برداشت از اکونومیست؛ فقط ایدهای برای تأمل بیشتر
▀▄█▌ شهریسازی
■ برخی از مورخان معتقدند «مارکو پولو» هرگز به چین سفر نکرد، اما، حتی، اگر تاجر ونیزی قرن سیزدهمی، شهر ساحلی «هانگژو» را با چشمان خود ندیده باشد، توصیف او از هانگژو به عنوان «بهترین و برجستهترین شهر بلامنازعه در جهان»، هیبت تبیین شده این شهر را توسط سایر تجار خارجی بازتاب داده است.
■ به نوشته او، هانگژو یکی از ۱۲۰۰ شهر بزرگ و ثروتمند در جنوب چین بوده است. در روزگار مارکو پولو، این شهر دارای قصرهای آراسته، جادههای سنگفرش شده بود؛ در میان ابرشهرهای امروزی، اما، انگژو برخی از بلندترین آسمانخراشها و بزرگترین مراکزز رید جهان را دارد که با طولانیترین شبکه قطارهای پرسرعت جهان مرتبط است.
■ تا سال ۲۰۲۰ شبکه راهآهن قطارهای پر سرعت تا حدود دو سوم اندازه کنونی آن گسترش خواهد یافت. تا آن زمان، تقریباً، هر شهر با جمعیت حدود نیم میلیون نفر یا بیشتر به این شبکه خواهد پیوست. دهها میلیون مهاجر دیگر از مناطق روستایی به این شهرها سرازیر خواهند شد. به گزارش بانک جهانی، از حالا تا ۲۰۳۰ میانگین افزایش سالانه شمار ساکنان شهرهای چین احتمالاً، حدود ۱۳ میلیون نفر – نزدیک به تعداد جمعیت توکیو- خواهد بود. در سال ۲۰۳۰ شهرهای این کشور، محل زندگی حدود یک میلیارد نفر – تقریباً، ۷۰ درصد جمعیت چین در مقایسه با ۵۴ درصد کنونی- خواهد بود. بر اساس برخی برآوردها، این جمعیت شهرنشین حدود سال ۲۰۴۰ به اوج خود خواهد رسید. همان طور که «جیمز مک گرِگور» یک تاجر امریکایی عنوان «یک میلیارد مشتری» را برای کتاب خود گذاشته است، توجه به یک میلیارد مصرفکننده چینی منجر به بروز «رویای سودهای سرسامآور - برای کسانی که اول به اینجا میرسند - و امیدی که تجار خارجی را هیپنوتیزم میکند» شده است.
■ «شی جین پینگ» پس از رسیدن به مقام ریاست حزب کمونیست (در حال حاضر رئیسجمهور) دوره زمامداری خود را با شعار «رویای چین» آغاز کرد. این شعار، عقبنشینی از سنت شعارهای ایدئولوژیک این حزب به شمار میرود. این عبارت شعاری که هم اینک در سخنرانیهای رسمی دائماً مطرح میشود و سوژه ترانهها و کتابهای متعددی شده است، آشکارا برای سوق دادن ساکنان شهری به تلاش برای دستیابی به سطح آسایش و رفاه همتایان خود در کشورهای ثروتمند به کار گرفته شده است.
■ ۱۵ سال پیش چنین طبقه متوسطی به ندرت در چین وجود داشت. در سال ۲۰۱۱، وقتی این کشور به ۵۰ درصد شهرنشینی دست یافت، روشن شده بود که سرنوشت این حزب با تثبیت شهرها و خشنودی ساکنان طبقه متوسط آنها پیوند خورده است.
■ «لی که چیانگ» که در سال ۲۰۱۳ نخست وزیر چین شد، شهرنشینی را برای موفقیت اقتصادی چین حیاتی میداند. او این موضوع را یک «موتور غول پیکر» برای رشد اقتصادی این کشور معرفی میکند. آقای لی و سایر مقامهای رسمی چین به نقل قول آوردن از «جوزف استیگلیتز» اقتصاددان امریکایی برنده جایزه نوبل علاقهمند هستند. به گفته استیگلیتز، نوآوری تکنولوژیک در امریکا و شهرنشینی در چین «دو کلید» برای توسعه بشر در قرن بیستویکم خواهند بود.
