حامد 
دهخدا
• کار الکترونیک، دولت الکترونیک، حزب الکترونیک، انتخابات الکترونیک، دانشگاه الکترونیک، دوست‌یابی الکترونیک، خانواده الکترونیک، لذت الکترونیک، سینمای الکترونیک، ... . همه چیز، الکترونیک.
• همه چیز، الکترونیک.
• خب؛ کارآمدتر است، ولی...
• ولی مخرب هم هست.
• بزودی، آدم‌های تک‌افتاده و ماشینی و کارآمد، و در عین حال، فرتوت و آسیب‌پذیر و بیمار خواهیم داشت.
• می‌خواهم با حوصله، مدلل کنم که باید در مقابل تقلیل «اجتماع» به «اجتماع مجازی» مقاومت کرد.
░▒▓ یک. آزادی
• بسیاری از کاربران اینترنت، حرکت به درون سایبرفضا را چونان «آزادی» از قید و بند زندگی واقعی تجربه می‌کنند.
• پندار ظرفیت رهایی‌بخش اینترنت، به قدر زیادی، متکی بر این فرض است که در اینترنت، می‌توان یک خویشتن مجازی اختیار کرد.
• در واقع، پشت صفحه کامپیوتر، نوعی «خوددرمانی» جریان دارد.
• آن‌چه به عنوان «آزادی» در «اجتماع مجازی»، جلب نظر می‌کند، امکان فاصله گرفتن از خویشتن، و در عین حال، ماندن در قالب خویشتن، است. این، یک بازی جذاب در هویت مجازی است.
• مع‌الوصف، انتخاب میان خویشتن واقعی و خویشتن شبه‌واقعی، یک معضل معنایی است. پرداختن به «اجتماع مجازی»، ما را در حوزه‌ای پیچیده از معانی و تداعی‌ها درگیر می‌کند؛ آمیختگی آشفته «واقعیت» و «مجاز».
• کلمه «مجاز»، بیشتر اوقات، به معنای چیزی است که واقعی و موثق به نظر می‌رسد، ولی، واقعاً واقعی و موثق نیست، گر چه ممکن است همان اثرات را داشته باشد. این کلمه، به این نکته اشاره دارد که ممکن است «به نظر رسیدن» و «بودن» با هم خلط شوند، و این که ممکن است این آشفتگی در نهایت اهمیت چندانی نداشته باشد.
░▒▓ دو. اجتماع مجازی
• خب؛ به صحنه این آمیختگی آشفتۀ واقعیت و مجاز، چرا «اجتماع» می‌گویند؟ چطور برازنده شد تا به آن «اجتماع» بگویند؟
• واژه «اجتماع»، بیش از هر چیز، به روابط مشترک میان افراد و اشیا اشاره دارد که این اشتراک روابط، منجر به شکل‌گیری کم و بیش رفتار توأم با «تفاهم» می‌شود. در واقع، نکته مهم، اشتراک داشتن در معناست. اشتراک داشتن در کیفیات، ویژگی‌ها، هویت‌ها، و آرمان‌هاست.
• ولی «اجتماع مجازی»، عبارت است از تجربه مشارکت در فضای ارتباطات با دیگرانی که دیده و درک نمی‌شوند.
• «اجتماع»؟ «اجتماع مجازی»؟
• خیلی آسان، می‌توان وارد یک سیستم آن‌لاین چت شد، و تصور کرد که این کار مانند پرسه زدن در اطراف محله است.
• خیلی آسان، می‌توان وارد دنیای مجازی شد، و تصور کرد که این دنیا درک و تحمل بهتر دنیای «واقعی» را میسر می‌سازد.
• با این حال، خیلی آسان، می‌توان وارد سیستم شد، و فهمید که همه‌اش وهم و خیال پردازی است.
• باید آماده باشیم «اجتماع» را در شرایط گوناگون، در مجموعه‌ای وسیع از محیط‌ها، و آمیخته با عناصری بیابیم که سویه اصلی آن‌ها، تخریب «تفاهم»ی است که خصلت اصلی ارتباط انسانی است.
• «اجتماع مجازی»، توهم اجتماعی است که در آن، نه آدمی واقعی هست و نه ارتباطی واقعی.
• در واقع، «اجتماع مجازی» واقعیت ندارد. «اجتماع مجازی»، اصطلاح مورد استفاده عشاق ایده‌آلیست تکنولوژی است که درک نمی‌کنند امر موثق و معتبر را نمی‌توان با رسانه‌مند کردن ارتباط، خلق کرد.
• «اجتماع مجازی»، نادیده گرفتن «ماهیت بشری» ارتباط و اجتماع است.
░▒▓ پس...
• باید در مقابل تقلیل «اجتماع» به «اجتماع مجازی» مقاومت کرد.
• باید متوجه باشیم که با تکثیر ایده‌های محض دولت الکترونیک، حزب الکترونیک، انتخابات الکترونیک، دانشگاه الکترونیک، دوست‌یابی الکترونیک،...، در عین راه افتادن کارها، یک چیز از دست می‌رود. «ماهیت بشری» ارتباط و اجتماع از دست می‌رود.
• این ایده‌های الکترونیک که هر روز، نسخه تازه‌ای از آن‌ها مطرح می‌شوند، افراد تک‌افتاده را تکثیر می‌کنند.
• این افراد تک‌افتاده و مسلح به ماشین، کارآمد، و در عین حال، فرتوت و آسیب‌پذیر و بیمار خواهند بود.
• آدم و موریانه و زنبور، به رغم شیر و ببر و پلنگ، با یک زندگی فردی یا حداکثر خانوادگی بی‌آب رنگ «زنده» نمی‌مانند. می‌میرند. به سعادتی که باید، نمی‌رسند. آدم‌ها و موریانه‌ها و زنبورها، در جریان ارتباط واقعی و پرو پیمان است که به «سعادت» دست می‌یابند.
• تکثیر بی‌حساب و کتاب «ارتباط مجازی»، و عادت دادن افراد به قناعت بر «ارتباط مجازی»، یک جامعه در آینده بیمار را موجب خواهد شد.
مآخذ:...
