دکتر حامد حاجیحیدری؛ فقط ایدهای برای تأمل بیشتر
░▒▓ قضیه
■ واکنشهای رئیسجمهور، عالیمقام دکتر حسن روحانی، به «دلواپس»های مذاکرات هستهای، بسیار بسیار تند و تیز بیان شد، طوری که کسی، آقای رئیس جمهور را تا این حد عصبانی ندیده بود.
■ هر دو واکنش تند هم، در ملاقات با اساتید دانشگاه ابراز شد. واکنش تند پیشین، در دیدار با رؤسای دانشگاهها و پارکهای علم و فناوری روا داشته شده بود، و اَبَرواکنش فوقتند اخیر، در دیدار با اساتید برگزیده دانشگاهها؛ از این بدتر نمیشد.
■ عالیمقام، دکتر حسن روحانی، حتی در انتخاب موقعیت تبرز تندخویی، جانب اعتدال را رعایت نفرمودهاند و در هر دو مورد، مُقام نامتناسبی را برای تندخویی برگزیدهاند. باید به اساتید دانشگاه بربخورد که رئیسجمهور، پیشگاه آنان را برای اشد تندخوییهای خویش برمیگزینند.
■ آخر مگر اساتید «دلواپس» چه میگویند؟ جز این که میپرسند، چرا در مورد مهمترین مذاکرات صد سال اخیر این کشور، به مردم گزارش نمیدهید و از آن بیش، رسماً نامحرمانه بودن مذاکرات برای مردم خود را در معرض دید جهانیان اعلام میدارید؟ آخر مردم دنیا در مورد ملت ایران چه گمان میبرند، وقتی میبینند مذاکره کنندگان ایرانی، ملت خود را به صراحت نامحرم اعلام میدارند؟ حتی به اساتید دانشگاه اطلاعات نمیدهید؟ حتی به نمایندگان پارلمان گزارش نمیدهید؟ حتی به اعضای کمیسیون امنیت ملی مجلس شورای اسلامی گزارش نمیدهید؟
■ از آن بدتر، در عین آن که گزارش نمیدهید، اساتید دانشگاه را به اشد وجه، نکوهش میفرمایید که چرا به نقد (بخوانید «تأیید») دولت نمیپردازند! آخر اطلاعات بدهید، تا اساتید دانشگاه بتوانند نقد/تأیید کنند. از یک سوی اطلاعات نمیدهند و در سوی دیگر نقد/تأیید میخواهند! مانند آن است که بالهای کبوتری به زنجیر کشند و از او پرواز بخواهند. چه خواهد کرد جز تقلای بیفرجام؟
■ برخی میپرسند که چرا «دلواپس»ها، پیش از این «دلواپس» نبودند؟ پاسخ این است که تیم مذاکره کننده قبلی، با صراحتی گزنده و توهینآمیز، محتوای مذاکرات را نامحرمانه اعلام نمیکرد، و لااقل در مقابل جایگاه مشروع نمایندگان مردم پاسخگو بود.
■ «دلواپس»ها، صرفنظر از هر نقدی که به معدود اطلاعات منتشر شده و ضد و نقیض قدیمی در مورد برنامه اقدام مشترک ژنو داشته باشند، یک سخن اصولی دارند؛ این که آیا محرمانه اعلام کردن محتوای مذاکرات برای شش کشور به علاوه اسرائیل، و نامحرمانه اعلام کردن مذاکرات برای مردم ایران، توهین به ملت ایران نیست؟ بیگمان، موضوع این مذاکرات برای مردم کشورهای پنج به علاوه یک، به قدر ملت ما مهم نیست. حتی اگر ملتهای پنج به علاوه یک، در مورد این صراحت توهینآمیز در پوشاندن اطلاعاتی که افشای آن، یک الزام و حق طبیعی و قانونی است، اعتراضی نداشته باشند، ملت ایران حق دارد «دلواپس» باشد. لااقل اساتید دانشگاه که دست به نقدترین هدف تندترین عتابهای عالیمقام دکتر حسن روحانی هستند، حق دارند «دلواپس» باشند. بویژه که تیم مذاکره کننده فعلی، آن تیمی است که قبلاً با عقبنشینیهای خود در «سعدآباد»، خصم را جری کرد و کار تیم بعدی را دشوار و صعب نمود. این تیم، هماکنون، دقیقاً چه میکند؟ آیا گرفتاری تازهای برمیانگیزد که باید تا چند سال بعد، تیمهای بعدی بکوشند تا چالههای آنها را پر کنند؟ آنها چه میکنند؟ نمیدانیم.
░▒▓ لزوم «دلواپس» بودن...
