷۰۸. راهداری

۷۰۹. راهنمای آنلاین جاده‌ها
۷۱۰. راهنمای آنلاین مسائل کامپیوتری
۷۱۱. راهنمای تور
۷۱۲. راهنمای تور گردشگری

۷۱۳. رستوران‌دار
۷۱۴. کارگر رستوران
۷۱۵. سرآشپز رستوران
۷۱۶. حسابدار رستوران
۷۱۷. بازاریاب رستوران
۷۱۸. پیک رستوران

۷۱۹. رفتگر

۷۲۰. روحانی
۷۲۱. روحانی دینی
۷۲۲. روحانی مسجد

۷۲۳. روزنامه‌نگار
۷۲۴. روزنامه‌نگار اقتصادی
۷۲۵. روزنامه‌نگار فرهنگی
۷۲۶. روزنامه‌نگار وابسته به مراکز قدرت

۷۲۷. ریاضیدان
۷۲۸. دانشمند علوم کامپیوتری
۷۲۹. دانشمند علوم آماری

۷۳۰. رئیس اتحادیه
۷۳۱. رئیس اتحادیه کارگری

۷۳۲. رئیس بیمارستان آنلاین بدون کارکنان

۷۳۳. رئیس بسیج

۷۳۴. رئیس دانشگاه
۷۳۵. رئیس زندان
۷۳۶. مدیر مدرسه

۷۳۷. رئیس سازمان حوادث غیرمترقبه

۷۳۸. رئیس سازمان نظام‌وظیفه
۷۳۹. رئیس ستاد مشترک نیروهای مسلح

۷۴۰. رئیس شعبه بانک محلی
۷۴۱. رئیس‌کل بانک مرکزی
۷۴۲. رئیس حوزه استانی بانکی
۷۴۳. معاون اعتبارات بانک مرکزی

۷۴۴. رئیس شعبه دادگاه
۷۴۵. رئیس قوه قضائیه
۷۴۶. رئیس شعبه دادگستری

۷۴۷. رئیس هیئت‌مدیره

۷۴۸. زمین‌شناس
۷۴۹. کاشف مواد آزمایشگاهی

۷۵۰. زنبوردار

۷۵۱. زندان بان
۷۵۲. دیدبان زندان

۷۵۳. زیست‌شناس

۷۵۴. ساخت بازی‌های کامپیوتری

۷۵۵. ساخت ربات تلگرامی برای تبلیغات

۷۵۶. ساخت ربات‌های زنده یاب
۷۵۷. ساخت لوازم‌خانگی هوشمند
۷۵۸. ساخت مبدل انرژی برای تبدیل انرژی حرکتی انسان به برق

۷۵۹. ساخت نرم‌افزار خطایابی گرامری
۷۶۰. ساخت نرم‌افزار خلاصه‌سازی کتاب

۷۶۱. سازنده شارژر خورشیدی برای تلفن همراه
۷۶۲. ساخت لباس شارژر برای لباس

۷۶۳. سازنده اسلحه در نیروهای مسلح
۷۶۴. سازنده سلاح‌های هوشمند کشتارجمعی

۷۶۵. سازنده باتری ساعت

۷۶۶. سازنده تبلیغات برای رستوران‌ها
۷۶۷. طراح شعار تبلیغاتی برای کسب‌وکارها

۷۶۸. سازنده خودرو با چاپ سه‌بعدی

۷۶۹. سازنده دستگاه تشخیص کژکارکردی بدن
۷۷۰. اپراتور استفاده از دستگاه تشخیص شاخص توده بدنی
۷۷۱. تعمیرکار دستگاه‌های پزشکی
۷۷۲. مهندس پزشکی بیمارستان‌ها
۷۷۳. مهندس پزشکی شرکت‌های ساخت تجهیزات پزشکی

۷۷۴. سازنده دوربین فیلم‌برداری
۷۷۵. طراحی قطعات دوربین برای موبایل‌ها
۷۷۶. ساخت نرم‌افزار بهینه‌سازی تصاویر موبایل‌ها
۷۷۷. طراحی هوش مصنوعی بهینه‌ساز تصاویر در نور کم
۷۷۸. طراحی لنز‌های زوم اپتیکال توسط هوش مصنوعی

۷۷۹. سازنده ربات برای سرکشی‌های کارخانه‌ای
۷۸۰. ساخت ربات پرستار برای بیمارستان‌ها
۷۸۱. ساخت ربات پرستار برای سالمندان
۷۸۲. ساخت ربات پرستار برای نوزادان
۷۸۳. ساخت ربات با هوش مصنوعی برای ارتباط و مشاوره
۷۸۴. ساخت ربات تعمیرکار خودرو
۷۸۵. ساخت ربات کارگر برای انجام امور ساختمانی
۷۸۶. سازنده ربات خبرنگار
۷۸۷. سازنده ربات هوشمند

۷۸۸. سازنده حس‌گرهای خانگی
۷۸۹. سازنده حس‌گرهای آزمایشگاهی
۷۹۰. سازنده حس‌گرهای گلخانه‌ای
۷۹۱. سازنده حسگرهای بیومتریک
۷۹۲. سازنده حس‌گر خودروها

۷۹۳. سازنده طرح‌های هنری با سنگ معدنی
۷۹۴. ساخت طرح‌های هنری بر روی سنگ نمکی
۷۹۵. حکاکی بر روی چوب درختان خیابان
۷۹۶. طراحی بر بروی دیوارهای معابر شهری
۷۹۷. طراحی و نقاشی دیوارهای مدارس

۷۹۸. سازنده قطعات آزمایشگاهی از روی نمونه خارجی

۷۹۹. سازنده کلیپ‌های انگیزشی
۸۰۰. مسؤول فراهم آوردن ایده‌های لازم برای ساخت برنامه‌های تلویزیونی
۸۰۱. مشاور کارگردانی تلویزیونی

۸۰۲. سازنده ماشین خودران
۸۰۳. برنامه‌نویس ماشین خودران
۸۰۴. برنامه‌نویس نقشه‌های ماشین خودران
۸۰۵. پشتیبان سخت‌افزاری ماشین خودران
۸۰۶. پشتیبان نرم‌افزاری ماشین‌های خودران

۸۰۷. سازنده مکالمه سه‌بعدی
۸۰۸. سازنده ابزار تولید تصاویر سه‌بعدی با نور

۸۰۹. سازنده موبایل با چاپ سه‌بعدی
۸۱۰. سازنده لوازم خانگی با چاپ سه‌بعدی
۸۱۱. سازنده اسباب‌بازی کودکان با چاپ سه‌بعدی
۸۱۲. ساخت لپ‌تاپ با چاپ سه‌بعدی
۸۱۳. ساخت قطعات صنعتی با چاپ سه‌بعدی
۸۱۴. ساخت جواهرات با چاپ سه‌بعدی
۸۱۵. ساخت نرم‌افزار تبدیل عکس به جسم سه‌بعدی

۸۱۶. سازنده نرم‌افزارهای کاربردی

۸۱۷. ستاره‌شناس
۸۱۸. فیزیکدان
۸۱۹. فیلسوف علم
۸۲۰. زمین‌شناس

۸۲۱. سخنگوی حزب
۸۲۲. سخنگوی سازمان دولتی
۸۲۳. سخنگوی دولت
۸۲۴. سخنگوی شورای نگهبان
۸۲۵. سخنگوی قوه قضائیه
۸۲۶. سخنگوی وزاتخانه‌ها

۸۲۷. سرایدار آپارتمان
۸۲۸. سرایدار خانه‌های سازمانی

۸۲۹. سرباز نیروهای مسلح
۸۳۰. سرباز نیروی دریایی ارتش
۸۳۱. سرباز نیروی زمینی
۸۳۲. سرباز وظیفه
۸۳۳. درجه‌دار نیروی زمینی ارتش
۸۳۴. درجه‌دار نیروی دریایی ارتش
۸۳۵. سردار سپاه
۸۳۶. امیر ارتش
۸۳۷. امیر نیروی هوای ارتش
۸۳۸. امیر نیروی زمینی ارتش

۸۳۹. سردبیر روزنامه حزبی
۸۴۰. سردبیر روزنامه دولتی
۸۴۱. سردبیر روزنامه خصوصی
۸۴۲. سردبیر ماهنامه خانوادگی
۸۴۳. سردبیر ماهنامه سیاسی-اجتماعی

۸۴۴. سرمایه‌گذار
۸۴۵. سهامدار بازار بهابازار
۸۴۶. حجره‌دار بازار
۸۴۷. صراف

۸۴۸. سفارش عدسی آنلاین
۸۴۹. خدمات عینک آنلاین
۸۵۰. تبدیل عینک معمولی به عینک هوشمند
۸۵۱. طراح نرم‌افزار برای عینک‌های هوشمند

۸۵۲. سخنگوی سازمان دولتی

۸۵۳. سونوگرافیست
۸۵۴. منشی آزمایشگاه سونوگرافی
۸۵۵. منشی پزشک

۸۵۶. سهام‌دار
۸۵۷. سهامدار بازار بهابازار
۸۵۸. مالک شرکت کارگزاری بهابازار
۸۵۹. سبدگردان بهابازار
۸۶۰. فروشنده تحلیل‌های اقتصادی بهابازار

۸۶۱. سیاست‌مدار
۸۶۲. سیاست‌گذار و تسهیل‌گر تصمیم‌سازی
۸۶۳. سیاستمدار بازنشسته
۸۶۴. سیاستمدار عالی‌رتبه
۸۶۵. سیاستمدار فاشیست

۸۶۶. شاعر
۸۶۷. هنرمند و خلاق
۸۶۸. نویسنده کتاب‌های کودکانه
۸۶۹. نویسنده کتاب‌های درسی
۸۷۰. نقاش و طراح صفحات کتاب‌های درسی مدارس
۸۷۱. نقاش و طراح کتاب‌های داستان کودکانه
۸۷۲. نویسنده مطالب خانوادگی و عمومی روزنامه‌ها

۸۷۳. شخم زدن با هدایت ماشین خودران

۸۷۴. شرکت خدمات ربات‌های درمانی
۸۷۵. متخصص دریافت نمونه آزمایشگاهی در محل

۸۷۶. شکارچی
۸۷۷. محیط‌بان
۸۷۸. نگهبان پارک‌های جنگلی
۸۷۹. مسؤول پایش حیوانات در حال انقراض در جنگل‌ها و اکوسیستم‌های طبیعی
۸۸۰. مدیریت امور ماهیگیری تفریحی
۸۸۱. ماهی‌گیری صنعتی

۸۸۲. شیمی‌دان

۸۸۳. صاحب‌امتیاز خبرگزاری
۸۸۴. صاحب‌امتیاز نشریات زرد
۸۸۵. صاحب‌امتیاز روزنامه
۸۸۶. صاحب‌امتیاز هفته‌نامه محلی
۸۸۷. صاحب‌امتیاز نشریات تبلیغاتی
۸۸۸. صاحب‌امتیاز نشریات آنلاین

۸۸۹. صندوق‌دار
۸۹۰. فروشنده فروشگاه‌های زنجیره‌ای
۸۹۱. مسؤول پشتیبانی فروشگاه‌های زنجیره‌ای

۸۹۲. طراح اتومبیل هیبریدی

۸۹۳. طراح اعضای بدن مصنوعی
۸۹۴. سازنده ابزار و ادوات اتاق عمل

۸۹۵. طراح اینترنتی سایت
۸۹۶. طراح بازی ویدئویی
۸۹۷. طراح بازی‌های کامپیوتری
۸۹۸. طراح پاورپوینت

۸۹۹. طراح ترانس برق
۹۰۰. طراح ژنراتور برق
۹۰۱. طراح فونداسیون خانه
۹۰۲. طراح شبکه توزیع نیروی برق

۹۰۳. طراح فنّاوری‌های بیومتریک
۹۰۴. طراح تلفن همراه

۹۰۵. طراح تیزر تبلیغاتی
۹۰۶. طراح پوستر تبلیغاتی
۹۰۷. طراحی و فروش بنر

۹۰۸. طراح خانه سالمندان بدون خدمتکار
۹۰۹. طراح خانه قابل تطبیق با شرایط محیطی
۹۱۰. طراح خودرو
۹۱۱. طراح داخلی منزل
۹۱۲. طراح ربات هوشمند
۹۱۳. طراحی سازه‌های سه‌بعدی با پرینتر سه‌بعدی

۹۱۴. طراح سایت آرشیو خبری
۹۱۵. طراح سایت آشنایی زوجین
۹۱۶. طراح سایت فروش فیلترشکن

