دکتر حامد حاجیحیدری؛ فقط ایدهای برای تأمل بیشتر
● فعالان سیاسی که در سیاست پیچیده امروز، در هر رویدادی، به دنبال انباشت تجربه هستند، به رویدادهای «فتنه سبز تیره» توجه ویژه دارند، بی گمان.
● ولی،...
● ولی، به واکنشهای پندآموز «پس از فتنه» کمتر نگریسته میشود، و این به دلیل آن است که این فعل و انفعالات هنوز فیصله نیافته است. ما میخواهیم در این یادداشت، مأموریت پندآموزی «مدیریت پس از غائله» را شروع کنیم.
● نکته آن است که «فتنه سبز تیره» و رویدادهای پس از آن، در عرض و پهنایی بود که گمان میرفت ریزشهایی بیش از این داشته باشد. «فتنه سبز تیره»، نهایت رقابتهای سیاسی بزرگی بود که معمولاً پس از انقلابهای بزرگ روی میدهند، و قربانیان بسیار میگیرند؛ ولی در جریان «فتنه سبز تیره»، حجم ریزش، بسیار نبود. هر چند که همین میزان ریزش نیروها، خسارت عظیمی برای هر کشوری محسوب میشود، که در جای خود مسببان باید پاسخگوی این خسارت عظیم هم باشند، ولی برخوردهایی از این دست، معمولاً بیش از این، قربانی میگیرند.
● جایگاه آیت الله سید علی حسینی خامنهای، مقام معظم رهبری، با تز صراحتاً بیان شدهی «جذب حد اکثری و دفع حد اقلی»، موضوع قابل مطالعهای است. به گمان من، مدیریت «پس از فتنه» که بخش اعظم آن به دست مقام ولایت فقیه جامع الشرایط صورت گرفت، فرآیندی پیچیده و «الهی» بود، که باید برای ما درسهای آموختنی در مورد مدیریت منازعات اجتماعی در همه سطوح داشته باشد.
● بر مبنای این تجربه ویژه، شش نکته مهم در مدیریت منازعه را به فعالان سیاسی پیشنهاد میدهم:
░▒▓ نکته اول: از جایگاه خود به عنوان سیاستمدار استفاده کنید و صریح باشید
● اگر میخواهید به یک فعال سیاسی در مورد عملکرد نادرست وی تذکر بدهید، مستقیماً بگویید. پیام ها، نباید غیر گفتاری باشند، و مردمی که در جریان عصیان یک فعال سیاسی بودهاند، باید شاهد استدلال و اتمام حجت سیاستمدار ارشد با او هم باشند. مردم هم باید همراه با طرفهای مناقشه تصمیم بگیرند.
● سیاستمدار ارشد باید با فعالان سیاسی رو راست و صریح باشد، و بوضوح استدلالاتی در اختیار آنان قرار دهد تا بتوانند نیازهای متغیر زمانه را درک کنند. آن ها باید طی گفت و گوهای متداولی که با تأنی و طمأنینه و در شرایط مناسب ممکن میشود، دلالت یابند که دقیقاً در کجای تحلیل خود اشتباه کردهاند.
● هم چنین، سیاستمدار باید در رفتار خود متعادل باشد، و از نظر فرصت و مجال تفکر و تأمل، سخاوتمندانه رفتار کند، و در ضمن، اگر لازم شد، نیروهای جدیدی را هم به میدان آورد، تا به فعال سیاسی مزبور مشورت ها و کمکهای لازم برای رسیدن به تصمیم درست را بدهند.
░▒▓ نکته دوم: قبل از اقدام به اخراج، حجت را تمام کنید
● مردم و بقیه فعالان سیاسی باید در یابند و متقاعد شوند که بدون این که به منحرفان فرصتی داده شود، اخراج نمیشوند. بگذارید تا مردم و سایر سیاسیون، فهرست کاملی از تلاشهای بی شائبه شما برای فرو نشاندن مسالمت آمیز و منصفانه غائله داشته باشند. به یاد داشته باشید که حیات سیاسی کشور، داستان امروز و فردا نیست. کشور، باید سال ها و سال ها به اتکاء نیروهای فعال و توانمند و جسور خود، راه خود را از کوره راهها باز کند. پس، نباید برخورد با یک انحراف، جرأت ها و توش و توان ها را خاموش و کم فروغ کند.
