برداشت
گروه اندیشه از مجموع منابع؛ برای تأمل بیشتر
░▒▓ مقدمه: پول چگونه شکل گرفت و چگونه به ماهیتی جدید دست یافت
غلامرضا رضایی
■ به زعم اکثر اقتصاددانان و کارشناسان پولی و بانکی، یکی از علل مهم ایجاد بحران‌های اقتصادی طی دهه‌های اخیر نحوه عملکرد بانک‌ها در خلق پول بانکی یا اعتبار بوده که منتج به پدید آمدن رکود، بیکاری، تثبیت نرخ بهره و تورم شده است. اتفاقی که متأسفانه کشور ما نیز از این امر غریبه و دورمانده نیست. در وهله اول و نخست ناگزیریم پارادایم‌های ذهنی خود را از اندیشه‌های قدیمی دور بریزیم تا واقعیت‌ها و حقایق پیرامون خود را بهتر درک کنیم. در همین راستا در ابتدای امر، فلسفه و ماهیت ایجاد و شکل‌گیری اعتبار را به صورت تاریخی بررسی می‌کنیم. سپس، جایگاه اعتبار، مزایا و معایب و پیامدهای آن را نیز بیان خواهیم کرد.
■ هدف کلی این نوشتار در چند بخش، جواب این سؤال‌ها است که نقش اولیه پول چه بوده و الآن چه نقشی را بازی می‌کند؟ پول بانکی یا اعتبار برای چه نقش و وظیفه‌ای به وجود آمد و الآن بانک‌ها و اعتبار چه نقشی را در اقتصاد و زندگی ما بازی می‌کند؟ آیا می‌توان نقش بانک‌ها را از بانکداری ذخیره جزئی به ذخیره کامل تبدیل کرد؟ آیا بانکداری ذخیره کامل همان بانکداری اسلامی است؟ آیا استقلال بانک مرکزی می‌تواند مانع یا هموار کننده این امر باشد؟ جواب این سؤال‌ها را همواره در طول تاریخ برخی از سیاستمداران و اقتصاددانان به دنبال پیاده‌سازی آن نیز بوده‌اند که گاهی اوقات به کشته، محصور و زندانی شدن افراد مشهور علمی و سیاسی در بطن نظام بانکداری غربی انجامیده است.
■ تحولات نظام پولی در جهان همانند رشد تمدن بشری است. پل ساموئلسن، برنده جایزه نوبل اقتصاد در سال ۱۹۷۰ در مورد نقش پول بیان کرده است که سه اختراع یا ابداع مهم جهان را متحول کرده است: آتش، چرخ و پول. حال در عالم واقعیت و معنا پول چیست و برای چه به وجود آمد و الآن اعتبار بانکی چه نقشی را ایفا می‌کنند.
■ اندیشمندان اقتصادی، تاریخ اقتصاد را از نظر اهمیت نقش پول به سه دوره تقسیم کرده‌اند:
■ ۱. دوره اقتصاد پایاپای (تهاتری): دوره بدوی و ابتدایی اقتصاد است که کالا با کالا مبادله می‌شود و وسیله‌ای به نام پول وجود خارجی ندارد.
■ ۲. دوره اقتصاد پولی: دوره‌ای است که اقتصاد از حالت ابتدایی و ساده خارج شده و پول به عنوان وسیله مبادله وارد اقتصاد شده است.
■ اقتصاد اعتباری: دوره‌ای است که علاوه بر پول، اعتبار (credit) وارد اقتصاد شده و باعث پیچیده شدن مناسبات اقتصادی می‌شود.
■ ازجمله علائم شکل‌گیری زندگی اجتماعی بشر، انجام مبادلات اقتصادی است. تلاش برای رفع نیازهای اقتصادی از طریق مبادله مازاد کالای تولیدی، به معنی تخصیص کارآیی منابع و افزایش رفاه اجتماعی است. زندگی در شرایطی که بشر امکان انبارداری و ذخیره کالایی برای مصارف آتی خود را نداشت، مبادله مهم‌ترین اصل برای افزایش امکانات مصرفی تلقی می‌شد. تنوع نیازها و تنوع کالاهای مبادله شده و مشکلات مبادله پایاپای باعث شد تا یک واسطه کالایی به عنوان وسیله سنجش ارزش و معیار مبادله تعریف شود. وجود این کالای واسطه می‌توانست بسته به شرایط هر جامعه و میزان پذیرش و اقبال عمومی به آن کالا تعیین شود.
■ عدم شکل‌گیری هم‌زمان نیازهای کالایی و عرضه و تقاضای کالاها و مشکلات ذخیره پول کالایی از یک طرف و گسترش فعالیت‌های اقتصادی و بزرگ شدن جوامع از طرف دیگر، جامعه انسانی را به سمت استفاده از فلزات به عنوان جایگزین پول کالایی سوق داد. با گذشت زمان و تجربه‌ای که در عمل کسب شد بتدریج تمام جوامع، فلزات قیمتی را به عنوان وسیله مبادله، سنجش ارزش و معیار ذخیره ارزش، قرار دادند. ویژگی کمیابی، تقسیم‌پذیری آسان به اجزای کوچک‌تر بدون تغییر در ارزش نسبی، پایداری فیزیکی برای ذخیره پولی و استفاده در زمان نیاز ازجمله دلایلی بود تا پول فلزی به صورت وسیله پرداخت همگانی مورد قبول واقع شود. نکته ظریفی که در مورد پول کالایی وجود داشت این بود که این پول کالایی چه فلزات و چه سایر کالاها دارای دو نوع ارزش ذاتی و ارزش اسمی یا اعتباری بودند و دلیل اصلی پذیرش پول کالایی از طرف جامعه در آن زمان داشتن ارزش ذاتی این کالاها بود؛ لذا، مهم‌ترین خاصیت این نوع از پول این بود که ارزش ذاتی آن مساوی ارزش اسمی آن بود. پول کالایی بیشتر «معیار ارزش» بوده است تا «وسیله مبادله». لذا، به نظر می‌رسد پیدایش پول کالایی به عنوان «معیار ارزش» مقدم بر «وسیله مبادله» بوده است (مجاهد، ۱۳۹۰).