۹۱۷. طراح سن و دکور
۹۱۸. معمار
۹۱۹. شهرساز
۹۲۰. هنرمند

۹۲۱. طراح سیستم جستجوی مقالات درسی

۹۲۲. طراح سیستم شناخت با استفاده از صدا

۹۲۳. طراح قطعات کارخانه
۹۲۴. طراح قطعات مورد نیاز در دستگاه‌های بیمارستانی
۹۲۵. طراح قطعات مورد نیاز در صنعت
۹۲۶. طراحی و خلاقیت در مهندسی معکوس صنایع جنگی

۹۲۷. طراح کمیک کودکانه
۹۲۸. نویسنده کمیک‌های عمومی و بزرگ‌سالان

۹۲۹. طراح لباس
۹۳۰. فروشنده لباس
۹۳۱. فروشگاه لباس اینترنتی
۹۳۲. طراح نرم‌افزار تشخیص سایز از روی عکس و تطبیق آن با سایز‌ موجود در لباس‌ِ سایت‌های فروش

۹۳۳. طراح لوکیشن فیلم‌برداری

۹۳۴. طراح ماشین
۹۳۵. طراح کامیون‌های باری
۹۳۶. طراح کامیون‌های برقی
۹۳۷. طراح مدل فیزیکی لپ‌تاپ
۹۳۸. طراح مدل فیزیکی گوشی موبایل و تبلت

۹۳۹. طراح مد و لباس
۹۴۰. طراح دکوراسیون خانه و آشپزخانه
۹۴۱. طراح دکوراسیون فروشگاه‌ها

۹۴۲. طراح نرم‌افزار معرفی محصولات
۹۴۳. طراح نرم‌افزار ارائه‌دهنده برنامه تغذیه
۹۴۴. طراح نرم‌افزار مدیریت خرید خانواده

۹۴۵. طراح نشریه
۹۴۶. عکاس نشریه
۹۴۷. ویراستار نشریه
۹۴۸. حروف‌چین نشریه
۹۴۹. مسؤول چاپ نشریه
۹۵۰. نویسنده نشریه
۹۵۱. سردبیر نشریه

۹۵۲. طراح نیروگاه بادی
۹۵۳. طراح تأسیسات نیروگاه آبی
۹۵۴. طراح تأسیسات نیروگاه هسته‌ای

۹۵۵. طراح وب
۹۵۶. مهندسی رایانه

۹۵۷. طراح هواپیمای جنگی
۹۵۸. طراحی و ساخت نفربر
۹۵۹. طراحی و ساخت ناو جنگی
۹۶۰. طراحی و ساخت تانک
۹۶۱. طراحی و ساخت خودرو زرهی
۹۶۲. طراحی و ساخت سامانه‌های ضد موشکی
۹۶۳. طراحی و ساخت اسلحه‌های دوربرد
۹۶۴. طراحی و ساخت ادوات جنگی

۹۶۵. طراحی سایت

۹۶۶. طراحی نرم افزار شبیه‌سازی فجایع طبیعی

۹۶۷. طراحی کتاب کمک‌درسی
۹۶۸. طراحی محتوای آموزشی برای کودکان
۹۶۹. طراحی محتوای درسی تعاملی با اینترنت

۹۷۰. طراحی نرم‌افزار شبیه‌ساز آرایش
۹۷۱. طراحی نرم‌افزار دریافت نوبت آنلاین برای نزدیک‌ترین آرایشگر

۹۷۲. طراحی نرم‌افزار برنامه مصرف منازل
۹۷۳. طراحی نرم‌افزار پیشنهاد دهنده برنامه غذایی بر اساس مواد موجود در یخچال

۹۷۴. طراحی نرم‌افزار متن نویس
۹۷۵. طراحی نرم‌افزار تبدیل متن فارسی به صدا
۹۷۶. طراحی نرم‌افزار دریافت متن به زبان فارسی، و ارائه به زبان انگلیسی

۹۷۷. طراحی و ساخت بنرهای تبلیغاتی

۹۷۸. عرضه‌کننده نرم‌افزار ارزش کار به جای پول یا کالا

۹۷۹. تأمین‌کننده وسایل بهداشتی

۹۸۰. عکاس مناظر طبیعی

۹۸۱. فراش مدرسه
۹۸۲. معاون مدرسه
۹۸۳. مدیر مدرسه
۹۸۴. معلم

۹۸۵. فرمانده ارتش
۹۸۶. فرمانده نیروی انتظامی

۹۸۷. فروش ادویه‌جات
۹۸۸. عطاری
۹۸۹. فروشنده داروهای گیاهی
۹۹۰. پزشک سنتی

۹۹۱. فروش ارز دیجیتالی

۹۹۲. کشتزار انرژی خورشیدی در مناطق گرمسیر

۹۹۳. فروش اینترنتی کتاب
۹۹۴. فروش آنلاین قایق
۹۹۵. فروش آنلاین لوازم بهداشتی
۹۹۶. فروش آنلاین ماهی تازه
۹۹۷. فروش عینک آنلاین
۹۹۸. فروش غذای آنلاین

۹۹۹. فروش کالا و تحویل با چاپ ۳ بعدی در مقصد

۱۰۰۰. فروش کانال تلگرامی
۱۰۰۱. فروش صفحات اینستاگرامی
۱۰۰۲. فروش اشتراک در شبکه‌های اجتماعی
۱۰۰۳. فروش لایک در اینستاگرام
۱۰۰۴. فروش دنبال‌کننده در توییتر و اینستاگرام
۱۰۰۵. فروش امتیازات درون بازی‌های اینترنتی
۱۰۰۶. فروش امتیازهای مجانی درون نرم‌افزارهای پولی

۱۰۰۷. فروش مواد مخدر آنلاین
۱۰۰۸. فروش نرم‌افزارهای پولی در ایران

۱۰۰۹. مدیریت امور فروشندگان
۱۰۱۰. فروشنده اعتبار ارزی
۱۰۱۱. فروشنده اینترنتی
۱۰۱۲. فروشنده اینترنتی دارو
۱۰۱۳. فروشنده اینترنتی لوازم جنسی

۱۰۱۴. فروشنده آنلاین لباس

۱۰۱۵. فروشنده باتری اتومبیل
۱۰۱۶. فروشنده قطعات یدک اتومبیل
۱۰۱۷. فروشنده قطعات یدک لوازم کامپیوتری
۱۰۱۸. فروشنده لوازم یدک خیاطی

۱۰۱۹. فروشنده بازی قانونی پلی‌استیشن
۱۰۲۰. فروشنده بازی قانونی ایکس‌باکس

۱۰۲۱. فروشنده پراکسی برای تلگرام

۱۰۲۲. فروشنده پسته در بازار آتی کالا
۱۰۲۳. خرید و فروش در بازار آتی کالا

۱۰۲۴. فروشنده تصفیه آب
۱۰۲۵. نصاب دستگاه تصفیه آب
۱۰۲۶. تعمیرکار دستگاه تصفیه آب

۱۰۲۷. فروشنده خانگی انرژی الکتریکی

۱۰۲۸. فروشنده عمده زباله شهری
۱۰۲۹. جمع‌آوری و فروش نان خشکِ سطح شهر

۱۰۳۰. قالیباف
۱۰۳۱. طراح هنری طرح‌های فرش
۱۰۳۲. شرکت تولید قالی ماشینی
۱۰۳۳. فروشنده فرش و قالی دستباف
۱۰۳۴. فروشنده تابلو فرش

۱۰۳۵. فروشنده کاغذدیواری
۱۰۳۶. فروشنده پارکت و کف‌پوش
۱۰۳۷. نصاب پارکت و کف‌پوش
۱۰۳۸. مالک تولیدی پارکت و کف‌پوش و کاغذ دیواری

۱۰۳۹. فروشنده کتاب
۱۰۴۰. تأمین کننده کتاب صوتی
۱۰۴۱. تأمین کننده کتاب دانشگاهی دست‌دوم به صورت آنلاین

۱۰۴۲. فروشنده کفش و لباس وارداتی
۱۰۴۳. فروشنده لباس تاناکورا

۱۰۴۴. فروشنده لپ‌تاپ اپل
۱۰۴۵. فروشنده لپ‌تاپ‌های سرفیس

۱۰۴۶. فروشنده لوازم بهداشتی
۱۰۴۷. فروشنده لوازم‌تحریر آنلاین
۱۰۴۸. فروشنده محصولات پروتئینی
۱۰۴۹. فروشنده محصولات دامی

۱۰۵۰. فروشنده محصولات نرم‌افزاری
۱۰۵۱. فروشنده محصولات نگه‌دارنده
۱۰۵۲. فروشنده مشروبات الکلی
۱۰۵۳. فروشنده مواد ضدعفونی‌کننده
۱۰۵۴. فروشنده موبایل

۱۰۵۵. فوتبالیست
۱۰۵۶. بسکتبالیست
۱۰۵۷. والیبالیست
۱۰۵۸. کشتی‌گیر
۱۰۵۹. وزنه‌بردار
۱۰۶۰. تکواندوکار
۱۰۶۱. جودوکار
۱۰۶۲. داور فوتبال
۱۰۶۳. داور تنیس
۱۰۶۴. تنیسور
۱۰۶۵. بدمینتون باز
۱۰۶۶. ورزشکار حرفه‌ای
۱۰۶۷. مربی ورزشی
۱۰۶۸. مدیر عامل باشگاه ورزشی
۱۰۶۹. مسؤول تدارکات باشگاه ورزشی
۱۰۷۰. مسؤول امور رسانه‌ای باشگاه ورزشی
۱۰۷۱. مسؤول تغذیه باشگاه ورزشی
۱۰۷۲. پزشک باشگاه ورزشی
۱۰۷۳. معاون روابط بین‌الملل باشگاه ورزشی
۱۰۷۴. معاون حقوقی باشگاه ورزشی
۱۰۷۵. مسؤول بازاریابی باشگاه ورزشی
۱۰۷۶. سخنگوی باشگاه ورزشی

۱۰۷۷. فیزیوتراپ
۱۰۷۸. فیزیولوژیست
۱۰۷۹. فیزیولوژیست ورزشی
۱۰۸۰. فیزیوتراپیست در خانه‌ها

۱۰۸۱. قاضی
۱۰۸۲. دادستان
۱۰۸۳. وکیل
۱۰۸۴. عضو هیئت منصفه
۱۰۸۵. عریضه‌نویس
۱۰۸۶. وکیل تسخیری
۱۰۸۷. بازجو
۱۰۸۸. بازپرس
۱۰۸۹. مأمور کلانتری
۱۰۹۰. فرمانده کلانتری

۱۰۹۱. قصاب
۱۰۹۲. مسؤول تأیید سلامت گوشت سازمان بهداشت
۱۰۹۳. مسؤول نظارت بر ذبح اسلامی کشتارگاه

۱۰۹۴. قصه‌گوی اینترنتی
۱۰۹۵. فراهم کننده سرویس‌های دسترسی آسان به قصه‌ها برای کودکان

۱۰۹۶. قنادی
۱۰۹۷. فروشنده لوازم قنادی
۱۰۹۸. طراح انواع کیک‌ها و شیرینی
۱۰۹۹. نویسنده کتاب‌های دستورالعمل آشپزی و کیک

۱۱۰۰. کارآفرین
۱۱۰۱. متفکر ساخت شغل‌های جدید

۱۱۰۲. کارآگاه
۱۱۰۳. کارآگاه خصوصی

۱۱۰۴. کارخانه‌دار
۱۱۰۵. مالک شرکت
۱۱۰۶. مالک باشگاه ورزشی و فوتبالی
۱۱۰۷. مالک معدن

۱۱۰۸. کار درمانگر
۱۱۰۹. مشاوره کاری
۱۱۱۰. استعدادیاب برای مشاغل خاص مانند بازاریابی
۱۱۱۱. مشاور مسائل روانی ناشی از کار

۱۱۱۲. کارشناس آب‌وهوا
۱۱۱۳. کارشناس اقتصاد
۱۱۱۴. کارشناس اقتصادی
۱۱۱۵. کارشناس مسائل اجتماعی
۱۱۱۶. کارشناس مسائل سیاسی
۱۱۱۷. کارشناس امور مالی
۱۱۱۸. کارشناسی سلامت خودرو