■ برنامه بزرگ شهرهای چین که به سرپرستی نخست وزیر این کشور تدوین و ماه گذشته منتشر شده است، به شماری از مشکلات مانند بدتر شدن آلودگی هوا، گسترش بیضابطه شهرها و ازدحام در آنها و همچنین، رشد تنشهای اجتماعی اقرار کرده است. این گزارش همچنین، یادآور میشود که شهرسازی در چین از سایر کشورهای هم سطح با این کشور از نظر توسعه (حدود ۶۰ درصد) عقبافتاده است و برای شهرنشینی بیشتر راه درازی در پیش است.
■ قرار گرفتن شهرهای چین در مدار صحیح توسعه، به چین برای حفظ رشد سریع برای سالهای پیش رو کمک میکند. در غیر این صورت، شرایط فاجعهباری رخ خواهد داد و نابرابری تشدید خواهد شد و زاغهنشینی گسترش خواهد یافت و منجر به تشدید تغییرات آب و هوایی در جهان (شهرها سه چهارم انرژی چین را که عمدتاً از زغال سنگ حاصل میشود، مصرف میکنند) و افزایش آشوب اجتماعی خواهد شد.
■ پس از بیش از یک دهه رشد چشمگیر در چین، هم اینک نسبت به پایداری «مدل چینی» هم در این کشور، و هم در خارج از آن تشکیک میشود. رشد اقتصادی در حال کندشدن است. هزینههای افراطی توسط دولتهای محلی منجر به ایجاد بدهیهای عظیمی شده است. جمعیت فزاینده طبقه متوسط به دنبال روزنهای برای خود، خانواده و داراییهای خود در خارج از کشور است.
░▒▓ چرا شهرها اهمیت دارند
■ مهمترین اصلاحاتی که آقای شی باید از عهده آن برآید، کمک به افزایش مهاجرت به سوی شهرهای چین است. او باید به کشاورزان حق یکسان با ساکنان شهری در داشتن دارایی را اعطا کند تا آنها بتوانند خانه خود را بفروشند و زمین خود را با در دست داشتن پول نقد ترک کنند.
■ او باید به امور مالی ناهنجار دولتهای محلی سامان دهد. اموری که به شدت بر تصرف زمینهای کشاورزان و فروش آن به توسعهدهندگان وابسته است. او باید سریعتر در جهت پاکسازی محیطزیست شهری بویژه هوای مسموم گام بردارد.
■ این فهرست هم رعبانگیز است، و هم ضروری. رشد اخیر شهرهای چین دو نیروی اجتماعی جدید ایجاد کرده است که آقای شی نمیتواند از آنها چشم پوشی کند.
■ یکی از آنها جمعیت مهاجر گسترده است (از جمله کودکان متعلق به روستاییان مهاجر، اما، متولد در شهرها) که هم اینک بیش از یک سوم کل جمعیت ۷۳۰ میلیون نفری شهرنشین را تشکیل میدهند.
■ برای یکی از اعضای این جمعیت، کسب کارت شناسایی رسمی به عنوان یک شهرنشین در کشور خود بسیار دشوارتر از کسب شهروندی امریکا یا اروپا است. شهرنشینی که از مزایای رفاهی و دسترسی به خدمات عمومی برخوردار میشود. رفتار خشن با مهاجران داخلی چین اختلافهای اجتماعی بزرگی را ایجاد میکند به گونهای که میتواند، منجر به آشوبی جدی شود.