░▒▓ نکته سوم: نیروها را ناامید نکنید
● اگر فعال سیاسی منحرف، نتوانست از فرصتی که به او داده شده، استفاده کند، و در نهایت، تصمیم گرفتید او را اخراج کنید، در رفتار با او، جانب اعتدال و اندازه را رعایت کنید. قدر و اندازه را هم شرع و شریعت تعیین میکند. این اندازه را هم رعایت کنید تا در کنار آن فهرست کامل از تلاشهای بی شائبه برای فرو نشاندن مسالمت آمیز غائله، جایی برای شکایت و گلایههای تاریخی باقی نگذارد.
░▒▓ نکته چهارم: از این پس، هرگز سابقه افراد را نادیده نگیرید
● چنین مواجهههای بزرگی که بازتاب تاریخی عظیم دارد، و پس از آن که ماجرا پخت، و غبار فتنه فرو نشست، برای ملت، علاوه بر هزینه، منفعت نیز باید داشته باشد. این که یک ملت میتواند «مردان جنگی به از صد هزار» خود را بشناسد.
● شاید بر کسانی که در ابتدا اسیر غبار آلودگی فضا شدند، هرجی نباشد و آن ها را بتوان «مفتون» دانست، اما پس از این همه تأنی و تأمل، حالا فرصت آن است تا ملت، دوست و دشمن خود را بشناسد. پس، چه در سطح اعلام و چه در مقیاس اعمال، مراقب باشید که در مورد کسانی که از مرکب عناد پیاده نشدند، قاطع باشید و فراموش نکنید، و گرنه از همان موضع طوری گزیده خواهید شد که شاید دیگر آن را نتوان چاره کرد.
● در کنار این تدبیر، باید تا جایی که ممکن است، ورود نیروهای سیاسی جدید را به گردونه رقابت سیاسی کشور تسهیل کنید. پس از چنین خرابکاری بزرگی که نیروهای منحرف پدید آوردند، کشور اساساً نیاز به تجدید نیرو دارد.
░▒▓ نکته پنجم: بازبینی عملکردها را فراموش نکنید
● برای طرفهای مناقشه، تصحیح عملکردهای پیشین، اغلب، میسر است. کسانی که موضع گیریهای اشتباه داشتهاند، باید راههای مورد قبول شرع و ملت را برای بازگشت داشته باشند، و هر بار چنین کردند، ملت هم باید به سهولت آن ها را بپذیرد، هر چند که در مورد این افراد، از این پس، یک نظارت سیصد و شصت درجهای لازم است. اگر این ظرافت ها رعایت نشود، مناقشاتی در این مقیاس، میتوان ملت را در مقابل هم قرار دهد، ولی اگر فارغ از لج و لج بازی ها امکان بازگشت نیروها فراهم شود، حجم ریزشها کنترل و تسکین معقولی مییابد.
░▒▓ نکته ششم: در هیچ شرایطی عدل و عدالت را فراموش نکنید
● بدانید که کمتر چیزی از دید تاریخ پنهان میماند. تخطی ها از هر کسی بود، باید حکم و داوری مناسبی دریافت نماید. از هر طرفی که بود. چه ماجرا مربوط به دروغ تقلب باشد، و چه مربوط به کهریزک. اگر قرار است عفو و غمض عینی هم صورت گیرد، باید بر وفق عدالت باشد. نمیشود گفت که بر گذشته صلوات و خونهای ریخته و آبروهای رفته و موقعیت تاریخی از دست رفته را نادیده گرفت.
● هیچ گاه فراموش نکنید که «عدالت، از زمان تغذیه میکند و فربه میشود». اگر غمض عینی از سر بی عدالتی، روی دهد که امروز به چشم نیاید، وقتی زمان بر آن بگذرد، بزرگ و فربه میشود و به چشم میآید. پس، با تأنی و طمأنینه، در نظر داشته باشید که در هر موضوعی باید عدل و عدالت برقرار شود، و الا بعدها بزرگ و بزرگ تر میشود و به عنوان یک اغماض بزرگ با عواقب سخت به نظر خواهد آمد.
مأخذ:تسنیم
هو العلیم