■ آنچه تا این مقطع تکاملی پول روشن است، ساز و کار ابداع شیوه‌های مبادله مربوط به کارکرد بازارهای کالایی و قیمت‌های نسبی است. وسیله مبادله کالایی یا فلزی ابداعی توسط جامعه، به عنوان پول خصوصی به معنی کامل کلمه (یعنی عدم نقش دولت در به وجود آمدن)، بر اساس یک قرارداد اجتماعی برای ایجاد مبادلات آسان، تسهیل پرداخت و دریافت و نیز گسترش بازارها به کار می‌رفت و حاکمان سیاسی در شکل‌گیری اولیه آن نقشی نداشتند.
■ تقلب در ضرب سکه و عیار پایین طلا و نقره به کار رفته در سکه‌های رایج در کنار افزایش نااطمینانی و اعتماد عمومی در انجام مبادلات تجاری، باعث شد تا حکومت‌های سیاسی قدرتمند را بر آن دارد تا به نظارت بر ضرب سکه و ضمانت درستی وزن و عیار پول فلزی مبادرت ورزند. افزایش اعتماد عمومی برای تسهیل تجارت و مبادله و گسترش بازارهای کالایی و نیز اعمال قدرت حاکمیت از جمله دلایلی بود که مداخله دولت‌ها را در بستر یک اقتصاد پولی در کنار اخذ مالیات و خراج فراهم می‌کرد.
■ با گذشت زمان دولت‌ها نیز به ضرب سکه پرداختند و، حتی، آن را به عنوان یکی از راه‌های اعلام موجودیت و اعمال حاکمیت خود تلقی کردند. در این مسیر حکومت‌ها آموختند تا در شرایط وجود مشکلات اقتصادی که نیاز مبرمی به پول دارند به ویژه در شرایط بروز جنگ و افزایش هزینه‌های دولتی ضمن اخذ مالیات و خراج، مبادرت به ضرب مسکوکات طلا و نقره با عیار پایین‌تر هم بپردازند که به آن غش (یا تقلب) در ضرب سکه گفته می‌شد. هرچند هنوز سکه دارای ارزش ذاتی است، ولی، به علت تقلب صورت گرفته در ضرب آن ارزش اسمی آن‌ها بیشتر از ارزش ذاتی بود و همین شروعی برای به وجود آمدن پولی شد که چند برابر پشتوانه اصلی آن بود.
■ با بزرگ شدن جوامع و افزایش فعالیت‌های اقتصادی و در نتیجه، گسترش بازرگانی و مبادلات تجاری احتیاج به وسیله مبادله بیشتری را ضروری می‌کرد، لذا، جامعه کم کم به سمت استفاده از پول‌های کاغذی پیش رفت، اما، پیدایش پول‌های کاغذی با رونق فعالیت‌های صرافان همراه بود.
■ خطرات ناشی از نقل و انتقال پول، ایجاب کرد تا انتقالات پولی که عمدتاً مسکوکات ضرب شده حکومتی بودند، از طریق نهادی به نام صرافی انجام گیرد. از این مقطع زمانی حرکت در مسیر شکل‌گیری پول کاغذی با دو منشأ دولت و بانک آغاز می‌شود.
■ صرافان را باید نخستین بانک‌داران و عرضه‌کنندگان اعتبار به حساب آورد. فن صرافی همراه با رشد مبادله و تجارت و در حقیقت، برای پاسخگویی به نیازهای داد و ستد پدیدار شد و رونق گرفت. تشخیص سره از ناسره در پول‌های فلزی رایج، حفظ و نگهداری دارایی افراد به صورت پول رایج و ارائه رسید در برابر سپرده نقدی ازجمله وظایف صرافان بود. در ارتباط با همین فعالیت اخیر بود که صرافان به پرداخت وام و صدور اسناد اعتباری دست زدند و به نوعی بانک‌دار ابتدایی بدل شدند. صاحب اموال در ازای آنچه که نزد صراف به امانت می‌گذاشت رسیدی دریافت می‌کرد که در آن نام او و کمیت و کیفیت ودیعه‌اش قید شده بود. البته، بیشتر اموال امانت گذاشته شده نزد صراف به صورت سکه طلا و نقره بود. این امر، چنان که خواهیم دید، امکانات جالب و پرمنفعتی را در اختیار امانت‌داری قرار می‌داد.
■ رسید صراف – که در ایران به آن بیجک نیز گفته می‌شد- هر زمانی پیش صراف بر می‌گشت او متعهد به نقد کردن آن بود. با گذشت زمان و افزایش درجه اعتبار صراف، گهگاه پیش می‌آمد که یکی از ودیعه‌گذاران که با شخص ثالثی وارد معامله شده بود، در مقابل، دریافت جنس از او رسید سپرده‌اش نزد صراف را به وی تحویل دهد یا منتقل کند. در این حالت که البته، به رضایت طرف مقابل (یعنی همان فرد ثالث) بستگی داشت، رسید یادشده به عنوان پول به کار رفته بود.
■ با گسترش تولید کالایی و رشد تجارت، کار همه کسانی که به نوعی با بازار و مبادله و پول سروکار داشتند بالا گرفت. صرافان شهرهای پررونق ایتالیا در سده‌های یازدهم و دوازدهم میلادی قطعاً در این میان جایی ویژه داشتند. با رونق گرفتن تجارت و در نتیجه کسب‌وکار ایشان، طبیعی بود که سطح فعالیت و از جمله حجم اعتباری که این صرافان ابتدا پرداخت می‌کردند گسترش یابد؛ اما، از آن‌جا که در این مرحله وام‌های مورد بحث از دارایی خود صراف‌ها پرداخت می‌شد کمیت محدودی داشت. بررسی تحولاتی که در نحوه پرداخت وام و اعتبار پدید آمد و دست‌کم مراحل ابتدایی آن مدیون ابتکار همین صرافان «ایتالیایی» است، نحوه پیدایش و رواج پول کاغذی را در اروپا روشن می‌سازد.