■ نیروی دیگر، طبقه متوسط شهری است. هم اینک تعداد جمعیت این طبقه تقریباً، با تعداد جمعیت مهاجران یکسان است و حدود ۲۶۰ میلیون نفر برآورد میشود. این طبقه تاکنون، به دلیل رشد سریع چند سال گذشته راضی نگه داشته شده است، اما، ممکن است این رضایت تداوم نداشته باشد. طبقه متوسط چین مانند هر کشور دیگری، نسبت به مایملک خود نگران است.
░▒▓ کاهش عرضه نیروی کار
■ همان طور که رشد اقتصادی کند میشود و نیروی کار مازاد مناطق روستایی کوچک میشود، سرعت شهرنشینی تقلیل خواهد یافت. به گزارش مرکز تحقیق توسعه «جین سانلین» اتاق فکر دولت، طی چند سال گذشته سالانه تقریباً، ۹ میلیون نفر به شهرها مهاجرت کردهاند. این تعداد در نیمه دوم این دهه به ۷ میلیون نفر و در دهه ۲۰۲۰ به ۵ میلیون نفر کاهش خواهند یافت. او مینویسد تا سال ۲۰۱۷ عرضه نیروی کار مازاد در مناطق روستایی وجود نخواهد داشت.
■ مقامهای رسمی چین توجه میکنند که سرعت شهرنشینی در این کشور بسیار سریعتر از کشورهای غربی طی دوران گذار صنعتی آنها بوده است. برای چین فقط ۳۰ سال طول کشید تا از ۲۰ درصد شهرنشینی به ۵۴ درصد کنونی برسد. در بریتانیا، مشابه این گذار ۱۰۰ سال و در امریکا ۶۰ سال طول کشید.
■ هر چند، در مراحل اخیر- اساساً به دلیل سیاستهای تبعیضی چین علیه مهاجران و انحصار دولتی در فروش زمینهای روستایی- رشد جمعیت در مناطق شهری چین کندتر از کشورهایی مانند کره جنوبی و اندونزی طی دوران توسعه سریع اقتصادی آنها بوده است.
■ به هر رو، شهرنشینی این کشور چشمگیر بوده است. شانگهای به پایان عملیات اجرایی یک آسمانخراش ۱۲۱ طبقه که مهندسان امریکایی آن را طراحی کردهاند، نزدیک میشود.
■ آسمانخراشی که دومین ساختمان بلند مرتبه جهان (پس از برج الخلیفه دوبی) خواهد بود. همه مناطق شهری جدید، خطوط راهآهن زیرزمینی، فرودگاههای مدرن و بزرگراههای بین شهری در این کشور در مقیاس و سرعتی ساخته شدهاند که اغلب کشورها احتمالاً، به آن مفتخر خواهند شد. در عین حال، باید گفت، چین در دستیابی به منافع کامل رشد شهری شکست خورده است.
▀▄█▌ افزایش مصرف
■ آرزوی دنگ هونگ، میلیاردر مشهور چینی، ساخت شهری درون یک ساختمان بود: «بهشتی که دمای قابل کنترل داشته باشد». این را یک روزنامه چینی نقل کرده بود. در سپتامبر گذشته آرزوی او تحقق یافت و «مرکز جهانی قرن جدید» که رسانههای رسمی چین آن را بزرگترین ساختمان دنیا میدانند، در جنوبغربی شهر چنگدو رسما افتتاح شد.
■ قرار گرفتن مرکز خریدی بزرگ در وسط این ساختمان و در ابعاد خیرهکننده، اغلب بازدیدکنندگان را به قدری مجذوب میکند که در بدو ورود لحظهای مکث میکنند تا عکسهای یادگاری بگیرند. این ساختمان یک ساحل داخلی ۳۰۰ متری، زمین اسکیت و سینمای آیمکس را دربرمیگیرد. چینیها معمولاً، میگویند سرزمینی با جمعیت زیاد و زمین کم دارند، اما، ساختمان مرکز جهانی خلاف این را اثبات میکند.