۱۱۱۹. کارگر جز کارخانه
۱۱۲۰. کارگر خدمات خیابانی
۱۱۲۱. کارگر خدماتی
۱۱۲۲. کارگر ذوب‌آهن
۱۱۲۳. کارگر روزمزد
۱۱۲۴. کارگر ساختمانی
۱۱۲۵. کارگر شرکت خودروسازی
۱۱۲۶. کارگر غیرقانونی
۱۱۲۷. کارگر معدن
۱۱۲۸. کارگر ساختمانی
۱۱۲۹. کارگر نظافتی
۱۱۳۰. کارگر جابه‌جایی و اسباب‌کشی

۱۱۳۱. کارگردان
۱۱۳۲. کارگردان فیلم تلویزیونی
۱۱۳۳. کارگردان تئاتر
۱۱۳۴. کارگردان کلیپ‌های اینستاگرامی
۱۱۳۵. کارگردان سریال‌های تلویزیونی

۱۱۳۶. کارگزار املاک
۱۱۳۷. کارگزار بهابازار
۱۱۳۸. کارگزار بیمه

۱۱۳۹. کارمند اداره اصناف
۱۱۴۰. کارمند اداره آمار
۱۱۴۱. کارمند اداره پست
۱۱۴۲. کارمند اداره دولتی
۱۱۴۳. کارمند اورژانس اجتماعی
۱۱۴۴. کارمند آتش‌نشانی
۱۱۴۵. کارمند آژانس مسافرتی
۱۱۴۶. کارمند بانک
۱۱۴۷. کارمند تعویض لامپ خیابان
۱۱۴۸. کارمند چاپخانه
۱۱۴۹. کارمند خانه سالمندان
۱۱۵۰. کارمند روابط عمومی یک سازمان
۱۱۵۱. کارمند سازمان انرژی اتمی
۱۱۵۲. کارمند سازمان فضایی
۱۱۵۳. کارمند سازمان هواشناسی
۱۱۵۴. کارمند شاپینگ سنتر
۱۱۵۵. کارمند شرکت ارائه‌دهنده خدمات اینترنتی
۱۱۵۶. کارمند شرکت برق
۱۱۵۷. کارمند شرکت تولید موبایل
۱۱۵۸. کارمند شیرخوارگاه
۱۱۵۹. کارمند کارخانه خودروسازی
۱۱۶۰. کارمند مخابرات
۱۱۶۱. کارمند وزارت خارجه

۱۱۶۲. کتابدار
۱۱۶۳. مسؤول تهیه کتاب برای کتابخانه
۱۱۶۴. تبدیل کتاب چاپی به کتاب الکترونیک

۱۱۶۵. مدیریت امور کشاورزی
۱۱۶۶. کشاورز خرده‌پا
۱۱۶۷. کشاورز زراعت‌های ظریف
۱۱۶۸. کشاورز صنعتی
۱۱۶۹. کشاورز غلات
۱۱۷۰. کشاورز گندم‌کار
۱۱۷۱. فروشنده کود
۱۱۷۲. خریدار دولتی محصولات کشاورزی
۱۱۷۳. میراب (نگهبان و مقسم آب در زمین‌های روستایی)

۱۱۷۴. اداره امور دینی
۱۱۷۵. اداره امور دینی محلی
۱۱۷۶. مساجد

۱۱۷۷. کلاه‌بردار آموزش موفقیت اینترنتی!
۱۱۷۸. اخاذی اینترنتی!
۱۱۷۹. کلاه‌برداری با طراحی صفحات وب فیک!

۱۱۸۰. کلینیک ترک اعتیاد
۱۱۸۱. مسؤول تهیه داروهای ترک اعتیاد
۱۱۸۲. فروشنده مورفین

۱۱۸۳. کمک‌مربی
۱۱۸۴. مربی تعلیم رانندگی
۱۱۸۵. مربی آموزش رانندگی با دستگاه شبیه‌ساز
۱۱۸۶. کنترل‌گر سیستم شبیه‌ساز آموزش پرواز

۱۱۸۷. مدیریت امور تهیه گزارش
۱۱۸۸. گزارشگر تلویزیونی
۱۱۸۹. گزارشگر فیلم مستند
۱۱۹۰. گزارشگر ورزشی
۱۱۹۱. گزارشگر رویدادهای هنری

۱۱۹۲. گشت نامحسوس
۱۱۹۳. گشت ارشاد
۱۱۹۴. گشت مرزبانی

۱۱۹۵. گل‌فروش
۱۱۹۶. پرورش‌دهنده گل و گیاه زینتی

۱۱۹۷. گیاه‌پزشک
۱۱۹۸. گیاه‌شناس

۱۱۹۹. لوازم قنادی
۱۲۰۰. فروشنده فر و مایکروفر

۱۲۰۱. راهبر غواصی
۱۲۰۲. فیلم‌بردار زیر آب
۱۲۰۳. تهیه‌کننده فیلم مستند زیر آب

۱۲۰۴. مالک شرکت ارتباطات رادیویی و اینترنتی
۱۲۰۵. مالک شرکت استارت آپی
۱۲۰۶. سهامدار شرکت فراملی
۱۲۰۷. مالک شرکت بازرگانی

۱۲۰۸. ماما
۱۲۰۹. مترون
۱۲۱۰. سرپرستار

۱۲۱۱. مأمور اطلاعات
۱۲۱۲. مأمور گشت ارشاد
۱۲۱۳. مأمور گمرک
۱۲۱۴. مأمور گیت
۱۲۱۵. مأمور مخفی
۱۲۱۶. مأمور وزارت اطلاعات
۱۲۱۷. مأمور حفاظت فیزیکی

۱۲۱۸. ماهی گیر
۱۲۱۹. قایقران
۱۲۲۰. ماهیگیری با کشتی ماهیگیری

۱۲۲۱. مبلغ دینی
۱۲۲۲. طلبه

۱۲۲۳. متخصص آزمایشگاه ژنتیک
۱۲۲۴. متخصص تغذیه
۱۲۲۵. متخصص تغذیه اینترنتی
۱۲۲۶. متخصص درمان نازایی
۱۲۲۷. متخصص مغز و اعصاب
۱۲۲۸. متخصص امور امنیتی

۱۲۲۹. مدیریت امور مترجمان
۱۲۳۰. مترجم آنلاین
۱۲۳۱. مترجم خانگی
۱۲۳۲. مترجم فری لنس
۱۲۳۳. ویراستار آنلاین

۱۲۳۴. متصدی باجه بانکی
۱۲۳۵. متصدی بانک
۱۲۳۶. متصدی شهرداری

۱۲۳۷. مجری اخباری
۱۲۳۸. مجری بخش خبری
۱۲۳۹. مجری تلویزیون

۱۲۴۰. مجسمه‌ساز
۱۲۴۱. چوب‌بر
۱۲۴۲. در و پنجره ساز
۱۲۴۳. ساخت قالب کیک
۱۲۴۴. ساخت قالب قطعات صنعتی

۱۲۴۵. مدیریت امور تحقیقات
۱۲۴۶. محقق امور اجتماعی
۱۲۴۷. محقق در سازمان‌های دولتی
۱۲۴۸. محقق ساخت دارو برای افزایش ظرفیت یادگیری
۱۲۴۹. محقق ساخت داروهای جدید
۱۲۵۰. محقق کشف واکسن
۱۲۵۱. محقق گسترش تسلیحات اتمی
۱۲۵۲. محقق مردم‌شناسی

۱۲۵۳. محیط‌بان

۱۲۵۴. مدیریت امور مددکاران
۱۲۵۵. مددکار اجتماعی
۱۲۵۶. مددکار زندان
۱۲۵۷. مددکار کلانتری
۱۲۵۸. مددکار معلولان در آسایشگاه‌های معلولین
۱۲۵۹. مددکار بیمارستان

۱۲۶۰. مدرس ICDL
۱۲۶۱. مدرس آموزش بازار بهابازار
۱۲۶۲. مدرس آنلاین نرم‌افزار
۱۲۶۳. مدرس آموزش و همچنین پرورش دبستان و دبیرستان
۱۲۶۴. مدرس رباتیک
۱۲۶۵. مدرس شنا
۱۲۶۶. مدرس نرم‌افزارهای کاربردی
۱۲۶۷. مدرس زبان انگلیسی
۱۲۶۸. مدرس آموزش‌های حین خدمت معلمان
۱۲۶۹. مدرس هنر

۱۲۷۰. مدیریت امور مدلینگ
۱۲۷۱. مدل پلاس سایز
۱۲۷۲. مدل لباس
۱۲۷۳. مدل ورزشی

۱۲۷۴. مدیر آژانس مسافرتی
۱۲۷۵. مدیر آموزش‌وپرورش
۱۲۷۶. مدیر باشگاه
۱۲۷۷. مدیر بانکی
۱۲۷۸. مدیر برنامه بازیگران
۱۲۷۹. مدیر بیمارستان
۱۲۸۰. مدیر تحقیقات اجتماعی
۱۲۸۱. مدیر تولید شرکت اسلحه‌سازی
۱۲۸۲. مدیر روابط عمومی سازمان
۱۲۸۳. مدیر سراچه‌های آموزشی
۱۲۸۴. مدیر شبکه تلویزیونی
۱۲۸۵. مدیر شبکه تلویزیونی
۱۲۸۶. مدیر شبکه تلویزیونی دولتی
۱۲۸۷. مدیر شرکت ارائه‌دهنده خدمات توزیع برق
۱۲۸۸. مدیر شرکت بازیافت باتری
۱۲۸۹. مدیر شرکت تبلیغاتی
۱۲۹۰. مدیر شرکت خدمات پرستاری آنلاین کودکان
۱۲۹۱. مدیر شرکت دارویی
۱۲۹۲. مدیر شعبه مک‌دونالد
۱۲۹۳. مدیر عامل
۱۲۹۴. مدیر عامل شرکت تجهیزات نفتی
۱۲۹۵. مدیر عامل کارخانه
۱۲۹۶. مدیر عامل کارخانه ساخت خودروی سنگین
۱۲۹۷. مدیر فروشگاه زنجیره‌ای
۱۲۹۸. مدیر کارگزاری بهابازار اوراق بهادار
۱۲۹۹. مدیر کانال خبری تلگرامی
۱۳۰۰. مدیر گردشگری منطقه
۱۳۰۱. مدیر گروه
۱۳۰۲. مدیر کل امور آموزشی
۱۳۰۳. مدیر شرکت هواپیمایی
۱۳۰۴. مدیر شرکت تولید موبایل
۱۳۰۵. مدیر مدرسه روستایی
۱۳۰۶. مدیر مرکز ترک اعتیاد
۱۳۰۷. مدیریت دیجیتال یک کارخانه
۱۳۰۸. مدیریت سازمان دولتی
۱۳۰۹. مدیریت شبکه فراهم کردن هتل ارزان‌قیمت

۱۳۱۰. مدیریت امور مربیان
۱۳۱۱. مربی فوتبال
۱۳۱۲. مربی مهدکودک
۱۳۱۳. مربی بدن‌سازی
۱۳۱۴. مربی ورزش حرفه‌ای
۱۳۱۵. مربی یوگا
۱۳۱۶. مربی پینگ‌پنگ

۱۳۱۷. مردم‌شناس نهادهای فراملی
۱۳۱۸. بازاریاب شرکت‌های بزرگ در مناطق محلی بکر

۱۳۱۹. مرزبان
۱۳۲۰. دیدبان
۱۳۲۱. مسؤول رمز سفارتخانه
۱۳۲۲. مسؤول تأمین امنیت جابه‌جایی پول

۱۳۲۳. مزایده
۱۳۲۴. برگزار کننده مناقصه
۱۳۲۵. شرکت‌های خدماتی درگیر در مناقصه‌های دولتی

۱۳۲۶. مزرعه خورشیدی، بادی، ... و فی‌الجمله انرژی‌های پاک
۱۳۲۷. طراحی و ساخت نیرو‌گاه‌های بادی
۱۳۲۸. مهندس برق نیروگاه‌های انرژی پاک
۱۳۲۹. مسؤول تأمین امنیت نیروگاه‌ها

۱۳۳۰. مستندساز
۱۳۳۱. ساخت پویانمایی‌های تبلیغاتی
۱۳۳۲. کار با فتوشاپ برای طراحی عکس‌های تبلیغاتی