■ صرافی را مجسم کنید که در صندوق خویش مقدار زیادی پول مسکوک و زر و سیم مردم را نگهداری می‌کند و در ازای آن حق‌العمل می‌گیرد. همراه با این کار، صراف مزبور بخشی از نقدینه‌ای را که طی سالیان دراز اندوخته است به افراد معتبری وام داده، از آن‌ها بهره می‌گیرد و به دارایی‌اش می‌افزاید (هر چند کلیسا رباخواری را حرام می‌شمرد، اما، گسترش داد و ستد بازار پول را رونق بخشیده است و لذا، درآمد سهل و چشمگیر این کسب و کار، تحمل عذاب وجدان را آسان‌تر می‌کند) اما مشکل اصلی صراف نه تحریم ربا توسط کلیسا، بلکه محدودیت نقدینگی او بود که اجازه کسب درآمد بیشتر را به او نمی‌داد. وی به برکت سال‌ها تجربه در امانت‌داری می‌داند کسانی که به او پول سپرده‌اند، هم‌زمان یا در یک فاصله بسیار کوتاه، برای دریافت وجوه خود مراجعه نخواهند کرد. معمولاً، اگر امروز یکی از آن‌ها برای باز پس گرفتن سپرده‌اش رجوع کند، یک نفر دیگر هم برای امانت‌گذاری خواهد آمد؛ در واقع، افزایش حجم سپرده‌های نزد او طی سال‌های گذشته از همین امر ناشی بوده است. بنا بر این، او می‌توانست از پول مردم به مردم وام دهد از آن‌جا که کیفیت پول مشتریان همانند است و او به سهولت می‌تواند پول یکی را به دیگری بپردازد، استفاده از صندوق امانات برای افزایش حجم وام‌ها چندان خطرناک هم نیست؛ فقط کافی است بی‌احتیاطی نکند و همواره ذخیره کافی جهت رتق و فتق امور روزمره در صندوق نگه دارد و برای محکم‌کاری، ذخیره‌ای نیز برای آن زمانی که پیش‌بینی‌هایش نادرست از آب درآید، کنار بگذارد. با افزایش درآمد صرافان نه‌تنها از سپرده‌گذاران برای نگهداری سپرده‌های آن‌ها حق‌العمل دریافت نمی‌شد، بلکه در رقابت برای جذب سپرده به سپرده‌گذاران بهره نیز پرداخت می‌شد کاری که تا به امروز اخلاف آن‌ها – بانک‌ها تجاری – آن را ادامه داده‌اند، علاوه بر پرداخت وام از طریقی که ذکر شد، صراف‌های بانک‌دار از راه دیگری نیز می‌توانستند به درآمد خویش بیفزایند، راهی که پیدایش و رواج آن به لحاظ تاریخی واجد اهمیت خاص است. پرداخت وام توسط صراف‌ها عبارت بود از انتقال بخشی از اندوخته خود آن‌ها یا سپرده‌های مشتری‌هایشان به افرادی که به دلایل مختلف نیاز به پول داشتند و حاضر بودند در ازای دریافت آن بهره‌ای بپردازند. واژه انتقال باید مورد توجه قرار گیرد؛ پولی که وام‌گیرنده خرج می‌کرد همان پولی بود که قبلاً در اختیار صراف قرار داشت و بنا بر این، مقدار پولی که صراف می‌توانست به وام دهد سقف معینی داشت که در هر حال، از حاصل جمع سپرده‌ها و اندوخته خود او فراتر نمی‌توانست، رفت، اما، صراف‌های مورد بحث ما می‌توانستند با تغییر در شیوه پرداخت وام اوضاع را یکسره دگرگون کنند و امکانات خویش را به نحو چشمگیری افزایش دهند. به نظر می‌رسد که این تحول نخست در انگلستان و به وسیله «زرگرهای بانک‌دار» لندن پدید آمده و اشاعه یافته است. در این روش جدید، با بیشتر شدن درجه اعتبار صرافان و زرگرها در جامعه پرداخت وام دیگر از ذخیره سکه‌های صندوقشان نبود، بلکه پرداخت وام از طریق صدور رسید یا «اسکناس زرگر» بود. در این شیوه کار، زرگر به جای پول نقد به متقاضی وام، حواله پول می‌داد؛ یعنی، ورقه کاغذی که صادرکننده آن متعهد می‌شد که هر زمان دارنده آن بخواهد، می‌تواند به سکه‌های طلا و نقره تبدیل شود. به این ترتیب، این پول‌های کاغذی در جامعه به جای سکه به عنوان وسیله مبادله مورد استفاده قرار می‌گرفت. البته، تنها معتبر بودن صراف و زرگر دلیل رواج پول‌های کاغذی نبود، بلکه حمل و نقل و نگهداری آسان آن و همین‌طور نیاز به وسیله مبادله بیشتر که با پیشرفت اقتصادی لازم بود از دلایل دیگر رواج پول‌های کاغذی بود. با به وجود آمدن بانک‌ها که شکل تکمیل شده صرافان و زرگرها بودند این پول‌های کاغذی تبدیل به اسکناس‌های امروزی شدند منتها اسکناس‌های قابل تبدیل که هر موقع به بانک صادرکننده باز می‌گشت تبدیل به سکه‌های طلا و نقره می‌شد. در این شیوه بانکداری بانک‌ها می‌توانستند چندین برابر موجودی صندوق خود اسکناس منتشر کنند، چون می‌دانستند همه دارندگان اسکناس که به یکباره برای تبدیل پول خود مراجعه نمی‌کنند به این ترتیب، بانک‌داران به ثروت‌های کلانی دست پیدا کردند. تا زمانی که اسکناس‌ها در بازار دست به دست می‌گشت، معرف پولی بود که سابقاً وجود نداشته و تنها بر اثر وامی که بانک‌ها پرداخته‌اند موجودیت یافته بود؛ لذا، به اندازه اسکناس‌های چاپ شده حجم پول جامعه افزایش پیدا می‌کرد. تنها مشکل یا ترس بانک‌داران تبدیل اسکناس‌های بازگشته به بانک بود که البته، برای این منظور درصدی از سپرده‌های طلا و نقره را در صندوق نگه می‌داشتند. به همین دلیل، این شیوه بانکداری در ادبیات اقتصادی به «بانکداری بر پایه ذخیره‌ی جزئی» معروف شد.
■ در این ساختار، اعتماد سپرده‌گذاران اصلی‌ترین عامل تداوم کارکرد بانک تلقی می‌شد و مبنای عینی این اعتماد قابلیت تبدیل پول‌های بانکی (اسکناس) با پول فلزی بود. خلق پول کاغذی بیش از وجوه نقد تودیع شده نزد بانک، پرداخت بهره به سپرده‌های بانکی و اخذ بهره بالاتر در اعطای وام، از ویژگی بارز این شیوه بانکداری به حساب آمد. رسمیت یافتن بهره بانکی، اعتبار یافتن وثائق بانکی به عنوان پشتوانه اعطای وام و شکل‌گیری سفته‌بازی در کنار وظیفه مبادله کالایی، از جمله اموری بود که مبادلات جاری اقتصاد در بانکداری نوین را تشکیل داد. در این بستر سازوکار ثروت فیزیکی طلا و نقره یا دارایی‌های فیزیکی به سمت ثروت مجازی سوق یافت که منشأ آن اوراق بهادار یا اسکناس‌های خلق شده توسط بانک‌ها بود.