■ دنگ هونگ در مراسم افتتاحیه این ساختمان حضور نداشت، چون به جرم مشارکت در یک رسوایی فساد، دستگیر و زندانی شده بود. این رسوایی شهردار سابق چنگدو را نیز که خود به پرونده فساد بزرگتری متصل بود، به دام انداخته بود. دردسرهای دنگ هونگ نشانهای منفی از خطرات تکبر مقامات است. ساختمانهای بزرگ وجهه مقامات محلی را ارتقا میدهد و شهرهای آنها را متمایز میکند. به گفته انجمن بینالمللی «شورای ساختمانهای بلند و سکونتگاههای شهری»، چین حدود ۲۰۰ آسمان خراش با ارتفاع بیش از ۲۵۰ متر دارد که چهار برابر بلندتر از ساختمانهای امریکا است. نزدیک ساختمان مرکز جهانی، مجموعهای اداری قرار دارد که یادآور استادیوم «آشیانه پرنده» در پکن است و ساخت آن ۱.۲ میلیارد یوآن (معادل ۱۷۵ میلیون دلار) هزینه داشته است. قرار بود این ساختمان در اختیار فرمانداری قرار بگیرد، اما، پس از جنجالهای عمومی فراوان بر سر هزینههای هنگفت ساخت آن، سران شهری تصمیم گرفتند به ساختمان معمولیتری در نزدیکی آن نقل مکان کنند.
■ به هر حال، ساختمان مرکز جهانی نشانه عنصری اساسی در توسعه اقتصادی چین است: مصرف تا حدی که به کاهش وابستگی این کشور به سرمایهگذاری در زیرساختها به عنوان موتور رشد کمک کند. رهبران چین میخواهند شهروندان بیشتر مصرف و کمتر ذخیره کنند. ایده دنگ باعث شد یکی از مقامات محلی با افتخار اعلام کند که میخواهد فرهنگی مصرفی مانند آنچه در کلانشهرهای پکن، شانگهای، گوانجو و شنزن وجود دارد، ایجاد کند. بارزترین ساختارهای جدید پایتخت چین عبارتند از: استادیومها، دفاتر کاری و مرکز بسیار بزرگ هنرهای نمایشی که ساختمانی به شکل تخممرغ دارد. ساختمان مرکز جهانی چنگدو یک تجربه خرید حیرتانگیز است.
■ چنگدو، مرکز استان سیچوان، شهری معمولی در میان دیگر شهرهای چین محسوب میشود، اما، به سرعت در حال رشد است تا به جایگاه شهری مثل شانگهای برسد. این موضوع برای رهبران چین خوشایند است، چرا که، تلاش میکنند مصرف را در مناطقی که طی شکوفایی بیوقفه ۳۵ سال گذشته چین کمتر مطرح بودهاند، بالا ببرند. به یمن سرمایهگذاریهای گسترده دولت از آغاز قرن ۲۱، اختلاف طبقاتی بین ثروتمندان بخشهای شرقی چین و بخشهای کمتر توسعهیافته غرب این کشور، کمتر شده است. طبق اعلام واحد تحقیقات نشریه اکونومیست، در اواخر دهه ۹۰ میانگین تولید ناخالص داخلی (GDP) سرانه در استانهای غربی چین به حدود یک سوم رقم ۹ استان ساحلی شرقی کاهش یافته بود، اما، تا سال ۲۰۱۲ این سرانه تولید بیش از دو برابر افزایش یافته و به بیشترین سطح از زمان آغاز اصلاحات اقتصادی چین در اواخر دهه ۷۰ رسید.
■ به نظر میرسد مرکز جهانی بیشتر روی ثروتمندان چنگدو حساب کرده باشد، چون ۱۵ هزار فضای پارکینگ ایجاد کرده است. این ساختمان به اولین خط متروی شهر که در سال ۲۰۱۰ افتتاح شده نیز نزدیک است، اما، طبقه متوسط جدید چنگدو این روزها بیشتر رانندگی میکنند. بیش از ۳ میلیون خودرو شخصی در این شهر وجود دارد که از این نظر، بعد از پکن رتبه دوم را به خود اختصاص میدهد و آخر هفتهها این مرکز مملو از بازدیدکننده میشود.