۱۳۳۳. مسؤول ارتباطات اینترنتی
۱۳۳۴. مسؤول اعتبارات بانکی
۱۳۳۵. مسؤول امنیت پرواز
۱۳۳۶. مسؤول امنیت شبکه اینترنتی بانک‌ها
۱۳۳۷. مسؤول امور فنی تصویربرداری
۱۳۳۸. مسؤول انبار پادگان
۱۳۳۹. مسؤول زاغه مهمات ارتش
۱۳۴۰. مسؤول آزمایشگاه
۱۳۴۱. مسؤول آزمایشگاه باروری
۱۳۴۲. مسؤول آزمایشگاه سلول‌های بنیادی
۱۳۴۳. مسؤول آسایشگاه روانی
۱۳۴۴. مسؤول بسیج دانشگاه
۱۳۴۵. مسؤول پشتیبان سراچه‌های فروش اینترنتی
۱۳۴۶. مسؤول پشتیبانی امنیتی بانک‌ها
۱۳۴۷. مسؤول پمپ‌بنزین
۱۳۴۸. مسؤول تأسیسات کارخانه
۱۳۴۹. مسؤول تبلیغات شرکت تجاری
۱۳۵۰. مسؤول تبلیغات شرکت کوکاکولا
۱۳۵۱. مسؤول تدارکات
۱۳۵۲. مسؤول تکثیر جزوات
۱۳۵۳. مسؤول تهیه محتوا برای شبکه مجازی
۱۳۵۴. مسؤول ثبت‌نام
۱۳۵۵. مسؤول چاپ و نشر روزنامه
۱۳۵۶. مسؤول حراست
۱۳۵۷. مسؤول حراست دانشگاه
۱۳۵۸. مسؤول خرید غله دولتی
۱۳۵۹. مسؤول خط تولید
۱۳۶۰. مسؤول خط تولید بدون کارگر
۱۳۶۱. مسؤول خطایابی سامانه‌های الکترونیکی
۱۳۶۲. مسؤول خواندن کنتورهای برق خانگی
۱۳۶۳. مسؤول روابط عمومی
۱۳۶۴. مسؤول روابط عمومی
۱۳۶۵. مسؤول سایت کاریابی
۱۳۶۶. مسؤول سرشماری
۱۳۶۷. مسؤول شرکت پخش دارو
۱۳۶۸. مسؤول صندوق رأی
۱۳۶۹. مسؤول طراحی و تدوین برنامه‌ریزی اجتماعی
۱۳۷۰. مسؤول فنی خط تولید
۱۳۷۱. مسؤول کارگزینی
۱۳۷۲. مسؤول کنترل کیفیت کارخانه تولید مواد غذایی
۱۳۷۳. مسؤول کنترل هوایی برج مراقبت
۱۳۷۴. مسؤول نگهداری از هواپیماها
۱۳۷۵. مهندس تعمیر و بازبینی فنی هواپیما
۱۳۷۶. مهندس پرواز

۱۳۷۷. مشاور اجتماعی در شرکت‌های بزرگ
۱۳۷۸. مشاور اقتصادی شرکت
۱۳۷۹. مشاور اینترنتی
۱۳۸۰. مشاور آنلاین بهابازار
۱۳۸۱. مشاور برای زمان‌بندی استفاده از اینترنت
۱۳۸۲. مشاور تبلیغاتی
۱۳۸۳. مشاور تحصیل در خارج
۱۳۸۴. مشاور تحصیلی
۱۳۸۵. مشاور جوانان وزیر کشور
۱۳۸۶. مشاور خانواده
۱۳۸۷. مشاور دولتی سازمان‌ها
۱۳۸۸. مشاور روابط جنسی
۱۳۸۹. مشاور روانشناس زوج‌ها
۱۳۹۰. مشاور روانشناس مدرسه
۱۳۹۱. مشاور سازمان امور مالیاتی
۱۳۹۲. مشاور طراحی داخلی
۱۳۹۳. مشاور فنی شبکه تلویزیونی
۱۳۹۴. مشاور کشت و کار زمین کشاورزی
۱۳۹۵. مشاور مالی خانواده
۱۳۹۶. مشاور مرکز بیماری‌های عفونی
۱۳۹۷. مشاور موفقیت
۱۳۹۸. مشاور کاریابی
۱۳۹۹. مشاور همسریابی
۱۴۰۰. مدیریت امور مشاوران
۱۴۰۱. مشاوره برای طراحی‌های تبلیغاتی
۱۴۰۲. مشاور رئیس‌جمهور
۱۴۰۳. مشاور وزارتخانه‌ها

۱۴۰۴. معاون آموزشی دانشکده
۱۴۰۵. معاون پژوهشی دانشگاه
۱۴۰۶. معاون سیاسی-امنیتی وزیر کشور
۱۴۰۷. معاون فناوری سازمان دولتی
۱۴۰۸. معاون مدیران دولتی
۱۴۰۹. معاون شعب بانک
۱۴۱۰. جانشین فرماندهی نظامی

۱۴۱۱. معاینه چشم آنلاین
۱۴۱۲. طراحی نرم‌افزار معاینه چشم آنلاین
۱۴۱۳. طراحی نرم‌افزار پایش سلامت بدن و ارسال اطلاعات به پزشک شخصی

۱۴۱۴. معدنچی
۱۴۱۵. معدن دار
۱۴۱۶. مهندس معدن
۱۴۱۷. مهندس متالورژی

۱۴۱۸. معرف اماکن دیدنی
۱۴۱۹. مسؤول مرمت آثار تاریخی و باستانی
۱۴۲۰. مسؤول بازسازی ماکت اماکن تاریخی و باستان
۱۴۲۱. کاشف اشیا باستانی
۱۴۲۲. کاشف فسیل و حیوانات تاریخی

۱۴۲۳. معلم خصوصی
۱۴۲۴. معلم دبیرستان
۱۴۲۵. معلم دوره ابتدایی
۱۴۲۶. معلم مدارس روستایی
۱۴۲۷. معلم مدرسه روستایی
۱۴۲۸. معلم مهدکودک
۱۴۲۹. معلم مدرسه راهنمایی
۱۴۳۰. معلم قرآن

۱۴۳۱. معمار
۱۴۳۲. دکوراتور
۱۴۳۳. مهندس فضای سبز

۱۴۳۴. مفتی دینی
۱۴۳۵. مدرس علوم دینی اهل سنت

۱۴۳۶. مکانیک
۱۴۳۷. تعمیرکار خودرو
۱۴۳۸. تعمیرکار دوچرخه
۱۴۳۹. تعمیرکار کامیون
۱۴۴۰. تعمیرکار سیار خودرو
۱۴۴۱. تعمیرکار آنلاین خودرو
۱۴۴۲. تعمیرکار لوازم خانگی
۱۴۴۳. تعمیرکار لوازم الکترونیکی
۱۴۴۴. تعمیرکار سامانه‌های ساختمانی
۱۴۴۵. لوله‌کش
۱۴۴۶. سیم‌کش
۱۴۴۷. نقاش ساختمانی
۱۴۴۸. گچ‌بر
۱۴۴۹. نجار
۱۴۵۰. طراح کابینت

۱۴۵۱. کارخانه تولید نان
۱۴۵۲. کارگر نانوایی
۱۴۵۳. مسؤول تأمین آرد نانوایی
۱۴۵۴. آسیابان روستایی
۱۴۵۵. ناظر بهداشتی نانوایی‌ها
۱۴۵۶. پخش نان

۱۴۵۷. خدمات غذای ارگانیک

۱۴۵۸. نرم‌افزار ارزیابی رفتارهای شخص بر اساس معیارهای خودش
۱۴۵۹. طراح نرم‌افزار تأمین کننده مدل رفتاری پایه برای افراد

۱۴۶۰. نسخه خوان
۱۴۶۱. نسخه‌پیچ داروخانه
۱۴۶۲. صندوقدار داروخانه
۱۴۶۳. فروشنده کالای بهداشتی

۱۴۶۴. نصاب وسایل برقی
۱۴۶۵. نصاب پرده و لوازم زینتی خانگی

۱۴۶۶. نظریه‌پرداز سیاسی-اجتماعی
۱۴۶۷. طنزپرداز

۱۴۶۸. نقاش ساختمان
۱۴۶۹. مدیریت مشاغل مرتبط با نقاشی ساختمان
۱۴۷۰. نقاش هنری
۱۴۷۱. نقاش مناظر

۱۴۷۲. نقشه‌بردار جاده
۱۴۷۳. نقشه‌کش ساختمانی
۱۴۷۴. مدیریت امور نقشه‌برداری

۱۴۷۵. نگهبان بیمارستان
۱۴۷۶. نگهبان پاره‌وقت به عنوان شغل دوم
۱۴۷۷. نگهبان دانشگاه
۱۴۷۸. نگهبان نوبت شب
۱۴۷۹. نگهبان مترو
۱۴۸۰. نگهبان موزه
۱۴۸۱. نگهبان ساختمان
۱۴۸۲. نگهبان سایت ساختمانی در حال ساخت

۱۴۸۳. واردکننده صنایع‌دستی از چین
۱۴۸۴. واردکننده و صادرکننده کالای سفارشی
۱۴۸۵. واسط خرید از آمازون
۱۴۸۶. واسط معامله بین خریدار انرژی خورشیدی، بادی، ... و فی‌الجمله انرژی‌های پاک
۱۴۸۷. واسطه‌گری برای ارائه اعتبارات بانکی
۱۴۸۸. واسطه‌گری برای پرداخت‌های بین‌المللی

۱۴۸۹. واسطه‌گری مواد غذایی اینترنتی

۱۴۹۰. ویراستار کتاب الکترونیک
۱۴۹۱. ویرایشگر متون آنلاین

۱۴۹۲. آرایشگر
۱۴۹۳. خال‌کوبی
۱۴۹۴. کاشت ناخن
۱۴۹۵. ارائه خدمات زیبایی
۱۴۹۶. ماساژور

۱۴۹۷. هکر کلاه‌سفید اطلاعات بانکی
۱۴۹۸. هکر کلاه‌سفید ایمیل‌های دولتی
۱۴۹۹. هکر کلاه‌سفید سراچه‌های دولتی
۱۵۰۰. هکر کلاه‌سفید دولتی
۱۵۰۱. هکر کلاه‌سفید حساب‌های اینترنتی گوگل
۱۵۰۲. هکر کلاه‌سفید نظامی

۱۵۰۳. جاسوس!
۱۵۰۴. جاعل!
۱۵۰۵. جاعل پاسپورت!
۱۵۰۶. جاعل مدرک دانشگاهی!
۱۵۰۷. جاعل شناسنامه!
۱۵۰۸. فروشنده فالور فیک در اینستاگرام و تلگرام!
۱۵۰۹. خبرچین!
۱۵۱۰. دلال بانکی!
۱۵۱۱. سارق!
۱۵۱۲. دزدی از کنتور آب!
۱۵۱۳. دزدی اینترنتی!
۱۵۱۴. دزدی اینترنتی از حساب‌های بانکی!
۱۵۱۵. دزدی با ربات‌ها!
۱۵۱۶. دعا نویس!
۱۵۱۷. عالم علوم غریبه!
۱۵۱۸. رمال!
۱۵۱۹. ساخت نرم‌افزارهای مخرب!
۱۵۲۰. شرخر!
۱۵۲۱. شکنجه‌گر!
۱۵۲۲. قاچاقچی!
۱۵۲۳. قاچاقچی انسان!
۱۵۲۴. قاچاقچی اعضای بدن!
۱۵۲۵. قاچاقچی مواد مخدر!
۱۵۲۶. هواپیما ربا!
۱۵۲۷. مشاوره حاملگی آفلاین!
۱۵۲۸. فروشنده خدمات جنسی!
(توأم با اقتباس‌هایس از منابع مختلف)

▀█▄   مراجعی برای مطالعه افزون
Eithne McLaughlin (ed.) (1992). Understanding Unemployment: New Perspectives on Active Labour Market Policies. Routledge, London.