■ در این شرایط بدون اینکه اتفاقی در بخش حقیقی اقتصاد ایجاد شده باشد، عدم تعادل پس‌انداز و سرمایه‌گذاری شکل گرفت که حاصل آن ایجاد ادعای اضافی افراد بود. در خوش‌بینانه‌ترین شرایط در وضعیتی که سپرده‌گذاران وجه تودیع شده خود را مطالبه نکرده و وام‌گیرندگان نیز اصل و بهره وام اخذ شده را عودت می‌دادند. خلق پول اعتباری ناشی از اصل وام پرداختی بیش از موجودی ذخایر و سود حاصل از اعطای وام می‌توانست، مبنایی برای وام بعدی باشد. هزینه تقریباً، صفر تولید یا خلق اعتبار و دریافت بهره از وام، بانک‌ها را تحریک می‌کرد تا برای سودآوری بیشتر و بالاتر به خلق بیشتر اعتبار مبادرت ورزند و این چرخه خلق اعتبار مترادف قلب سکه فلزی با عیار پایین‌تر بود؛ تفاوت این‌جا بود که ضرب سکه با عیار پایین طلا و نقره کماکان نسبتی از فلز گران‌بها را (هر چند کم) در خود داشت. لیکن در خلق اعتبار هیچ چیز جز وجود اعتماد عمومی نبود. بدیهی است، در شرایطی که این اعتماد از بین می‌رفت هجوم برای اخذ مطالبات و عدم امکان پاسخگویی به همه سپرده‌گذاران چالش جدی برای موسسه‌های مالی سپرده‌پذیر می‌شد.
■ اما اگر بانک‌ها می‌توانستند طبق مکانیسم بالا به ثروت‌های باد آورده‌ای دست یابند، چرا دولت‌ها از جایگاه خود برای کسب چنین ثروتی استفاده نکنند. به عبارت دیگر؛ با گذشت زمان، با گسترش حوزه نفوذ و افزایش قدرت حکومت‌های مرکزی و نیز ازدیاد نیازهای مالی آن‌ها، طبعاً این سؤال پیش می‌آمد که چرا دولت‌ها خود به چاپ اسکناس مبادرت نکنند. بنا بر این، دولت‌ها نیز در مسیر تکاملی پول مبادرت به انتشار برات با تعهد بازپرداخت آتی و ضرب سکه با عیار پایین پرداختند یا با اعمال دخالت در مکانیزم پولی به ایجاد نظام بانکداری دولتی کرده‌اند و در آخر نیز عهده‌دار بانک مرکزی کشورشان شدند.
■ لذا در ادامه روند تکامل بانکداری و خلق اعتبار، دولت و بانک‌های خصوصی منبع به وجود آمدن پول‌های بدون پشتوانه شدند. امروزه، اکثر مردم گمان می‌کنند که منشأ افزایش اعتبار و در نتیجه، نقدینگی در جامعه، افزایش پایه پولی آن هم به واسطه استقراض دولت از بانک مرکزی است. در صورتی که آمار منتشر شده به وضوح نشان می‌دهد که نه تنها بخش عظیمی از پایه پولی به خاطر استقراض بانک‌ها از بانک مرکزی افزایش یافته، بلکه بخش مهمی از افزایش نقدینگی به علت افزایش پایه پولی نیست، بلکه به دلیل خلق پول در ساختار سیستم بانکداری جزئی توسط بانک‌های تجاری صورت گرفته است برای روشن شدن مطالب به مثال زیر توجه کنید:
■ فرض کنید دولت ایالات متحده به این نتیجه می‌رسد که به پول نیاز دارد، پس، با فدرال رزرو (بانک مرکزی) تماس گرفته و تقاضای مثلاً، ۱۰ میلیارد دلار می‌کند. فدرال رزرو (FED) در مقابل، دریافت ضمانت‌نامه دولتی این مقدار پول را به دولت وام می‌دهد پس، پایه پولی به همین میزان افزایش می‌یابد. وقتی که این مبادله تمام شد، دولت ۱۰ میلیارد دلار از کاغذهای فدرال رزرو را برمی‌دارد و در حسابی در یک بانک می‌گذارد، هنگام این سپرده‌گذاری، کاغذها به پول رایج تبدیل می‌شوند و ۱۰ میلیارد به ذخیره پولی اضافه می‌شود و در نتیجه، ۱۰ میلیارد دلار پول نو ایجاد شد، البته، این مثال کلی‌گویی است، زیرا، در واقعیت این تبادل‌ها، به صورت الکترونیکی انجام می‌شود، بدون استفاده از هیچ‌گونه کاغذی. در واقع، تنها سه درصد ذخیره پولی ایالات متحده، به شکل پول فیزیکی وجود دارد و ۹۷ درصد دیگر، تنها در کامپیوترها وجود دارند (مشکین، ۱۳۸۶).
■ این ضمانت‌نامه دولتی، در واقع، ابزار بدهی هستند و هنگامی که بانک مرکزی، این اوراق را با پولی که اساساً از ناکجا خلق کرد، می‌خرد، دولت قول برگرداندن آن پول را به بانک مرکزی می‌دهد، به عبارت دیگر، پول از بدهی خلق شد. این تناقض حیرت‌آور که چگونه پول یا ارزش می‌تواند از بدهی یا قرض، خلق شود؛ هر چه پیش برویم، روشن‌تر خواهد شد.
■ پس، تبادل انجام شده است و اکنون، ۱۰ میلیارد دلار در یک بانک تجاری نشسته است. بر اساس روش بانکداری جزئی، حساب ۱۰ میلیارد دلاری، آن به ذخیره بانک تبدیل می‌شود و با توجه به شرایط مطرح شده در مکانیسم پولی مدرن، بانک ملزم به نگهداری بخشی از ذخیره، معادل درصدی از حساب مثلاً، ۱۰ درصد است. طی فرآیند وام‌دهی و سپرده‌پذیری (یا همان مکانیسم خلق پول) دائماً به پول بانکی افزوده می‌شود در نتیجه، با یک محاسبه ساده مشخص می‌شود که ۹۰ میلیارد دلار، می‌تواند در کنار ۱۰ میلیارد اصلی، خلق شود. به عبارت دیگر، به ازای هر حساب که در سیستم بانکی ایجاد می‌شود، حدود ۱۰ برابر آن مقدار می‌تواند از عدم، خلق شود. این مثال هرچند ساده‌انگارانه بود، ولی، بیانگر یک واقعیت تلخ است و آن اینکه؛ به اندازه چند برابر افزایش پایه پولی، حجم پول در جامعه از طریق مکانیسم پولی خلق می‌شود که در این میان نقش اصلی را بانک‌های تجاری بازی می‌کنند.