■ ادامه شوق مصرف
■ با همه اینها، رکود در چنگدو هم مثل بقیه قسمتهای چین آغاز شده است. ارزیابیها نشان میدهد سال گذشته GDP این شهر حدود
■ ۱۰ درصد افزایش یافته که دو واحد درصد کمتر از رقم هدفگذاری شده و پایینترین میزان از سال ۱۹۹۹ است. چنین تصویری در کل کشور وجود دارد. رشد GDP چین برای امسال ۷.۵ درصد هدفگذاری شده که مشابه رقم سال گذشته و بسیار دورتر از رشد دو رقمی دهه گذشته است، اما، این به این معنی نیست که هزینه خانوار کاهش مییابد. اندی راتمن، از موسسه سرمایهگذاری «ماتوس آسیا» معتقد است «چین بهترین وضعیت مصرف را در کل دنیا دارد». سال گذشته، خردهفروشی در این کشور ۱۱.۵ درصد افزایش یافت که این میزان در سالهای ۲۰۱۲ و ۲۰۱۱ به ترتیب ۱۲.۱ و ۱۱.۶ درصد بوده است. او میگوید در چند سال گذشته، هزینه خانوار در چین افزایش قابل توجهی داشته است.
■ ممکن است اعمال سیاست «بازتعادل» در دستور کار باشد. به جز روند نزولی سال گذشته، سهم مشارکت دولت و خانوار در رشد GDP در حال افزایش بوده است. در سال ۲۰۱۱ و ۲۰۱۲ این میزان برای اولین بار از اواسط دهه گذشته، از سهم سرمایهگذاری بیشتر شد. سال گذشته، چین با پیشی گرفتن از ژاپن، عنوان دومین اقتصاد مصرفکننده دنیا را به خود اختصاص داد.
░▒▓ به هر حال، چین برای رسیدن به اهداف
■ تعیین شده از سوی نخستوزیر این کشور در ماه مارس، میتواند کارهای بیشتری انجام دهد: «بهرهبرداری کامل از پتانسیل زیاد مصرف بیش از یک میلیارد جمعیت خود». مرکز جهانی چنگدو برای عامه مردم ساخته نشده است. به گفته تام میلر، نویسنده کتاب «شهریهای میلیاردی چین»، گروه گستردهای از مردمی که در شهرهای چین زندگی میکنند، در واقع، از اقتصاد شهری مصرفی محرومند. یک سوم ساکنان شهرهای چین از روستاهای حومه مهاجرت کردهاند. این جمعیت، حدود ۴۰ درصد نیروی کار شهری و اکثریت نیروی کار در تولید و خدمات را تشکیل میدهند، در حالی که مصرف کمی دارند.
■ همان طور که میلر اشاره میکند، این شرایط به دلیل تحولات در جمعیتشناسی چین، در حال تغییر است. در سال ۲۰۱۲ جمعیت در سن کار چین (افراد بین ۱۵ تا ۵۹ سال) شروع به کاهش کرد. دولتهای محلی در واکنش به کم شدن تعداد جوانان و نیروی کار غیرماهر، حداقل دستمزد را افزایش دادهاند. این موضوع برای شهرهایی مانند چنگدو خوب بوده، چرا که، باعث شده روند تولید در غرب در جست و جوی نیروی کار ارزانتر تغییر جهت بدهد.
■ مهاجران هم از این جریان منتفع شدهاند، به طوری که میانگین دستمزد آنها بین سالهای ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۱ دو برابر شده و به حدود ۲۰۵۰ یوآن (۳۲۲ دلار) در ماه رسیده و سال گذشته افزایش حدود ۱۴ درصدی داشته است، اما، برای تبدیل این مهاجران به مصرفکنندگانی بزرگ، کارهای زیاد دیگری باید انجام شود.