■ آیت الله سید علی حسینی خامنهای، مقام معظم رهبری، مورخ دوازده آبان سال نود و دو، به دو نکته اصرار ورزیدند، که یکی از دو نکته، کلاً در گفتگوهای سیاسی گم شد. نکته اول که خیلی برجسته گردید، حمایت از تیم مذاکره کننده بود، و نکته دوم، که کلاً از یادها رفت، توصیه به «مردم و مسؤولان و بویژه جوانان» بود که آگاهی و هوشیاری خود را حفظ کنند: «ما از هر اقدام مسؤولان که در جهت مصلحت کشور باشد، حمایت میکنیم، اما این توصیه را هم به مردم و مسؤولان و بویژه جوانان، داریم که چشمهای خود را کاملاً باز کنید زیرا تنها راه رسیدن به اهداف ملت، حفظ آگاهی و هوشیاری است» (وبگاه leader.ir، بیانات شماره ۱۱۲۳۰).
■ تأکید و تکرار: نکته اول که خیلی برجسته شد، حمایت از تیم مذاکره کننده بود، و نکته دوم، که کلاً فراموش شد، توصیه به «مردم و مسؤولان و بویژه جوانان» بود که آگاهی و هوشیاری خود را حفظ کنند. تأکید و تکرار: «...این توصیه را هم به مردم و مسؤولان و بویژه جوانان، داریم که چشمهای خود را کاملاً باز کنید زیرا تنها راه رسیدن به اهداف ملت، حفظ آگاهی و هوشیاری است».
■ و بدون اطلاعات از آن چه در مذاکرات میگذرد، چگونه باید آگاهی + هوشیاری را حفظ کرد؟
■ به رغم این تأکید بر «آگاهی + هوشیاری مردم و مسؤولان و بویژه جوانان»، دکتر محمد جواد ظریف میگوید: «همان طور که قبلاً نیز بیان کردهام این که شما تاکنون چیزی از جزییات مذاکرات نشنیدهاید، نشاندهنده جدی بودن مذاکرات است» (باشگاه خبرنگاران جوان، خبر شماره ۴۶۲۹۲۶۱). دقیقاً چه التزامی میان نامحرمانه بودن مذاکرات، و جدی بودن مذاکرات هست؟ مثلاً آیا علنی بودن مذاکرات مهم دکتر علی اکبر صالحی و یوکیا آمانو، به معنای شوخی بودن آن مذاکرات بود؟
■ البته ما «دلواپس»ها، در شرایط فعلی، چارهای جز حمایت از تیم مذاکره کننده خود نداریم. عاقل، اگر حمایت نکند، چه کند؟ ولی واقع، آن است که ما به عنوان روزنامهنگار و استاد دانشگاه این کشور، نه میتوانیم «آگاه» باشیم، نه «هوشیار». آن چه از ما برمیآید این است که هشدار دهیم که همه علائم تیره و تار و مبهم است. خبرهایی هم که میرسد خوب نیست. برهانهایی هم که برای پنهانکاری آورده میشود، بیشتر نگران کننده هستند تا قانع کننده.
■ و در این میان، آن چه آزار دهندهتر است، عتابهای به دور از نسق اعتدال عالیمقام رئیسجمهور به اساتید دانشگاه است. هم شما را نامحرم میدانیم، و هم از شما نقد مطالبه میکنیم...
■ ولی، باید به «دلواپس»ها آفرین بگویم. آنها جو سکوت غیرمنطقی میدان عمومی را شکستند، و نقدهای فاضلانهای را که اساتید دانشگاه و دیپلماتهای باتجربه و اعضای سابق تیم مذاکرات اتمی طی هشت ماه اخیر در رسانههای محدود در اختیار «دلواپس»ها مطرح میشد را به میان میدان عمومی مردم آوردند.
■ باید به «دلواپس»ها آفرین بگویم. آنها واژه «دلواپس» را وارد فرهنگ گفتگوهای هستهای این کشور کردند، تا لااقل، مردم دنیا بدانند که در ایران، جماعتی «معتدل» واقعی هستند که بدون آن که چوب لای چرخ تیم مذاکره کننده بگذارند، لااقل خواهان دفاع از حقوق قانونی افشای اطلاعات خود هستند. این جماعت به راستی «معتدل»، عنوان بسیار معتدل «دلواپس» را برای خود برگزیدهاند. آنها از بین این همه عنوان، مانند «منتقد» و «مبارز» و «مخالف» و...، عنوان ملیح و معتدل «دلواپس» را برای خود برگزیدند، اما در این حد هم تحمل نشدند.