■ نتیجه‌ای که از این بخش می‌توان به دست آورد اینکه وظیفه اولیه پول وسیله مبادله و معیار سنجش بوده است که در نهایت علاوه بر دو نقش خود نقش مهم دیگری به نام ذخیره ارزش را به خود گرفته است و این نقش سوم باعث ایجاد نرخ بهره و خلق اعتبار و تبدیل گاو صندوق‌های امانتی به نام صرافان قدیم به بانک‌های خلق پول امروزی شده است.
■ تا زمانی که پول کاغذی فقط برای هدف اصلی ایجاد آن، یعنی، به عنوان وسیله مبادله استفاده شود، در نظام پولی هیچ مشکلی رخ نمی‌دهد و پول به بهترین نحو به گردش کار خود ادامه می‌دهد، اما، اگر نقش‌های دیگری مانند وسیله پس‌انداز به پول محول شود، پول از مدار سالم خود خارج شده و مشکلات متعددی به وجود می‌آید. تناقض‌های آشکار شده در نظام پول کاغذی این نکته را آشکار می‌سازد که اگر هر دو خاصیت وسیله مبادله و وسیله پس‌انداز در پول باهم تلفیق شود، وضعیتی به وجود می‌آید که برای برخی منافع و برای برخی ضرر و آسیب به همراه دارد و در برخی اوقات موجبات وفور پس‌انداز و در بعضی مواقع بحران‌های اقتصادی شدید را فراهم می‌کند.
■ متفکرانی همانند، سیلویو گزل بر این باورند که پول به این دلیل به وجود آمده است که عمل تولیدکننده کالا را در راستای مبادله محصول خود با محصول دیگر تسهیل کند، بنا بر این، پول فقط یک وسیله مبادله است و نه بیشتر. ایده مربوط به ایجاد پول این عمل را می‌طلبد که فروش کالا در مقابل، پول بلافاصله از طریق خرید کالا به وسیله پول تکمیل گردد تا مبادله کامل شود. در واقع، کسی که بعد از فروش کالای خود برای خرید کالای مورد نیاز تأخیر می‌کند، مبادله را ناتمام گذاشته و تولیدکننده یا صاحب کالای دیگری را در مرحله فروش کالایش در حالت اضطرار می‌گذارد و به این ترتیب، از پول خود سوء استفاده می‌کند. در واقع، بدون خرید از بازار، فروش ممکن نیست و از این رو، برای اینکه پول بتواند هدف خود را برآورده سازد باید خرید و فروش همراه با هم و دوش‌به‌دوش هم صورت گیرد.
■ در واقع، فردی که محصولات خود را در مقابل، پول می‌فروشد، اما، پول کسب شده را برای خرید کالا صرف نمی‌کند، این زمینه را فراهم می‌کند که پول خود را در مقابل، کسب بهره قرض دهد، اما، این شرایط وضعیت درستی برای نظام پولی نیست، زیرا، کسی که در مقابل، فروش کالای خود پول به دست می‌آورد، فقط با آن حق خرید کالای دیگری را دارد و نه بیشتر. امکان او برای کسب بهره با ایده اصلی خلق پول مغایرت دارد، زیرا، کسب بهره به این طریق نوعی مالیات است که بخش خصوصی از طریق مبادله و با کمک سازمان‌دهی دولت برای نظام پولی، وصول می‌کند. این امکان از این طریق به وجود می‌آید که مالک پول با نگهداری پول خود و خودداری از عرضه آن در بازار، صاحب کالا را در وضعیت اضطراری و ناچاری قرار داده و از این وضعیت سوء استفاده کرده و درآمد بهره‌ای کسب می‌کند. (گزل، ۱۳۸۳)
■ به همین دلیل است که گزل، برای از بین بردن نرخ بهره اقدام به وضع یک محدودیت زمانی روی پول تحت عنوان «پول آزاد» می‌کند و «پول ممهور» را پیشنهاد می‌دهد. در همین راستا گزل بیان می‌کند که «پول اصلاً برای این به وجود نیامده است که وسیله پس‌انداز باشد. از طریق به وجود آمدن اجباری برای به گردش درآمدن پول و ممانعت از احتکار آن امکان‌پذیر است. به وجود آمدن اجبار برای گردش درآمدن پول، از طریق ماهیت جنسی که برای پول انتخاب می‌شود، تمام موانع را بر سر راه گردش منظم پول برمی‌دارد و با سودجویی، رباخواری، ترس و تهدید در به وجود آمدن بحران‌های اقتصادی مقابله می‌کند. هم‌چنین، تمام پولی را که دولت تولید می‌کند در جریانی منظم، قطع نشدنی و مستمر به صورت تقاضا قرار می‌دهد. در این حالت، براساس به وجود آمدن نظم و استمرار تقاضا، رکود اقتصادی و انباشت کالاهای فروش نرفته پایان می‌یابد و در نتیجه، آن نظم و استمرار در فعالیت‌های تولیدی و عرضه کالاها برقرار می‌شود. (گزل، ۱۳۸۳)»
■ مسلم آن است که کارکرد ذخیره ارزش پول در سایه نبود محدودیت زمانی آن نشأت می‌گیرد و در همین راستا است که افراد با احتکار و کند کردن حرکت پول که برای تسهیل مبادلات در بازار به وجود آمده است، موجب کند شدن سرعت مبادلات شده و زمینه شکل‌گیری بهره را به وجود می‌آورند.