■ یک شروع خوب در این زمینه این است که روند ثبت رسمی خانوارها در شهر تغییر کند و مزایای رفاه اجتماعی و دسترسی به خدمات عمومی مانند دیگر شهروندان به آنها تعلق گیرد تا بخشی از قدرت خرید و مصرف آنها آزادسازی شود. مهاجران برای اینکه نبود مزایای رفاه اجتماعی را برای خود جبران کنند، به طور غیرمعمولی پسانداز زیادی دارند و این پسانداز شاید، حتی، از ساکنان شهرها یا روستاها بیشتر باشد. به گفته چی فولین، از موسسه «اصلاحات و توسعه چین»، مهاجران هنگام نقل مکان از روستا به شهر به طور میانگین ۲.۷ بیش از زمانی که در سکونتگاههای خود بودند، پول خرج میکنند، اما، برای جبران عدم برخورداری از حق مسکن و مزایای دیگر، مجبورند بیشتر دارایی خود را پسانداز کنند. اگر برخورداری از این مزایا برای آنها آزاد شود، میزان مصرف آنها بیش از سه برابر میشود. با این حال، برای بیشتر این مهاجران، تغییر شرایط تقریباً، غیرممکن است. آنها فارغ از اینکه چه مدت در شهر زندگی کرده باشند، همچنان لقب کارگران روستایی را دارند. حتی، فرزندانشان اگر در شهر به دنیا آمده و بزرگ شده باشند، همین عنوان را یدک میکشند. بنا بر این، برای ایجاد برابری اجتماعی و نیز مزیت اقتصادی، اصلاحات در این زمینه اضطراری است.
▀▄█▌ مهار طبقه متوسط
■ آقای کائو تیان که در حال حاضر یک فروشنده املاک است، در سال ۲۰۰۶ توسط فرمانداری هنان (از ایالتهای مرکزی چین) به عنوان یکی از ۱۰ شخصیت فرهنگی این ایالت برگزیده شد (او همچنین، به عنوان شاعر و نویسندهای مطرح شناخته میشود).
■ کائو در سال ۲۰۱۱ برای به دست آوردن منصب شهرداری ژنگ ژو تلاش فراوانی کرد. او برای کسب حمایت، با تعدادی از اعضای حزب کمونیست مذاکراتی داشت؛ اما، در نهایت به مقصودش نرسید. با توجه به اینکه آقای کائو بعد از ناآرامیهایی که توسط طرفداران دموکراسی در سال ۱۹۸۹ به وجود آمده بود، به دلیل رفتار «ضدانقلابی» (او یک اعتراض را در برابر سرکوب خونین پکن سازماندهی کرد) به ۱۲ سال زندان محکوم شد، رسیدن به این منصب دور از ذهن بود.
■ اکنون، با رشد سریع جمعیت طبقه متوسط، حزب حاکم چین احساس خطر میکند. انتظارها و نگرشها تغییر کرده است. تعداد زیادی از مردم خواهان آن هستند که آقای کائو بار دیگر فعالیتش را آغاز کند تا ندای سیاسی آنها را بازیابد.