Petersen, Anne C, and Jeylan T. Mortimer (2006). Youth Unemployment and Society. Cambridge: Cambridge University Press.
Dooley, David, and JoAnn Prause (2004). The social costs of underemployment: inadequate employment as disguised unemployment. Cambridge, UK: Cambridge University Press.
Clarke, Simon. (1998). Structural Adjustment Without Mass Unemployment?: Lessons from Russia. Cheltenham: E. Elgar.
Benson, John, and Ying Zhu. (1996). Unemployment in Asia. London: Routledge, 2005.
Illich, Ivan. The Right to Useful Unemployment and Its Professional Enemies. London: Marion Boyars.
Rubart, Jens. (2007). The Employment Effects of Technological Change: Heterogenous Labor, Wage Inequality and Unemployment ; with 21 Tables. Berlin: Springer.
Salvadori, Neri, and Renato Balducci. (2010). Innovation, Unemployment, and Policy in the Theories of Growth and Distribution. Cheltenham, Northampton: Edward Elgar publishing.
Engbersen, Godfried. (2020). Cultures of Unemployment: A Comparative Look at Long-Term Unemployment and Urban Poverty. S.l.: Routledge, 2020.
مأخذ:مرکز ملی فضای مجازی
هو العلیم

دکتر حامد حاجی‌حیدری؛ فقط ایده‌ای برای تأمل بیشتر

▀█▄  چکیده
شیوع ویروس کویدنوزده و فقدان دارو یا واکسن برای این بیماری، موجب شده است که فاصله اجتماعی تنها راه نصفه و نیمه برای مقابله با این بیماری تلقی شود. واضح است که در این شرایط، مهاجرت وسیع و زودهنگامی به فضای سایبر اتفاق افتاده است. آموزش، و کسب و کار برخط، ضرورت وسیعی یافته است، در حالی که آمادگی برای این حجم از مهاجرت از فضای عینی به فضای سایبر فراهم نبوده است. یک تغییر شکل و یک انطباقپذیری بالا نیاز است، و پیش از آن، مختصات کلی شرایط موجود باید رصد شود. چنین رصدی البته باید مستمراً بروزرسانی و کامل شود. فی الحال، آنچه می‌آید اهم یافته‌های ناظران موضوع تا امروز است.

▀█▄  واژگان کلیدی
کویدنوزده، انطباق‌پذیری، ابربحران اقتصادی ۲۰۲۰، نابرابری اجتماعی، مرجعیت‌های جدید در شبکه، رونق اقتصادی جدید

▀█▄  مقدمه
پس از همه‌گیری آنفلوانزا در سال ۱۹۱۹، یک قرن بعد، یک همه‌گیری دیگر لرزه بر اندام جهان افکنده است. به لحاظ طبی، رویه‌های پیشگیری و تشخیصی و درمانی فراگیری در دست نیست، و چشم‌انداز مشخصی هم برای حصول راه‌حل‌ها در این زمینه حاصل نیامده است. به لحاظ اجتماعی، گردهم‌آیی‌های انسانی به شدت محدود شده است و این موضوع، تأثیرات قابل ملاحظه اقتصادی، سیاسی، فرهنگی، و روان‌شناختی از خود به جای گذاشته است. بدین ترتیب، از آغاز فراگیری، مراجع مختلف پژوهشی در حیطه‌های مختلف علوم انسانی مشغول برآورد لحظه‌ای تبعات گسترده این وضع، به هدف تسهیل پیش‌بینی‌ها و تولید راه‌حل‌ها هستند.


▀█▄  خط تحلیلی ۱. ابربحران اقتصادی پیش رو
اقتصاد جهانی، در سال ۲۰۱۹ و در ادامه، در سال ۲۰۲۰، تحت‌الشعاع رزم تجاری میان امریکا و چین، و مآلاً تکثیر نبرد تعرفه‌ها بوده است. ویروس کوویدنوزده که نسل سوم مهارگسیخته از ویروس کوروناست، انگیزه‌های افزوده‌ای برای ایجاد موانع گمرکی و استمرار نبرد تجاری میان قدرت‌های بزرگ اقتصادی غرب و شرق فراهم کرده است. پس، دامنه تنش گسترش خواهد یافت.
ویروس کوویدنوزده، با تعدیل نیرو و توقف تولید و بسته شدن مرزها همراه شده است و زنجیره‌های بین‌المللی تأمین و انتقال کالا را مختل کرده است. به نظر می‌رسد که پس از سه موج جهانی ۱۹۹۷، ۲۰۰۸، و ۲۰۱۶، سال ۲۰۲۰، مهیای بحران و آشفتگی عظیمی می‌شود، به‌ویژه که چشم‌انداز روشنی از پایان بحران در دست نیست. برآوردها از گسترش بیماری، مدام وخیم‌تر می‌شوند.


▀█▄  خط تحلیلی ۲. فشار بر صنعت تولید دارو
پیش‌بینی می‌شود که گسترش سریع کوویدنوزده تا سه ماهه سوم سال ۲۰۲۰ یا طولانی‌تر ادامه یابد و تأثیر عمیقی بر صنعت داروسازی بگذارد. در طول بیماری همه‌گیر، افراد برای درمان مشکلات و نیازهای مختلف سلامتی خود به مصرف داروهای بدون نسخه ادامه می‌دهند. این امر، در کنار سایر عوامل، فشار بر سیستم مراقبت‌های بهداشتی اولیه را افزایش می‌دهد، و مراجعه به بیمارستان‌ها و پزشکان را افزایش می‌دهد. سوم مارس، هند، صادرات ۲۶ ماده مؤثره دارویی و داروها و ویتامین‌های ساخته شده از آن‌ها، آنتی‌بیوتیک‌های خاص، هورمون پروژسترون و ویتامین‌های B۱۲، B۱ و B۶ را محدود کرد. این امر به دلیل کاهش ذخایر منابع اصلی که از چین تأمین می‌شد صورت گرفت. این در حالی است که ایالات متحده و اروپا در این زمینه‌ها به منابع هند متکی بوده و هستند. البته ده روز بعد گفته شد که خط مبادلات با هند از سر گرفته شده است، ولی در واقع چنین نیست، و مبادلات به حال عادی باز نگشته‌اند.
از جهت این مواد مؤثره دارویی، چین، تأمین کننده اصلی نیازهای ایالات متحده است. مقامات امریکایی در حال بررسی راه‌هایی برای افزایش ظرفیت تولید داخلی این‌گونه مواد مؤثره هستند. اروپایی‌ها نیز هر چند نمی‌توانند هند را به کلی جایگزین کنند، ولی حداقل در حال بررسی راه‌های متنوع‌سازی زنجیره‌های تأمین هستند. با این حال، طی مراحل نظارتی و اطمینان از صحت این منابع گران و وقت‌گیر است. بگذریم که سرشاخه‌های تولید دارو، به شدت تحت تأثیر فشاری است که خود بیماری کوویدنوزده وارد می‌کند و بسیاری از منابع به سمت این بیماری تغییر مسیر داده است.


▀█▄  خط تحلیلی ۳. وسواس آلودگی
سازمان غذا و داروی ایالات متحده اعلام کرد که به منظور کمک به محدود کردن شیوع ویروس کوویدنوزده، همه بازرسی‌ها و نظارت‌های معمول را به حال تعلیق در می‌آورد. آژانس فدرال غذا و داروی ایالات متحده، خاطرنشان کرد که خدمات بهداشتی همچنان تحت نظارت‌ها قرار دارند. این نظارت‌ها شامل فاضلاب، فرآوری مواد غذایی و توابع این مواد می‌گردد.
گر چه ۴۷٪ امریکایی‌ها اظهار داشتند که نگران آلودگی غذا هستند، ولی ۴۹٪ از مصرف‌کنندگان اظهار داشتند که مواد غذایی یحتمل ایمنی دارند. این نگرش نشان می‌دهد که مصرف‌کنندگان تمایل دارند بخش اعظمی از مسؤولیت ایمنی مواد غذایی را بر دوش شرکت‌ها و سازمان‌های دولتی تنظیم‌کننده عرضه مواد غذایی قرار دهند.


▀█▄  خط تحلیلی ۴. در برخی بیماران کوویدنوزده، اختلالات عصبی ظاهر شده است
عصب‌شناس‌ها در ووهان چین (کانون انتشار ویروس)، از اولین پژوهشگرانی بودند که در مقاله‌ای به علائم عصبی بیماری اشاره کردند. از زمان این گزارش، متخصصان شاهد علائم مشابهی در کشورهای آلمان، فرانسه، اتریش، ایتالیا و هلند و همچنین ایالات متحده بودند. به‌گفته‌ی دکتر استیونز، این علائم در بیماران زیر ۶۰ سال هم دیده شده است. برخی پزشکان از بیمارانی خبر دادند که به خاطر تغییر وضعیت روحی به بیمارستان آورده شدند و با اینکه هیچ‌کدام از علائم تب یا سرفه را نداشتند، در نهایت تست کوویدنوزده آن‌ها مثبت شد. به‌گفته‌ی دکتر پاول نی، متخصص بیماری‌های عفونی، این بیماران هیچ علامت دیگری نداشتند. دو نفر از آن‌ها تب پائینی داشتند ولی دو نفر دیگر حتی تب هم نداشتند. در افراد مسن، معمولاً مشاهده‌ی علائمی مثل گیجی به دلیل عفونت ویروسی غیرمتداول نیست. به‌گفته‌ی دکتر نی: «اما مشکل عجیب این است که ما در این بیماران، هیچ‌گونه بیماری ریوی را مشاهده نکردیم» تست آن‌ها مثبت اعلام شد و نمی‌توانند مرخص شوند اما واقعاً علائم ریوی بیماری را ندارند.
در همین ارتباط، موضوع دیگر با شیوع بیشتر، اختلالات روانی است که در اثر قرنطینه و اختلالات ارتباطات اجتماعی، و همچنین، دشواری‌های اقتصادی پدید می‌آید. در چین، موجی از طلاق و خلل در مناسبات خانوادگی پدید آمده است و کشورهای دیگر نیز از این پدیده و پدیده‌های مشابه مصون نخواهند ماند.


▀█▄  خط تحلیلی ۵. مقاومت آنتی‌بیوتیکی می‌تواند به مرگ‌و‌میر بیشتر منجر شود
در جریان همه‌گیری جهانی آنفلوانزا در سال‌های ۱۹۱۸ تا ۱۹۲۰، تعداد زیادی از بیماران، جان خود را از دست دادند. علت مرگ بسیاری از آن‌ها ویروس نبود، بلکه ذات‌الریه باکتریایی ثانویه‌ای بود که به‌آسانی در بخش‌های شلوغ بیمارستان در میان افرادی که اغلب دچار سوء تغذیه بوده و مشکلات سیستم ایمنی داشتند، پراکنده می‌شد.
صد سال بعد، رویدادی مشابه آن در حال اتفاق افتادن است. در بخش مراقبت‌های ویژه، بیماران به میزان زیادی در معرض خطر ابتلا به عفونت‌های ناشی از باکتری‌های فرصت‌طلب قرار دارند. مطالعه‌ای که در دو بیمارستان شهر ووهان روی ۱۹۱ بیمار انجام شد، نشان می‌داد که ۵۰ درصد از کسانی که جان خود را از دست دادند، دچار عفونت ثانویه نیز بودند؛ این در حالی بود که از ۱۳۷ فرد بازمانده، تنها یک نفر دچار عفونت ثانویه شده بود. در این وضعیت، آنتی‌بیوتیک‌ها خط دفاعی دوم مهمی را تشکیل می‌دهند. بسیاری از مطالعات نشان می‌دهند که تقریباً تمام موارد شدید کوویدنوزده آنتی‌بیوتیک دریافت می‌کنند.
علاوه بر‌ این، افزایش در مقاومت در حالی اتفاق می‌افتد که تقریباً هیچ آنتی‌بیوتیک جدیدی در حال توسعه نیست و اگرچه برخی شرکت‌های کوچک در حال پژوهش در این زمینه هستند، شرکت‌های بزرگ همچنان تمایلی به انجام این کار ندارند. بدون حضور سرمایه‌گذاران بزرگ، شرکت‌های کوچک‌ فعال در زمینه‌ی آنتی‌بیوتیک‌ها تحت‌فشار شدیدی قرار دارند. فقط در سال گذشته، سه مورد ورشکستگی رخ داد که شامل ورشکستگی شرکت تترافاز (Tetraphase) نیز می‌شد که سازنده‌ی داروی تأییدشده‌ی اراواسایکلین است و به این ترتیب، ۶۰۰ میلیون دلار سرمایه‌ی دولتی و خصوصی از بین رفت.


▀█▄  خط تحلیلی ۶. نیاز به مرجعیت‌های جدید در شبکه
طبق گفته‌های مقامات بریتانیا، انتشار اطلاعات نادرست گاهی اوقات باعث به خطر افتادن جان مردم در سراسر دنیا می‌شود؛ برای مثال در کشورهای غرب آفریقا پیام‌هایی از طریق پیام‌رسان واتسپ ارسال شد مبنی بر اینکه وزارت بهداشت کانادا به مردم توصیه کرده است برای جلوگیری از ابتلا به بیماری کوویدنوزده آب گرم بنوشید. این در حالی است که وزارت توسعه بین‌الملل بریتانیا با کمک چهره‌های پرنفوذ شبکه برای جوانان و نوجوانان توضیح داده است، پیروی از چنین اطلاعات نادرستی نه‌تنها جلوی شیوع بیماری کوویدنوزده را نمی‌گیرد، بلکه خطر ابتلا به بیماری کوویدنوزده را نیز افزایش می‌دهد؛ زیرا مردم دیگر توصیه‌های بهداشتی مانند شستن مکرر دست‌ها را انجام نمی‌دهند. این نحو شایعات، طی همین مدت کوتاه، بسیار و متنوع بوده است. اقدام مقامات بریتانیا هوشمندانه به نظر می‌رسد؛ زیرا نوجوانان بریتانیایی توجه چندانی به رسانه‌های رسمی ندارند. در مورد ایران، این وضع به توجه به شواهدی که نفوذ رسانه رسمی را نشان می‌دهد، قدری متفاوت هست، در عین حال باید اذعان کرد که چهره‌های اینستاگرام سهمی از هدایت جوانان و نوجوانان را به دست دارند.