░▒▓ ارزهای جدید مجازی متولد می‌شوند؛ بیت‌کوین، ارزی فراتر از حاکمیت‌ها
برداشت از رویترز
■ بیت کوین اولین ارزی در جهان است که عاری از نظارت بانک‌های مرکزی است. بسیاری از تحلیلگران معتقدند بیت‌کوین یک تکنولوژی انقلاب‌گونه است که اگر درست مدیریت شود، تحولاتی بزرگ در بازارهای ارز به وجود خواهد آورد. با این وجود، هنوز این ارز جدید گمنام باقی مانده است و، حتی، در امریکا ۷۶ درصد مردم از تولد این ارز جدید اطلاعی ندارند. بیت‌کوین هنوز در ابتدای راه است و سال‌های اولیه هر تکنولوژی، با ظرفیت بالقوه‌ای که دارد صرف ایجاد زیرساخت‌ها و رفع نواقص می‌شود. از این ارز می‌توان برای خرید کالا و هم‌چنین، پرداخت‌های بین‌المللی ساده و ارزان استفاده کرد.
■ در پرونده پیشرو به منظور بررسی بیت‌کوین ضمن معرفی ویژگی‌های جدید این ارز مجازی به موضع دولت‌ها در برابر بیت‌کوین و محاسن و معایب آن خواهیم پرداخت.
■ بیت‌کوین ارزی جدید است که در سال ۲۰۰۹ ایجاد شد. گفته می‌شود به وجود آورنده آن فردی گمنام است که از نام مستعار ساتوشی ناکاموتو استفاده می‌کند. تراکنش‌ها با این ارز مجاری یا دیجیتال بدون هرگونه واسطه نظیر بانک، صورت می‌گیرد، هیچ کارمزدی برای تراکنش‌ها وجود ندارد و نیازی نیست نام واقعی خود را اعلام کنید. در حقیقت بیت‌کوین شکلی از پول الکترونیک است که از وجود بانک یا نهادهای دیگر بی‌نیاز است. غیر از بیت‌کوین ارزهای دیجیتال دیگری هم وجود دارد؛ اما، آن‌ها به اندازه بیت‌کوین مورد توجه قرار نگرفته‌اند.
■ بیت‌کوین به شبکه‌ای از کامپیوترها وابسته است که مسائل پیچیده ریاضی را به عنوان بخشی از روندی که سابقه جزئیات هر تراکنش بیت‌کوین را تأیید و برای همیشه ثبت می‌کند حل می‌شود. برخلاف ارزهای معمولی که تحت نظارت بانک‌های مرکزی هستند و این نهادها تصمیم می‌گیرند چه میزان از آن‌ها در اقتصاد گردش داشته باشد تا تورم کنترل شود و دیگر اهداف پولی تحقق یابد، هیچ نهاد مرکزی بر عرضه بیت‌کوین نظارت ندارد. ارزش بیت‌کوین شبیه دیگر کالاها و ارزها به اعتماد افراد به آن بستگی دارد.
■ از بیت‌کوین می‌توان برای خرید کالا به شکلی بی‌نام استفاده کرد. هم‌چنین، پرداخت‌های بین‌المللی ساده و ارزان خواهند بود؛ زیرا، بیت‌کوین به هیچ کشوری تعلق ندارد و تحت نظارت هیچ نهادی نیست. کسب‌وکارهای کوچک به این ارز علاقه‌مند هستند؛ زیرا، کارمزدی که در مورد کارت‌های اعتباری وجود دارد در استفاده از بیت‌کوین وجود ندارد. برخی افراد صرفاً به عنوان یک سرمایه‌گذاری بیت‌کوین را می‌خرند. از طرف دیگر، افراد با استفاده از اپلیکیشن‌های موبایل یا کامپیوتر خود می‌توانند برای هم بیت‌کوین بفرستند. این کار شبیه ارسال پول نقد به شیوه دیجیتال است. نکته دیگر این است که اگر چه تراکنش بیت‌کوین ثبت می‌شود؛ اما، نام خریداران و فروشندگان هرگز آشکار نمی‌شود. در این فرآیندها تنها مشخصات کیف پول الکترونیکی آن‌ها مشخص است. به این ترتیب، تراکنش‌های افراد با بیت‌کوین خصوصی باقی می‌ماند و آن‌ها می‌توانند بدون آن‌که به سادگی آشکار شود به خرید و فروش هر چیز بپردازند. این ویژگی می‌تواند یک نقطه ضعف باشد.
■ تکنولوژی بیت‌کوین حدود ۵ سال پیش در شبکه اینترنت به وجود آمد؛ اما، در سال گذشته میلادی رشد قیمت بیت‌کوین بسیار شگفت‌انگیز بود. طی سال ۲۰۱۳ قیمت واحد بیت‌کوین ۶. ۰۰۰ درصد افزایش یافت و به همین دلیل آنتروپورنر‌ها، سرمایه‌گذاران دیگر فعالان حوزه‌های پول به سمت بازار این ارز دیجیتال هجوم آوردند؛ اما، بیت‌کوین ابزاری پراستفاده نیست. اکثر امریکایی‌ها، حتی، نمی‌دانند این ارز چیست. از طرف دیگر، شهرت منفی آن یعنی، تسهیل تراکنش‌های غیرقانونی، نوسان شدید قیمت و امنیت پایین مسأله‌ای است که قبل از گسترش یافتن آن باید حل شود.
■ اما بسیاری از تحلیلگران معتقدند بیت‌کوین یک تکنولوژی انقلاب‌گونه است که اگر درست مدیریت شود، تحولاتی بزرگ در بازارهای ارز به وجود خواهد آورد. البته، سرنوشت آن بسیار مبهم است؛ زیرا، طی چند سالی که از ظهور آن می‌گذرد جهت دهی به آن، رفع نواقص و شکل دهی به آینده آن هنوز پیشرفت زیادی نکرده است. در تحقیقی که از سوی وال‌استریت ژورنال صورت گرفت، مشخص شد ۷۶ درصد امریکایی‌ها آشنایی با این ارز دیجیتال ندارند و ۹۰ درصد هم اعلام کردند: طلا را به بیت‌کوین ترجیح می‌دهند. از دید تحلیلگران و متخصصان، سادگی در استفاده، رایگان بودن و امنیت نسبی ویژگی‌هایی هستند که سبب شد صد میلیون نفر در جهان از ایمیل استفاده کنند، بدون آن‌که بدانند این امکان تکنولوژیک چگونه کار می‌کند. درباره بیت‌کوین هم ماجرا درست به همین شکل است. اگر ویژگی‌های آن مورد توجه مصرف‌کنندگان قرار گیرد، دلیلی برای فراگیر نشدن آن وجود ندارد. البته، تلاش‌هایی در این مسیر صورت گرفته است. برای مثال، اگر شما یک گوشی هوشمند داشته باشید استفاده از بیت‌کوین راحت‌تر از استفاده از کارت اعتباری است و کسب‌وکارها برای پذیرش پرداخت با بیت‌کوین نیازی به داشتن حساب کسب‌وکار ندارند. به عبارت دیگر، این سیستم پرداخت به طور کامل سیستم بانکی را دور می‌زند. هم‌چنین، رایگان بودن یک جذابیت بزرگ برای آن محسوب می‌شود.