■ بسیاری معتقدند که طبقه متوسط جدید چین به نفع وضع سیاسی موجود است. تعداد زیادی از اعضای پردرآمد این طبقه، کارکنان یا مقامات سابق دولتی هستند؛ اما، آرایش اقتصادی طبقه متوسط چین به سرعت در حال تغییر است. شرکت مشاوره مکینزی معتقد است که درسال ۲۰۱۲ تنها ۱۴ درصد از خانوارهای شهری به گروهی که «طبقه متوسط رو به بالا» خوانده میشود، تعلق داشتهاند (با درآمد سالانه هر خانوار برابر با ۱۶ هزار تا ۳۴ هزار دلار در سال ۲۰۱۰ و تحت شرایط واقعی) و ۵۴ درصد در گروه «توده طبقه متوسط» قرار میگیرند (درآمد ۶۰ هزار تا ۱۰۶ هزار یوآن). تخمین زده میشود که تا سال ۲۰۲۲، طبقه متوسط رو به بالا ۵۰ درصد افزایش و بخش توده به ۲۲ درصد کاهش خواهد یافت. با افزایش آنچه مکینزی آن را «خریداران غیرواقعی و دورهای» میخواند، مطالبات بزرگتری به وجود خواهد آمد؛ به عنوان مثال، این قشر از جامعه میخواهند بدانند که شهرهایشان چگونه اداره میشود. بانک جهانی و مرکز تحقیقات و توسعه چین در گزارش مشترکی در سال ۲۰۱۲ اعلام کردهاند: «برآورده نشدن چنین مطالباتی میتواند تنشهای اجتماعی را افزایش دهد». در گزارش مشترک دومی که توسط همین دو سازمان در ماه مارس منتشر شد، فراخوانی برای اصلاحات جامع داده شده است.
■ بزرگترین اعتراضات طبقه متوسط چین، درباره کارخانههای تولید پاراکسیلن (مادهای شیمیایی که در ساخت پلی استر به کار میرود) بوده است. از سال ۲۰۰۷ اعتراضات گستردهای در پنج شهر چین علیه ساخت چنین مادهای شکل گرفته است. نگرانی اصلی این است که چنین کارخانههایی ممکن است بخارهای سمی منتشر کنند. این مسأله باعث بیاعتمادی گسترده و عمیقی نسبت به مقامات شده است. توان تظاهرکنندگان در شکلدهی گردهماییهای دهها هزار نفری در مکانهای عمومی، آن هم با کمک تلفن همراه و وبلاگهای کوچک، ضعف سیستم سانسور چین را برجسته میکند. ماده شیمیایی PX تبدیل به وسیلهای برای آشفته کردن حزب حاکم شده است. شهرهایی که معترضان به پاراکسیلن داشتهاند، شامل شیامن در زوئن ۲۰۰۷، دالیان در آگوست ۲۰۱۱، نینگ بو در اکتبر ۲۰۱۲، کانمینگ در مه ۲۰۱۳ و مائومینگ در اوایل ماه جاری میلادی میشوند.
■ ژو مین که یک بازرس رستوران در شهر کانمینگ است، یکی از این معترضان است. او میگوید که معمولاً، به مسائل سیاسی اهمیت نمیدهد؛ اما، در پاسخ به اعتراضاتی که ماه مه گذشته در شهرش اتفاق افتاد، پلیس، دهها تن از فعالان را بازداشت کرد. حتی، مقامات دولتی از ترس اینکه تظاهرکنندگان با ماسکهای بهداشتی، صورت خود را بپوشانند، سعی کردند که جلوی فروش آن را بگیرند. خانم ژو که توسط پلیس مورد بازجویی قرار گرفته و متهم شده بود، میگوید: «حالا نظرم عوض شده است». او اظهار میکند که در حال حاضر یکی از سازماندهندگان اعتراضات است و با عصبانیتی آشکار ادامه میدهد: «اگر ما حق رأی داشتیم، میتوانستیم چنین پروژههایی را ممنوع کنیم».
■ در اکثر اوقات، جامعه شهری چین نشانههای آشکاری از نارضایتی را ابراز میکنند. از اواخر سال ۱۹۹۰، حزب حاکم، یک دوره رشد سریع طبقه متوسط را مدیریت کرده است، گسترش عظیم شهرنشینی به لطف موج بالای مهاجرت بوده که به دنبال آن ناآرامیهایی را در شهرها موجب شده است. اعتراضات در حومه شهرها به مراتب بیشتر و معمولاً، در برابر تصرف زمین کشاورزان توسط دولت است.