▀█▄  خط تحلیلی ۷. شکاف اجتماعی عظیم در صاحبان مشاغل مختلف
شکاف اجتماعی عظیمی نیز در حال شکل‌گیری است؛ فعالان برخی مشاغل که شرایط دورکاری را ندارند، مانند رستوران‌ها، تالارهای اجتماعات، صنعت گردشگری، و ...، بی‌صبرانه می‌پرسند که آیا امیدی به بهبود می‌رود؟ آن‌ها هفته را پس از هفته می‌شمارند که اوضاع بهبود یابد، ولی پیش‌نگرهای بحران، مدام از امواج جدید بحران خبر می‌دهند و دامنه بحران را حتی تا ماه نوامبر/آبان‌ماه پیش می‌کشند و حتی احتمال لغو انتخابات ریاست جمهوری امریکا در آبان آینده را، به دلیل شیوع بیماری کورونا، مطرح می‌کنند.
در همین حال، بازرسان بهداشت چین، به منظور اطمینان از عدم گردهم‌آیی افراد زیاد، و اطمینان از مراعات قانون ماسک اجباری، جلسات دوره‌ای تشکیل می‌دهند و چشم‌اندازی از پایان این ترتیبات سخت‌گیرانه در چین ملاحظه نمی‌شود. در چین، تعدادی از خرده‌فروشی‌ها هنوز بسته‌اند، زیرا شمار اندکی از مشتریان جرأت می‌کنند به مراکز خرید مراجعه نمایند. به دلیل محدودیت مسافران اتوبوس‌ها، در برخی موارد نیاز هست تا مسافرت‌های شهری را از قبل رزرو کنید! جالب این که همین اتفاق در مورد برخی فروشگاه‌ها هم افتاده است و برای مراجعه به فروشگاه‌ها هم باید از قبل قرار ثبت کنید! قیمت کالاهای مورد نیاز برای دورکاری، از جمله وسایل الکترونیک شخصی مانند تبلت و لپ‌تاپ، بالا رفته است. تمام این‌ها در حالی است که کلیه کشورهای دنیا، کم و بیش از چین عقب‌تر هستند و بسیار دیرتر از چین به حال عادی بازخواهند گشت.
گفته می‌شود که با وجود کسادی در اغلب مشاغل، در آینده نزدیک در زمینه فروش برخط، آموزش آنلاین، تولید و فروش وسایل الکترونیک، صنعت پرداخت آنلاین و بانکداری، و همچنین تولید و توزیع محصولات بهداشتی و پزشکی رونق‌هایی به صورت پراکنده پدید خواهد آمد؛ تفصیل این مطلب در نکات بعدی خواهد آمد.


▀█▄  خط تحلیلی ۸. کوویدنوزده کمر صنعت گردشگری ایران را شکست
ویروس کورونا‌ی جدید علاوه بر اینکه زندگی مردم را مختل و عده‌ی زیادی را خانه‌نشین کرده، تأثیر زیادی بر فضای کسب‌وکار داشته است. یکی از صنایع تأثیر پذیرفته در ایران، صنعت گردشگری و سفر است که خود ظرف چند ماه گذشته با مشکلات متنوعی دست‌وپنجه نرم می‌کرده؛ ازجمله قطع ۱۰ روزه‌ی اینترنت که باعث افت بالای فروش استارتاپ‌های آنلاین گردشگری شد، سقوط هواپیمای اوکراینی که تأثیر منفی بر صنعت گردشگری کشور گذاشت و سپس اجرایی‌شدن رمز پویا که پرداخت وجه در خدمات آنلاین را با مشکلاتی مواجه کرد.
تا پیش از این، تعداد ۳۰۰۰ دفتر خدمات گردشگری با دست‌کم ۳۰ هزار شغل در دفاتر این حوزه‌ها مشغول به فعالیت بوده‌اند و تعداد بیشتری از این شمار افراد، شاغلین صنعت گردشگری در اماکن اقامتی (بوم‌گردی، هتل‌ها و ...)، صنعت هوایی و ریلی و اتوبوس را شامل می‌شده‌اند. حجم مالی این بخش‌ها در سال ۹۸ حدود ۵۰ هزار میلیارد تومان بود. در یک روز عادی، تعداد ۵۰ هزار سفر هوایی اتفاق می‌افتاد؛ اما اکنون این میزان به یک سوم رسیده؛ شاید اکنون سفرهای هوایی ۱۵ هزار عدد باشد که مربوط به سفرهای کاری و صنایع و بازرگانی به‌منظور تأمین اقلام ضروری مردم می‌شود.
البته این موضوع دو جنبه دارد؛ یکی لغو سفر ایرانیان به خارج از کشور، و دیگری لغو سفرهای داخلی. تأثیرات این دو جنبه هم بر اقتصاد کلان و خرد متفاوت است و الگوی پیچیده‌ای را رقم می‌زند. در عین حال، به‌وضوح، بخش گردشگری، به دشواری بتواند این خسارت را جبران کند.


▀█▄  خط تحلیلی ۹. ضرورت انطباق بنگاه‌های تولیدی با شرایط متغیر
هر چه بحران کوروناویروس طولانی‌تر شود، شرکت‌های بیشتری متحمل تغییرات بزرگ و کوچک خواهند شد. انعطاف‌پذیری؛ این کلید برای بنگاه‌های اقتصادی است. تولیدکنندگان شاهد اختلال در زنجیره تأمین، تغییر الگوی تقاضا، و فشار خواست کارکنان برای دوری اجتماعی و بیماری هستند. از این رو، بسیاری از  شرکت‌های بزرگ مانند رولزرویس، ایرباس، جگوار لندرور، هوندا و فورد، فعالیت‌های تولیدی منظم خود را محدود یا متوقف کرده‌اند. حالا کار تولید برخی الزامات رویارویی با ویروس گره خورده است؛ کالاهایی مانند دستگاه‌های تهویه و تولید اکسیژن و حتی ماسک و دستمال توالت! تولید در نقاطی به مشکل خورده است که گمانش هم نمی‌رفت. به طور معمول ۲-۳ سال طول می‌کشد تا یک خط تولید دستگاه تنفسی از نظارت‌ها عبور کند و برای استفاده تأیید شود. این در حالی است که حالا، از شرکت‌های اتومبیل‌سازی یا حتی فضایی درخواست می‌شود چنین کالاهایی تولید کنند.
این سطح از انطباق چگونه می‌تواند اتفاق بیفتد؟ بنگاه‌های تولیدی، مدت‌هاست که از سرمایه‌گذاری‌های مشترک برای انطباق با شرایط متغیر، بهبود قابلیت‌های فنّاورانه و گسترش ظرفیت‌های تولید استفاده می‌کنند. شرکت‌ها باید در عمق بیشتری به چنین عملیاتی فرو روند. در نظر گرفتن نحوۀ هماهنگی قابلیت‌های فعلی با نیازهای مشاغل دیگر و چگونگی هماهنگی نیازهای فعلی در صنعت و بهداشت با عملکرد آن‌ها می‌تواند راهی برای شروع باشد.


▀█▄  خط تحلیلی ۱۰. سقوط بازار نفت خام
بازار نفت خام به بدترین روز از سال ۱۹۹۱ تا کنون، سقوط کرده است. کوویدنوزده تولید را به کسادی کشانده و رقابت عربستان و روسیه، در ادامه نبرد تجاری امریکا و چین، از عوامل این سقوط قابل ملاحظه بوده‌اند. این وضع، صنعت انرژی را به شدت تحت تأثیر قرار داد، و موجب سقوط بازارهای سهام در کشورهای مختلف شد. با تمام این احوال، عربستان سعودی در حال افزایش عرضه است!


▀█▄  خط تحلیلی ۱۱. رونق وسیع برخی بازارهای مواد شیمیایی
ناظران بازار مواد شیمیایی، چشم‌اندازی نسبتاً خوش‌بینانه از تأثیر بیماری کوویدنوزده در بازارهای رزین پلاستیک ارائه می‌دهند. هم کاهش قیمت نفت و مشتقات، و هم ضرورت تولید گسترده بطری‌های آب و پلی‌اتیلن برای تأمین ظروف مواد شیمیایی ضد عفونی کننده، بشارت این رونق را می‌دهند. از این قرار، رکود فعلی در زمینه پتروشیمی‌ها موقت قلمداد شده است. در همین ارتباط، چین در حال فعال کردن این بخش‌ها در صنعت خود است تا ضربه‌های اقتصادی ناشی از بیماری و جنگ تجاری را جبران کند. در مورد ایران هم که مدتی است صادرات تحریم‌ناپذیر پتروشیمی را جایگزین صادرات نفت می‌کند، این اقبال به بازار مواد شیمیایی می‌تواند فرصت تلقی گردد.


▀█▄  خط تحلیلی ۱۲. رونق کسب و کارهای جایگزین‌سازی مشاغل انسانی با ماشین
تولید ربات‌ها، پهپادها، کسب و کار سایبر، و خلاصه هر چه جایگزین مشاغل انسانی گردد، آینده‌دار خواهد بود. خصوصاً تولید هر یک از این موارد که به نحوی به تطهیر محیط یا مقابله با بیماری‌ها ارتباط داشته باشد، مثمر ثمر قرار می‌گیرد. در این زمینه، سازگاری خلاقانه، کلیدواژه اصلی خواهد بود.


▀█▄  خط تحلیلی ۱۳. رونق فناوری‌های پرداخت جایگزین پول
فنّاوری پرداخت مادون‌قرمز تلفن همراه می‌رود که به جایگزین جهانی پول تبدیل شود. این تأثیر، نه فقط در طول اپیدمی، بلکه پس از آن هم استمرار خواهد یافت. در کل، بسیاری از عادات طول دوران اپیدمی مانند وسواس ارتباط و بهداشت، تا مدت‌ها باقی خواهد ماند. کنفرانس‌ها و کلاس‌های درس به سمت برخط شدن پیش می‌روند، و بعید است که گشایش‌هایی که در زمینه سایبر شدن این حیطه‌ها پیش می‌آید، به سادگی به وضع قبل باز گردد. از این پس، در زمان بدی آب و هوا یا هر موقعیت بحرانی دیگر، به سادگی بیشتر، رویدادها به سطح سایبر می‌خزند؛ شبکه‌های فروش مجازی نفوذ بیش از پیش پیدا می‌کنند؛ و اقشار وسیع‌تری از جامعه به استفاده از این شبکه تشویق می‌شوند. این نکته، مهم است که بخش مهمی از شبکه عینی خرده‌فروشی به نابودی تهدید شده و می‌شود، و شمار گسترده‌ای از مشاغل در این حیطه از دست می‌روند. باید مهیای امواج ویرانگر این فروپاشی شغلی بود.


▀█▄  خط تحلیلی ۱۴. رونق فناوری‌های نوآورانه تهویه
ضرورت یافته است تا سیستم‌های تهویه مطبوع نیز متحول شوند. آن‌ها باید با انتشار بیماری‌های عفونی قابل انتقال از طریق هوا انطباق پیدا کنند. هوا، به خودی خود در کاهش انتقال کوویدنوزده چندان مؤثر نیست؛ کوروناویروس‌ها، عمدتاً یک دهم میکرون بزرگی دارند، این در حالی است که فیلترهای هپای معمول ذرات ریزتر از سه دهم میکرون را فیلتر نمی‌کنند. ولی فیلترهای یو وی، اگر با احتیاط‌های لازم به کار روند، می‌توانند هر میکروارگانیسم زنده‌ای را از بین ببرند. البته استعمال این فیلترهای یو وی، دقت‌های لازم خود را می‌طلبند.