■ باید به «دلواپس»ها آفرین بگویم. مهم نیست که هواداران رئیسجمهور و حتی اصلاحطلبان که زمانی «دانستن حق مردم است» را شعار خود «وانمود میکردند»، در دفاع از پنهانکاریهای زمخت و توهینآمیز مذاکرهکنندگان، «دلواپس»ها را تندخو و خودسر شمردند. ولی واقعیت آشکار آن است که «دلواپس»ها، با همه طمأنینه و آرامش خود، آن قدر مهم و منطقی بودند که این همه واکنش ناجور و نامعتدل را برانگیزند.
■ باید به «دلواپس»ها آفرین بگویم. آنها برای چندمین بار ثابت کردند که کسانی که در این کشور بلندترین صدای آزادی و اعتدال و گفتگو و «دانستن حق مردم است» را فریاد میکنند، در عمل چگونهاند، و در مقابل خواست آرام مندرج در بیان «دلواپس»، چقدر خشن و زمخت «برخورد میکنند». آنها «برخورد میکنند». خیلی «برخورد میکنند».
░▒▓ فرجام...
■ تبصره ۱: با احترام، این هم شناسنامه حقیر: دکتر حامد حاجیحیدری از دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران؛ یکی از «دلواپس»ها (
آدرس ایمیل جهت جلوگیری از رباتهای هرزنامه محافظت شده اند، جهت مشاهده آنها شما نیاز به فعال ساختن جاوا اسکریپت دارید
). ولی یادتان باشد: امیر مؤمنان علی علیهالسلام فرمودند: انظر الی ما قال، و لا تنظر الی من قال؛ «بنگر به آن ”چه“ میگوید، نه آن ”که“ میگوید».
■ تبصره ۲: ماده دوم از بند دوم قانون «انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات»، مصوب جلسه علنی روز یکشنبه مورخ ششم بهمنماه هزار و سیصد و هشتاد و هفت مجلس شورای اسلامی، و مصوب جلسه مورخ شنبه سی و یک مرداد هزار و سیصد و هشتاد و هشت از سوی مجمع تشخیص مصلحت نظام میگوید: «هر شخص ایرانی حق دسترسی به اطلاعات عمومی را دارد، مگر آنکه قانون منع کرده باشد».
■ همچنین، در تبصره ماده پنجم از همین قانون آمده است: «اطلاعاتی که متضمن حق و تکلیف برای مردم است، باید علاوه بر موارد قانونی موجود از طریق انتشار و اعلان عمومی و رسانههای همگانی به آگاهی مردم برسد».
■ نیز، بند سوم قانون مذکور، ذیل عنوان «حق دسترسی به اطلاعات»، در ماده پنجم، صراحت دارد: «مؤسسات عمومی مکلفند اطلاعات موضوع این قانون را در حداقل زمان ممکن و بدون تبعیض در دسترس مردم قرار دهند».
■ وانگهی، در ماده هفتم در فصل دوم این قانون آمده است که «موسسه عمومی نمیتواند از متقاضی دسترسی به اطلاعات هیچگونه دلیل یا توجیهی جهت تقاضایش مطالبه کند».
■ و در ادامه، حتی در ماده هشتم، ضربالاجل ده روزه برای افشای اطلاعات مقرر گردیده است: «موسسه عمومی یا خصوصی باید به درخواست دسترسی به اطلاعات در سریعترین زمان ممکن پاسخ دهد و در هر صورت زمان پاسخ نمیتواند حداکثر بیش از ۱۰ روز از زمان دریافت درخواست باشد».
■ در نهایت، هر چند که ما منشور حقوق شهروندی رئیسجمهور را مشروع نمیدانیم و صدور منشوری در عرض قانون اساسی را در اختیار مجلس مؤسسان و خبرگان قانون اساسی میشمریم، اما از مقام ابراز استدلال بر وفق باور طرف مقابل، بند بیستم از منشور پیشنهادی حقوق شهروندی رئیسجمهور را نیز گواه میگیریم: «هر شهروند، در وسیعترین شکل و منحصراً محدود به استثنائات قانونی، حق دارد به صرف درخواست به اطلاعات و سوابق خود نزد سازمانهای عمومی و دولتی و غیردولتی که به شکل مستقیم یا غیرمستقیم از منابع و امتیازات مالی عمومی استفاده میکنند یا کارکردهای عمومی دارند دسترسی داشته باشد و از تصمیماتی که نهادهای عمومی در ارتباط با ایشان اتخاذ میکنند، مطلع شوند. همه شهروندان حق دارند تصویری از اطلاعات، سوابق و تصمیمات مزبور برای خود تهیه نمایند».
مأخذ:رسالت
هو العلیم