░▒▓ سویه تیره ماجرا
■ اما اوضاع شهرهای چین میتواند تغییر کند. شهرنشینان طبقه متوسط، نگاهی اضطراب آلود به آینده دارند؛ این نگرانیها شامل سرعت پایین رشد چین، اثرات مضر آلودگی هوا و غذای آلوده، افزایش قیمت مسکن که رویای خانهدار شدن چینیها را دستنیافتنیتر میکند، مسؤولیت توجه به سن جمعیت که با سرعتی بالا در حال افزایش است و دشواری پیدا کردن کار میشود.
■ چینیهای ثروتمند نگران این مسأله هستند که آیا میتوانند از ثروتی که طی سالهای گذشته انباشتهاند، محافظت کنند؟ آیا امکان دارد یک طبقه پایین شهری که به حاشیه رانده شده است علیه آنها به پا خیزد؟ آیا ممکن است که یک کمپین ضد فساد همانند آنچه رئیسجمهور شی جینگ پینگ به راه انداخت، آنها را به زندان بیندازد؟ بر اساس تحقیقاتی که محققان دانشگاه شانگهای در سال ۲۰۱۲ و ۲۰۱۳، روی ۲۰۰۰ نفر از پنج مرکز استان در چین به انجام رساندند، تقریباً، یک پنجم از این افراد اظهار کردند که اگر امکانش بود مهاجرت میکردند. آنهایی که در شهرهای ثروتمندتر زندگی میکردند اشتیاق بیشتری به ترک محل زندگی خود داشتند. یک سوم افراد سؤالشونده در شانگهای گفتند که اگر بتوانند میروند، این رقم در گوانگجو تقریباً، برابر با ۴۰ درصد بود. هارن ریپورت (Hurun Report؛ شرکتی که مردم ثروتمند چین را مورد بررسی قرار میدهد) معتقد است که آقای شی جینگ پینگ با سخن گفتن از «رویای چینی» باعث شد که مباحثههایی درباره اینکه چه اندازه از این «رویای چینی» دور هستیم، بین هموطنانش به وجود آید. براساس بررسی انجام شده توسط آکادمی علوم اجتماعی چین (CASS) روی نگرش درباره رویای چینی، تنها نیمی از ۷۳۰۰ پاسخدهنده باور داشتند که در یک «جامعه خوب» زندگی میکنند. برابری، دموکراسی، ثروتمند و قدرتمند بودن از بارزترین نشانههای چنین جامعهای در نظر گرفته شده است. لی چانلینگ از CASS میگوید که آنچه مردم طبقه متوسط چین از دموکراسی فهمیدهاند، بیشتر به ایدههای غربی نزدیک است.
■ رهبران چین به شکلی واضح نگران این مسأله هستند. آقای وانگ که از اعضای کمیته دائمی دفتر سیاسی است، در سال ۲۰۱۲ ترجمه و تحلیلی از کتاب «رژیم قدیمی و انقلاب» اثر الکسی دو توکویل را ارائه و خواندن آن را به همه توصیه کرد. رسانههای چینی روی یکی از استدلالهای اصلی کتاب تمرکز کردند: «به احتمال زیاد انقلاب زمانی اتفاق میافتد که به دنبال دورهای با حداکثر سرکوب، جامعه استبدادی شروع به اصلاحات کند». روزنامه تحت کنترل دولت به نام «چاینا دیلی» اظهار کرده که رونوشتهای این کتابها علنا در کتابفروشی مدرسه اصلی حزب کمونیست برای مقامات ارشد، توزیع شده است.
■ هنوز هم احتمال بروز انقلاب دور از ذهن به نظر میرسد؛ اما، خطر گسترش ناآرامیهای اجتماعی در مناطق شهری در حال افزایش است. رهبران چین برای منحرف کردن توجه مردم از مشکلات در خانه، ممکن است وسوسه شوند که انعطافپذیری خود را در خارج از کشور افزایش دهند.
برداشت آزاد از دنیای اقتصاد
هو العلیم