▀█▄  خط تحلیلی ۱۵. آسیب به بازار ابزارهای هوشمند
متخصصان پیشگیری از عفونت، مدت‌هاست که توجه داشته‌اند که تلفن‌های هوشمند، در قبال آلودگی‌ها همچون آهنربا عمل می‌کنند، زیرا افراد، همیشه آن‌ها را با خود حمل می‌کنند، به افراد دیگر منتقل می‌کنند، و هنگام برقراری تماس تلفنی آن‌ها را به صورت خود می‌کشند. به این ترتیب، پاک کردن این وسایل از اهمیت متمایزی برخوردار است. این موضوع، شرکت اپل را بر آن داشت تا در روز دوشنبه ۹ مارس، دستورالعمل جدیدی را برای نحوه تمیز کردن دستگاه‌های خود صادر کند. در این بیانیه آمده است که کاربران باید از شستشوی دستگاه‌های آیفون اکیداً خودداری کنند و تنها اجازه دارند با دستمال‌های مرطوب حاوی الکل ۷۰ درصد، دستگاه را ضد عفونی کنند و از رساندن آب به دستگاه و خصوصاً درگاه‌های دستگاه پرهیز نمایند.


▀█▄  خط تحلیلی ۱۶. آمازون فروش عمومی تجهیزات محافظتی پزشکی را متوقف می‌کند
آمازون تاکنون به علت شیوع ویروس کورونای جدید در بخش‌های اصلی زنجیره‌ی تدارکات خود تغییراتی اعمال کرده است. این شرکت در اواسط ماه مارس اعلام کرد که تأمین تجهیزات پزشکی و کالاهای اساسی خانگی که حجم بالایی از تقاضا برای آن‌ها وجود دارد را در اولویت قرار می‌دهد. ولی حالا، آمازون در پی کمبود تجهیزات محافظتی پزشکی و احتمال به خطر افتادن سلامت پرسنل مراکز درمانی به اقدامات ویژه‌ای دست زده است. این غول خرده‌فروشی آنلاین اعلام کرده است که فروش عمومی ماسک‌های تنفسی N۹۵، ماسک‌های جراحی، محافظ صورت، روپوش و دستکش محافظتی و محفظه‌های بزرگ مواد ضدعفونی‌کننده را متوقف می‌کند. شبیه همین سیاست در ایران، از سوی دیجیکالا اتخاذ شد.


▀█▄  نهایتاً...
نهایتاً این که در واکنش به تحولات اخیر در سطح بازارهای بورس، خیز بازارهای موازی، محدودیت شدید رفتار مصرف‌کنندگان، و رکود سهمگین، نرخ کارمزد خدمات بانکی تنزل خواهد یافت. به طور بالقوه، کاهش نرخ کارمزد می‌تواند به بسیاری از بخش‌ها کمک کند، هر چند که بخش بانکداری را تحت فشار قرار خواهد داد. این ارتباطات بین‌المللی شکننده، برای اقتصاد امروز، مناسب نیستند، و ضعف عمیق خود را از سال ۲۰۰۳ و مصادف با شیوع سارس آشکار کردند. مشکل اینجاست که اراده‌های سیاسی برای تسهیل این دشواری‌ها کافی نیستند، و شکاف‌های تمدنی بیش از آن عمیق هستند که همکاری‌های اقتصادی راهگشا را تسهیل کنند. فضا بسیار پر تفرقه است. امریکا، همچنان لجوجانه نقش مخرب خود را در سیاست جهانی استمرار می‌دهد و بسیاری از شکاف‌ها و درگیری‌ها را دامن می‌زند (توأم با اقتباس آزاد از مجموع منابع).




▀█▄  مراجعی برای مطالعه افزون
https://www.freedoniagroup.com/Content/COVID-19-Economic-Impact-Tracker

https://www.economist.com/united-states/2020/03/14/tracking-the-economic-impact-of-covid-19-in-real-time
https://www.mckinsey.com/business-functions/risk/our-insights/covid-19-implications-for-business
https://research.stlouisfed.org/dashboard/49765
https://www.capitaleconomics.com/the-economic-effects-of-the-coronavirus
https://www.oecd.org/coronavirus/en/#policy-responses
https://www.uschamberfoundation.org/reports/coronavirus-response-resources
مأخذ:مرکز ملی فضای مجازی
هو العلیم

دکتر حامد حاجی‌حیدری؛ فقط ایده‌ای برای تأمل بیشتر

▀█▄  چکیده
علی‌الاصول، هدف دولت‌ها این است که بدون توجه به نژاد، جنسیت، قومیت، پایگاه اقتصادی - اجتماعی یا عوامل دیگر، خدمات و اطلاعاتی را به شهروندان ارائه دهند و به این واسطه، جامعه را سرزنده نگاه دارند. بسیاری از دولت‌ها همچنان با مسائل مربوط به دسترسی به اینترنت و راه‌های ارائه خدمات دولت الکترونیک به گروه‌های مختلف شهروندان، به صورت متنی، وبصدا، یا چندرسانه‌ای دست و پنجه نرم می‌کنند.
شرکت‌ها و دولت‌ها باید مدام سرمایه‌گذاری کنند تا از آرشیو داده‌های چندرسانه‌‌ای خود حمایت نمایند. مدام هم نیاز است که فناوری‌های جدید اشتراک داده ابداع شوند. دولت‌ها مسؤولیت پیش‌بینی نیازهای اطلاعاتیِ آینده را نیز بر عهده دارند. دولت‌ها باید اطلاعات مهم بسیاری را بایگانی، و در عین حال، از آن‌ها حراست کنند. برای آن که چنین تدابیری میسر گردد، نیاز به یکپارچه‌سازی مدیریت بر منابع اطلاعات هم هست، و این با فناوری‌های اشتراک و استریمینگ اطلاعات که گرایش به عدم تمرکز دارند، در تصادم و تناقض است. این‌ها صورت‌بندی‌های اصلی مسائل پیش روی ما در زمینه سیاست‌های انباشت و انتشار اطلاعات است.

▀█▄  واژگان کلیدی
حکمرانی سایبر، وبصدا، محتوای چندرسانه‌ای

▀█▄  ۱- مقدمه
بخش مهمی از موانع پیشبرد و تکمیل ایده حکمرانی الکترونیک، به نامأنوس بودن ارتباطات الکترونیک در قیاس با ارتباطات رو در رو می‌شود. هنوز هم بسیاری از افراد، خرید رو در رو از بازارهای عینی را به خرید از بازارهای برخط ترجیح می‌دهند؛ همین‌طور کلاس‌های درس حضوری را به کلاس‌های درس چندرسانه‌ای. بخشی از موضوع برمی‌گردد به این که ارتباطات برخط، همچنان تا حد زیادی متکی بر متن هستند، و خواندن متن، دشوارتر از تبادل صدا و تصویر در یک محیط عینی است. البته موضوع تعاملی بودن و امکان واکنش بلافصل هم موضوعی است که باید به بررسی آن پرداخت.

▀█▄  ۲- «متنی» / «چندرسانه‌ای»
خط تحلیلی ۱. نکته نخست آن که در قیاس با «متن»، استفاده از داده‌های «چندرسانه‌ای» راهی است که ارتباط بسیار بسیار طبیعی‌تر انسان‌ها با رایانه‌ها را فراهم و برقرار می‌کنند، و همچنان، امید زیادی می‌رود تا این نحو ارتباط با ماشین‌ها، ما را با آن‌ها، هم‌سازتر سازد. مردم با سهولت بیشتری توانستند استفاده از داده‌های چندرسانه‌ای را فراگرفته و با استفاده از آن‌ها، روند تحقق اجتماع سایبر و حکمرانی الکترونیک، قویاً تسهیل شد.

▀█▄  ۳- خواست اصولی جامعه سرزنده
خط تحلیلی ۲. خط تحلیلی اصولی‌تر آن است که اینترنت، در اوایل توسعه خود، از استفاده‌های نظامی وارد بهره‌برداری‌های علمی و سپس سیاسی شد. بدین ترتیب، اینترنت را به عنوان ابزاری برای دولت‌ها جهت مبادله اطلاعات و خدمات با شهروندان، و ارائه خدمات دولت الکترونیک هدف استفاده قرار دادند. علی‌الاصول، هدف دولت‌ها این است که بدون توجه به نژاد، جنسیت، قومیت، پایگاه اقتصادی - اجتماعی یا عوامل دیگر خدمات و اطلاعاتی را به شهروندان ارائه دهند و به این واسطه، جامعه را سرزنده نگاه دارند. بسیاری از دولت‌ها همچنان با مسائل مربوط به دسترسی به اینترنت و راه‌های ارائه خدمات دولت الکترونیک به گروه‌های مختلف شهروندان، دست و پنجه نرم می‌کنند. از این جهت، ارائه خدمات از طریق دولت الکترونیک نیز، معضلی اساسی بود. درآمد و سایر نابرابری‌ها، بر دسترسی به اینترنت، جهت دریافت خدمات اثر می‌گذارد. ولی، محققان سن را به عنوان عامل اصلی تعیین کننده توان دسترسی به امکانات اینترنتی شناسایی کرده‌اند؛ سالمندان نسبت به افراد جوان در میزان استفاده از اینترنت متفاوت هستند. از این قرار، از هر نوع دگرگونی که محتوای رایانه‌ای را برای کاربران کم توان‌تر قابل فهم‌تر نماید یا اصطلاحاً آن را کاربردوست (UserFriendly) نماید، استقبال می‌شده است.

▀█▄  ۴- «وبصدا»
خط تحلیلی ۳. یکی از شیوه‌های کاربردوستی، «وبصدا» در چهارچوب‌هایی مانند VoiceXML بوده است. «وبصدا» یک امکان مفید برای کمک به رفع چالش‌هایی است که برخی از کاربران برای دسترسی به داده‌های دولتی مبتنی بر اینترنت با آن‌ها روبرو هستند. پس یک نکته این که در هنگام عدم ارتباط مناسب کاربران با محتوای الکترونیکی، یک مسیر، بهبود ارتباط از طریق صداست. رابط‌های گفتاری اثربخشی بیشتری برای افراد دارای محدودیت و معلولیت دارند. استفاده از این فناوری، به معنای گسترش چشمگیر مخاطبان برای محتوای وب یا خدمات شرکت‌ها یا دولت‌هاست. بسیاری از شرکت‌ها، گروه‌ها یا سازمان‌های دولتی، هنوز هم نگرانی چندانی از این که مخاطبان نتوانند با محتوای اینترنتی آن‌ها ارتباط برقرار کنند، نشان نمی‌دهند، ولی فناوری مقدورات خوبی را برای فائق آمدن به این محدودیت‌ها به دست داده است، که «وبصدا» پله نخست آن است.

▀█▄  ۵- برتری محتوای «چندرسانهای»
خط تحلیلی ۴. گر چه محتوایی که به شکل گفتار درآمده باشد، حالت طبیعی‌تری در قیاس با متن برای کاربران داشته و دردسترس‌تر است، اما این شیوه برای همه‌ اطلاعات و خدمات مناسب نیست. رابط‌های گفتاری برای تعاملات بسیار متمرکز و تبادل اطلاعات مختصر، و بسیار با ارزش، ایدئال هستند، ولی اسناد بزرگ، یا برای انجام تعاملات پر تعداد و نسبتاً زیاد، چندان ایدئال نیستند. علاوه بر این، VoiceXML فاقد برخی از مکانیسم‌های امنیتی است که در پروتکل‌های پیشرفته‌تر چندرسانه‌ای ملحوظ می‌شوند. از این قرار، زیربناهای چندرسانه‌ای می‌توانند دارایی مهم سیستم‌های رایانه‌ای به حساب آیند. آن‌ها گام بلندی در مسیر ارتباط مؤثرتر در بستر شبکه به حساب می‌آیند. پروتکل‌های چندرسانه‌ای می‌توانند اسناد، آمارها، عکس‌ها و گرافیک‌ها، ارائه‌ها، فیلم‌ها و صداها را به نرم‌افزارها و تعامل‌های کاربران پیوند بزنند و همه را یکپارچه کنند، و تجربه یکسره تازه‌ای را رقم بزنند. محتوای چندرسانه‌ای باعث می‌شود فرایندهای دولتی برای شهروندان قابل مشاهده‌تر باشد و می‌تواند اعتماد به دولت را بیشتر کند.
خط تحلیلی ۵. بسترهای ممتاز چندرسانه‌ای، همچنین در ارائه اطلاعات محلی بسیار ارزشمند هستند، چرا که می‌توانند بسته به نیازهای محلی و در تعامل با کاربران، نقاط حساسیت و اهتمام خود را تغییر دهند. پلتفرم بسط یافته چندرسانه‌ای، می‌تواند برای ارائه مؤثرتر اطلاعات به مردم، مانند فیلم‌ها، انیمیشن‌ها و ... استفاده شود. حالا می‌شود گفت که ارتباط کاربران نه تنها خیلی شبیه ارتباط طبیعی شده است، بلکه می‌رود تا از واقعیت نیز ملموس‌تر شود. بنابراین مهم است که دولت با تأمین داده‌های چند رسانه‌ای پاسخگوی نیازها و خواسته‌های شهروندان باشد.