■ در ادامه به سؤالاتی که در زمینه این ارز دیجیتال مطرح است پاسخ می‌دهیم:
■ چطور بیت‌کوین یک تکنولوژی انقلاب گونه است؟ واقعیت این است که بیت‌کوین کسری کوچک از کل تراکنش‌ها را تشکیل می‌دهد، اما، این ظرفیت را دارد که ساختار امور مالی جهان را تغییر دهد. تازه‌ترین داده‌ها نشان می‌دهد در هر روز ۶۳ هزار تراکنش بیت‌کوین در جهان صورت می‌گیرد درحالی‌که تراکنش‌های مستر کارت و ویزا ده‌ها هزار عدد در ثانیه است، اما، بیت‌کوین در بازارهای نوظهور از مزیت رقابتی برخوردار است، زیرا، در این بازارها یک سوم افراد به دنیای مالی دسترسی ندارند.
■ در حقیقت، بیت‌کوین یک تکنولوژی انقلاب گونه است که با ارائه خدمات بانکی به افراد فقیر در بازارهای نوظهور، جایی که تعداد بانک‌ها کم است یا اصلاً وجود ندارد به این افراد امکان انجام فعالیت‌های مالی می‌دهد. از آن‌جا که بیت‌کوین یک تکنولوژی جهانی است می‌تواند از مرزهای جغرافیایی عبور کند و به افراد در اقتصادهای در حال توسعه امکان فروش محصولات و خدمات خود را از طریق سیستم‌های پرداخت موبایل بدهد، صرف‌نظر از اینکه آیا آن‌ها به بانک دسترسی داشته باشند یا نداشته باشند. در اقتصادهای نوظهور تعداد تلفن‌های همراه بیش از حساب‌های بانکی است.
■ چطور بیت‌کوین با رشدی چنین بالا هنوز برای اکثر افراد ناشناخته باقی مانده است؟ برای پاسخ دادن به این پرسش ضروری است به نو بودن بیت‌کوین توجه شود. بیت‌کوین در ابتدای راه است و سال‌های اولیه هر تکنولوژی، با ظرفیت بالقوه‌ای که بیت‌کوین دارد صرف ایجاد زیرساخت‌ها و رفع نواقص می‌شود. در حال حاضر آنتروپورنر‌ها مشغول ایجاد پایه‌ایترین جنبه‌های آن از جمله کیف پول الکترونیک و خدمات استخراج بیت‌کوین هستند. امروزه، بیت‌کوین در آغاز ورود به فاز سرمایه‌گذاری است که در آن سرمایه‌گذاران ریسک‌پذیر، صندوق‌های سرمایه‌گذاری و دیگر نهادهای مالی، سرمایه‌گذاری در آن را آغاز کرده‌اند، اما، این تکنولوژی هنوز برای مصرف‌کنندگان آماده نیست.
■ نوسان ارزش بیت‌کوین چه میزان است؟ قیمت بیت‌کوین به دلار که در بازار ارزی آنلاین بیت اسمیت نشان داده می‌شود از حدود ۳۰ دلار در سال ۲۰۱۲ به بیش از ۱۱۰۰ دلار در ماه دسامبر سال ۲۰۱۳ افزایش یافته است، زیرا، تعداد بیشتری از افراد از آن مطلع شدند و سفته بازها وارد بازار بسیار پر نوسان آن شدند، اما، افزایش توجه نهادهای نظارتی و نگرانی در این باره که بیت‌کوین بیش از آنچه قبلاً تصور می‌شد، در برابر تقلب آسیب‌پذیر خواهد بود سبب کاهش قیمت آن شده است. در روزهای اخیر قیمت آن حدود ۶۱۰ دلار بوده است.
■ در کجا می‌توان از بیت‌کوین استفاده کرد؟ هواداران بیت‌کوین می‌گویند روزی خواهد رسید که مصرف‌کنندگان می‌توانند از این ارز مجازی برای خرید آنلاین و دیگر تراکنش‌های الکترونیک به شکلی گسترده استفاده کنند. برخی خرده فروشی‌های آنلاین نظیر اوواستاک و فروشگاه‌های فیزیکی اغلب در عملیات‌های خرد مدتی است بیت‌کوین را می‌پذیرند، اما، هنوز استفاده از آن فراگیر نشده است.
■ منتقدان بیت‌کوین می‌گویند ارزش آن بیش از حد پر نوسان است که بتوان امیدوار بود از آن به شکلی گسترده استفاده شود. آن‌ها هشدار می‌دهند که فقدان مقررات نظارتی نقطه ضعف آن محسوب می‌شود، هم‌چنین، می‌توان از آن برای پرداخت بهای مواد مخدر و دیگر تراکنش‌های غیر قانونی استفاده کرد.
■ چطور می‌توان بیت‌کوین را ذخیره، معامله و خرج کرد؟ بیت‌کوین‌ها در کیف پول‌های دیجیتال با کلیدهای منحصربه‌فرد نگهداری می‌شوند. تراکنش‌ها با ارسال بیت‌کوین‌ها از یک کیف پول به کلید منحصربه‌فرد کیف پول دیگر طی روندی رمزگذاری شده که توسط کامپیوترها در شبکه بیت‌کوین تأیید می‌شود انجام می‌گیرد. کیف پول‌های بیت‌کوین را می‌توان در بازارهای مجازی ارز مثل بیت استمپ و BTC-E به شکل آفلاین یا آنلاین نگهداری کرد.
■ بیت‌کوین چگونه ایجاد می‌شود؟ سیستم به گونه‌ای طراحی شده که کامپیوترهایی که کار تأیید تراکنش‌ها را انجام می‌دهند گاه به گاه با ایجاد بیت‌کوین‌های جدید، از روندی که استخراج بیت‌کوین نامیده می‌شود، پاداش می‌گیرند. افزایش ارزش این ارز مجاری بازاری برای کامپیوترها و چیپ‌هایی که به طور خاص برای محاسبات رمزگذاری شده مورد استفاده در بیت‌کوین طراحی شده‌اند بازار پدید آورده است. بنا به اعلام برخی منابع، از زمان رواج بیت‌کوین حدود ۱۲. ۴ میلیون بیت‌کوین به ارزش ۶. ۲ میلیارد دلار با قیمت‌های اخیر استخراج شده است.
