دکتر حامد حاجیحیدری؛ فقط ایدهای برای تأمل بیشتر
▬ در مصاحبهای طی یک آزمون ورود به دوره دکترای تخصصی Ph.D.، یک اتفاق عجیب افتاد.
▬ از داوطلبی که خود را متخصص در زمینه ژاک لکان میدانست و چند مقاله روزنامهای در زمینه لکان داشت، سؤالی در باب قیاس لکان و استوارت هال پرسیده شد، و او گفت: من استوارت هال و هیچ کس دیگر را نمیشناسم و من لکان را کافی میدانم.
▬ خب؛ این پاسخ برای دانشجوی در آستانه ورود به دوره دکترای تخصصی دور از انتظار بود؛ او استوارت هال را اصلاً نمیشناخت و از آن بیش، غیر او را هم نمیشناخت و لکان را کافی میدانست! در واقع، او، شیفته ژاک لکان بود، و احتمالاً اگر استوارت هال، السدیر مکاینتایر، اکسل هونت، چارلز تیلور، دانلد دیویدسن، جان سرل، و... را میشناخت، شاید مواضع نظری او متفاوت میشد. او عمداً چشم و گوش خود را بسته بود.
▬ این، نقیصه شایعی است...
▬ این نقیصه شایع، به باور من، از روش آموزشی «نظریههای جامعهشناسی» برخی از اساتید این حیطه از سال ۱۳۷۵ تا کنون برخاسته است. قبل از سال ۷۵، اینطور نبود، ولی این طور شد و نتایج آن هم در اغلب موارد درخشان و قابل دفاع نبود.
▬ این سبک آموزشی، به یک، دو یا سه متفکر تمرکز میکند و با عطف به منابع اصلی آنها، بیشتر، علایق خود استاد در سیر مطالعاتی وی را ارضاء میکند، نه مصالح دانشجو و آکادمی را.
▬ خب؛ پرداختن دانشجویان به منابع اصلی، آنها را به منبع عظیمی از پختگی مرتبط میکند که خصلت اصلی آن، «شیفتگیآوری» آن است. به هر حال، هر یک از دانشمندان طراز اول، به دلیل دارا بودن سطح قابل قبولی از پختگی به رده اول دانشمندان صعود میکنند، و واضح است که دانشجویی که در ابتدای آشنایی خود با علم، انحصاراً به خدمت ژاک لکان درآید، شیفته او خواهد شد، طوری که رغبتی به شناخت استوارت هال و هیچ کس دیگر از خود نشان نخواهد داد. او، به نحو ناپخته و خامی ژاک لکان را کافی میداند. یک علاقمند پخته و سنجیده لکان، باید بتواند از لکان در قیاس با رقبا دفاع کند، یا در یک سطح بالاتر، باید قابلیت آن را داشته باشد که با کمک گرفتن از لکان و سایر متفکران، موضع مستقل خود را بسازد.
▬ تدبیر اصلی برای پیشگیری از «شیفتگی قبل از پختگی»، همواره این بوده است که دانشجوی کارشناسی از خلال منابع معتبر و پخته دست دوم، یک شمای کلی از صحنه رقابتهای نظری در علم اجتماع به دست آورد. سپس، او میتواند در یک قضاوت کلی، گرایش عمومی نظری خود را در قیاس با گرایشهای رقیب، کم و بیش تعیین کند. سپس در مقطع کارشناسی ارشد و دکترای تخصصی، به غور در عمق منابع نظری اصلی اردوگاه منتخب خود خواهد پرداخت، و نهایتاً در جریان یک تلفیق نظری، موضع نظری مستقل خود را اختیار خواهد کرد.
هو العلیم