▀█▄  ۶- محدودیت‌های محتوای «چندرسانهای»
خط تحلیلی ۶. اقبال مستمر به تلویزیون که پایان‌ناپذیر به نظر می‌رسد، و حتی اهمیت همچنان آن با وجود انقلاب اینترنت، به معنای آن است که حتی افراد مجهز به مهارت‌های رایانه‌ای، اغلب، تماشای صوت-تصویر را به تعامل با رایانه ترجیح می‌دهند. مشکل اصلی، حجم داده‌های چندرسانه‌ای است که در قیاس با زمان بلحظه تلویزیون، تأخیری را القاء می‌کند که گزنده است. مدیریت داده‌های چندرسانه‌ای مسئله‌ای خاص دارند که داده‌های متنی ندارند. تکنیک‌های بهبودیافته فشرده‌سازی و انتقال می‌توانند این محدودیت‌ها را تا حدودی کاهش دهند. با این حال، الزامات ارتباط مؤثر چندرسانه‌ای در حدی هست که صورت‌های تقلیل‌یافته سریع و فشرده آن، تا حدود زیادی تزئینی بوده و برای دولت دیجیتال چندان مفید نیستند. شرکت‌ها یا دولت‌های دیجیتال نمی‌توانند مطمئن باشند که شهروندان از چه فناوری‌هایی برخوردار هستند، و به این دلیل، باید در اتکاء به داده‌های چندرسانه‌ای، محافظه‌کار و محتاط باشند. زیرساخت‌های عمومی داده‌های چندرسانه‌ای همچنان فراهم نیست.

▀█▄  ۷- جستجو در محتوای «چندرسانهای»
خط تحلیلی ۷. اولین مسئله در استفاده از داده‌های چندرسانه‌ای یافتن و جستجو در میان آن‌ها است که با یافتن اطلاعات متنی متفاوت است. جستجو در داده‌های غیر متنی بر اساس محتوایشان دشوارتر است. مردم معمولاً در وقت ضرورت می‌خواهند داده‌های چند رسانه‌ای را به دست آورند و این کار را با مرورگرها و موتورهای جستجو صورت می‌دهند. برای جستجو در داده‌های شرکتی یا دولتی، یک موتور جستجوگر مبتنی بر کلمات کلیدی مانند Google نیاز است. وقتی شرکت‌ها و دولت‌ها حجم عظیمی از داده‌های شهروندان را در اختیار دارند، این بدان معناست که حجم بسیار زیادی از کلمات کلیدی نیز در دسترس موتورهای جستجو هست. از این بیش، بخش مهمی از داده‌ها نیز در ناحیه تاریک ایندکس و جستجو می‌شوند؛ دنیای تگ‌ها، دنیای عمیق و پیچیده‌ای است.

▀█▄  ۸- دغدغه نابرابری
خط تحلیلی ۸. چون دسترسی همه کاربران بالقوه به داده‌های عمومی، برای حفظ سرزندگی رقابت‌های مثمر ثمر اجتماعی ضروری است، علی‌الاصول سازمان‌های عمل کننده مانند شرکت‌ها و دولت‌ها بر طراحی قالب‌های چندرسانه‌ای متناسب و متنوع اهتمام دارند. داده‌های چندرسانه‌ای می‌توانند در قالب‌ نرم‌افزارهای مختلف تولید و خوانده شوند. ولی، همه‌ی قالب‌های گوناگون چندرسانه‌ای، توسط همه برنامه‌ها پشتیبانی نمی‌شوند، و مردم نیز از برنامه‌های مختلفی استفاده می‌کنند. مهارتهای استفاده از این واسطهای نرمافزاری نیز برابر توزیع نشده است. در عین حال، مداخله هوش مصنوعی در انطباق واسطهای سختافزاری و نرم‌افزاری به کاربران، دغدغهها را در این زمینه تسکین داده است.

▀█▄  ۹- دغدغه امنیت اطلاعات
خط تحلیلی ۹. این هم نکته‌ای است که ‌داده‌های چندرسانه‌ای می‌توانند به شیوه‌های مختلف تکثیر شوند. هر طور حراست شوند، بالاخره، ترتیبی هست که بشود آن‌ها را تکثیر کرد. تکثیر داده‌های چندرسانه‌ای می‌تواند اطلاعات را زنده کند، و این برای اطلاعات غالباً جدیدی که توسط شرکت‌ها و دولت‌ها ارائه می‌شود مفید است. اما دغدغه اصلی نهادها متوجه امنیت فناوری‌هایی است که باید این اطلاعات را به مخاطبان منتقل کنند. ابزارهای پخش چندرسانه‌ای، فناوری‌های یک‌طرفه نیستند و علاوه بر آن که می‌توانند بازخوردهای مفید مخاطبان را منتقل نمایند، مسیری نیز برای هکرها باز می‌کند. از این قرار، مسئله اصلی برای حکمران و مدیریت دیجیتال انتخاب قالب‌های رسانه‌ای نسبتاً مناسب و قابل اعتماد است.

▀█▄  ۱۰- تمرکز / عدم تمرکز
خط تحلیلی ۱۰. حجم عظیم داده‌ها، شمار بالای کاربران و محدودیت رایانه‌های میزبان، موجب شکل‌گیری نوعی از میزبانی داده‌ها شده که اصطلاحاً به آن «تورنت» و در نسخه جدیدتر، و نه لزوماً برتر، «بلاک‌چین» می‌گویند؛ با این ترتیبات، غالباً داده‌های چندرسانه‌ای در چند مکان نامتمرکز ذخیره، کدگذاری و قابل بازیابی می‌شوند. ماجرا از این قرار است؛ رایانه‌ها از طریق اتصال به یکدیگر، توانستند از اطلاعات ذخیره شده در یکدیگر بهره ببرند که به این پدیده «اینترانت/Intranet» و «اینترنت/Internet» اطلاق شد. رایانه‌ها بر بستر اینترنت به دو دسته «سرور/Server» و «کلاینت/Client» تقسیم می‌شوند که شمار بسیار کلاینت‌ها، از اطلاعات و برنامه‌های مستقر بر شمار محدودتر سرورها بهره می‌برند. در گام بعد، و وقتی مراجعه به برخی سرورها در اینترنت برای برداشت اطلاعات یا بهره‌گیری از برنامه‌های اجرایی تراکم یافت و دشوار شد، فناوری «تورِنت/Torrent» پدید آمد. بر مبنای این فناوری، اطلاعات مستقر در تمام یارانه‌های متصل به شبکه «تورنت» اعم از «سرور» یا «کلاینت»، در یک سرور مرکزی به نام «تــرَکِر/Tracker»، نمایه می‌شود، و اطلاعات مورد نیاز هر کاربر از مناسب‌ترین اتصال موجود در شبکه «تورنت» تأمین می‌گردد. بدین ترتیب، نظام اشتراک‌گذاری اطلاعات، نامتمرکز و هزاران برابر چابک می‌شود؛ همچنین، موجودیت اطلاعات هم باثبات‌تر و امن‌تر می‌گردد. اگر قبل از شکل‌گیری فناوری «تورنت»، اختلال یا نابودی یک سرور می‌توانست موجودیت اطلاعات را تهدید کند، در فضای «تورنت» احتمال وقوع این اختلال بسیار کمتر و کمتر، و نزدیک به صفر منطقی می‌گردد. اما همچنان «ترکر» به عنوان «گره/Node» مرکزی، تهدیدی علیه حیات نامتمرکز اطلاعات است، و «بیت‌تورنت/BitTorrent» یک مرجع رمزگذاری نظارتی قابل تهدید را تشکیل می‌دهد. در گام بعد، فناوری «بلاک‌چین/Blockchain»، از این محدودیت عبور می‌کند، و هر واحد اطلاعات در درون خودش یک «رمزیکتا/hash» پیدا می‌کند که این رمز یکتا بین همه کاربران به اشتراک گذاشته می‌شود و به محض اشتراک، دیگر قابل تغییر و حذف نخواهد بود. «بلاک‌چین» در وضع ایده‌آل خود، فاقد هر نوع «گره/Node» است و توسط منطق دودویی شمار انبوه رایانه‌های متصل به اینترنت، پشتیبانی می‌گردد.

▀█▄  ۱۱- جمع‌بندی
در حالی که با این ترتیبات و تدابیر مشابه، هزینه‌های ذخیره‌سازی و بازیابی و دریافت اطلاعات مستمراً در حال کاهش است، اما داده‌های بیشتری نیز تولید و برای انتشار ضرورت می‌یابند. شرکت‌ها و دولت‌ها باید مدام سرمایه‌گذاری کنند تا از آرشیو داده‌های چندرسانه‌‌ای خود حمایت کنند. مدام هم نیاز است که فناوری‌های جدید اشتراک داده ابداع شوند. دولت‌ها مسؤولیت پیش‌بینی نیازهای اطلاعاتیِ آینده را نیز بر عهده دارند. دولت‌ها باید اطلاعات مهم بسیاری را بایگانی، و در عین حال، از آن‌ها حراست کنند. از این قرار، یکی از مشکلات حکمرانی دیجیتال، تصمیم‌گیری در خصوص این است که چه چیزی باید آرشیو شود. برای آن که چنین تدابیری میسر گردد، نیاز به یکپارچه‌سازی مدیریت بر منابع اطلاعات هم هست، و این با فناوری‌های اشتراک و استریمینگ اطلاعات در تصادم و تناقض است. این‌ها صورت‌بندی‌های اصلی مسائل پیش روی ما در زمینه سیاست‌های انباشت و انتشار اطلاعات است (توأم با اقتباس‌های آزاد از نیل راو).

▀█▄  ۱۲- منابعی برای مطالعه افزون
Neil C. Rowe (2007). Digital Multimedia, in Ari-Veikko Anttiroiko and Matti Mälkiä (Eds), Encyclopedia of digital government (pp. 382-386). Hershey: Idea Group Reference.

Rao, K., Bojkovic, Z., & Milovanovic, D. (2002). Multimedia communication systems: Techniques, standards, and networks. Englewood Cliffs, NJ: Prentice-Hall.
Vaughan, T. (2003). Multimedia: Making it work (6th ed.). New York: McGraw-Hill Osborne Media.
Cheng, W., Chou, C., Golubchik, L., Khuller, S., & Samet, H. (2001, May 21-23). Scalable data collection for Internetbased digital government applications. Proceedings of the First National Conference of Digital Government Research, Los Angeles, CA (pp. 108-113).
Friedlander, A. (2002). The National Digital Information Infrastructure Preservation Program. D-Lib Magazine, 8(4). Retrieved January 13, 2006, from http://www.dlib.org/ dlib/april02/friedlander/04friedlander.html/.
Grosky, W. (1997). Managing multimedia information in database systems. Communications of the ACM, 43(12), 72-80.
Jadav, D., & Choudhary, A. (1995). Designing and implementing high-performance media-on-demand servers. IEEE Parallel and Distributed Technology, 3(2), 29-39.
Kherfi, M., Ziou, D., & Bernardi, M. (2004). Image retrieval from the World Wide Web: Issues, techniques, and systems. ACM Computing Surveys, 36(1), 35-67.
Klockner, K., Mambrey, P., Prinz, W., & Schlenkamp, M. (1997, September 1-4). Multimedia groupware design for a distributed government. Proceedings of the 2nd EUROMICRO Conference, Budapest, Hungary (pp. 144-149).
Lim, K., & Benbasat, I. (2002). The influence of multimedia on improving the comprehension of organizational information. Journal of Management Information Systems, 19(1), 99-127.
Mohan, A., Omar, A., & Aziz, K. (2002). Malaysia’s multimedia Super Corridor Cluster: Communication linkages among stakeholders in a national system of innovation. IEEE Transactions on Professional Communications, 45(4), 265-275.
Morisse, K., Cortes, F., & Luling, R. (1999). Broadband multimedia information service for European parliaments. Proceedings of International Conference on Multimedia Computing and Systems, (Vol. 2, pp. 1072-1074).
Wright, E. (1993). Making the multimedia decision: Strategies for success. Journal of Instructional Delivery Systems, 7(1), 15-22.
مأخذ:مرکز ملی فضای مجازی
هو العلیم