■ برای بازار ارزی مونت گاکس چه اتفاقی افتاد؟ این بورس مستقر در توکیو پس از شناسایی فعالیت‌های غیرمعمول عملیات خود را متوقف کرد و روز پنجشنبه هفته پیش به ناگهان معاملات متوقف شد. یک سند تأیید نشده که در اینترنت پخش شد و گفته می‌شود برنامه بحران برای بورس مونت گاکس بوده است نشان می‌دهد بیش از ۷۴۴ هزار بیت کوپن در یک سرقت ناپدید شده است. مونت گاکس قبل از آن‌که به محلی برای معامله بیت‌کوین تبدیل شود، به عنوان یک وب‌سایت برای معامله کارت‌های تجاری تاسیس شده بود.
■ سرنوشت بیت‌کوین چه خواهد شد؟ منتقدان بیت‌کوین می‌گویند نقص آشکار بورس
■ مونت گاکس ثابت می‌کند این ارز که تحت هیچ نظارت قرار ندارد اصلاً برای استفاده گسترده آماده نیست؛ اما، طرفداران بیت‌کوین معتقدند ما در دوران اولیه ارزهای مجازی هستیم و بورس‌های جدید بیت‌کوین و دیگر شرکت‌های تازه تاسیس برای رفع نواقص بیت‌کوین و فراگیر کردن آن تحت نظارت سرمایه‌گذاران و متخصصان مالی قرار دارند. بسیاری از طرفداران بیت‌کوین هنوز هم امیدوار هستند یک سیستم ارزی دیجیتال به وجود آید که از دخالت یا کنترل دولت رها باشد.
░▒▓ نظر بانک مرکزی امریکا درباره بیت‌کوین: خوب، بد، زشت
برداشت از www.entrepreneur.com
■ بانک امریکا اخیراً در گزارشی اعلام کرد بیت‌کوین می‌تواند به یک ابزار مهم پرداخت در تجارت الکترونیک تبدیل شود و این اعتقاد وجود دارد که فراگیر شدن این ارز مجازی قدمی بزرگ به سمت جهانی شدن امور مالی است. با این حال، جنجال‌های اخیر بر سر بیت‌کوین حاصل این واقعیت است که ۹۰ درصد خریداران آن سفته بازان بازار هستند.
■ درحالی‌که بیت‌کوین نمایشی ایده آل از مفهوم ارزهای دیجیتال در آینده است، این باور وجود دارد که مدیران شرکت‌ها باید به تصویر بزرگ توجه کنند. واقعیت این است که رشد شدید و سریع محبوبیت و قیمت بیت‌کوین زودگذر است، اما، درک ارزش ذاتی آن و رقبای جدیدی که برای این ارز پدید آمده است به مدیران و سرمایه‌گذاران کمک می‌کند تفکری را که آینده ارزهای دیجیتال شکل خواهد داد درک کنند. در ادامه به چند جنبه مختلف از بیت‌کوین اشاره می‌کنیم:
▓ خوب
■ ارز دیجیتال به یک پیشرو و قهرمان نیاز دارد. جذاب‌ترین جنبه بیت‌کوین – و خطرناک‌ترین جنبه آن برای سفته بازها – این است که تکنولوژی در حال پیشرفت است و بیت‌کوین نخستین ارز دیجیتال است و بعد از آن شاهد ظهور ارزهای دیجیتال دیگر خواهیم بود.
■ درحالی‌که در حال حاضر تنها ۲۱ میلیون بیت‌کوین قابل استخراج وجود دارد، تعداد راه‌های ظهور ارزهای دیجیتال بی‌شمار است. ارزهای دیجیتال دیگر نظیر لایت کوین (litecoin)، پیرکوین (peercoin) و نیم کوین (Namecoin) با ارائه سیستم‌های مجزای رشد اقتصادی به استفاده‌کنندگان و، حتی، شبیه‌سازی تورم، مورد توجه قرار گرفته‌اند.
■ یک رقیب بزرگ از پیش در حال شکل‌گیری است. بانک جی پی مورگان چیس در حال ثبت حقوق معنوی ایجاد روشی برای مشکل انتقال بین‌المللی و آنلاین پول است که ارزهای دیجیتال ایجاد شده به طور مستقل به شکل بالقوه می‌توانند به حل آن کمک کنند.
■ پیدایش بیت‌کوین نشان داد در صنعت پرداخت‌های آنلاین نیازهای پاسخ داده نشده وجود دارد. با آن‌که بیت‌کوین خالی از اشکال نیست، اما، یک ارز دیجیتال با ثبات می‌تواند خریدهای آنلاین را تسهیل کند و نیز جایگزینی برای کارمزد انتقال پول وسترن یونیون باشد. به این ترتیب، می‌توان گفت رفع نقایص بیت‌کوین و تدوین مقررات برای آن بر سودمندی این ارز دیجیتال خواهد افزود و بخشی از نیازهای موجود در حوزه پرداخت‌های آنلاین را پاسخ خواهد داد.
▓ بد
■ پس از آن‌که شما بیت‌کوین خود را خریدید، کار زیادی با آن نمی‌توانید انجام دهید. ایده بیت‌کوین ایده‌ای بزرگ بوده است، اما، عمومیت بخشیدن به آن یعنی، فراهم کردن زمینه برای استفاده همه از جمله آن‌هایی که ممکن است درک کاملی از امکانات و ویژگی‌های بیت‌کوین نداشته باشند به تحقق شرایطی نیازمند است.
■ بیت‌کوین به جای آن‌که یک شکل مجزا از ارز باشد، به نوعی طلای پر نوسان برای سرمایه‌گذاران آینده تبدیل شده است. بیت‌کوین به دلیل آن‌که حوزه‌ای نسبتاً امن برای سرمایه‌گذاری محسوب شده مورد توجه قرار گرفته است، اما، این موفقیت حاصل فایده ذاتی این ارز نیست. داستین مسکوویتس از بنیان‌گذاران فیس‌بوک می‌گوید: با آن‌که ارز دیجیتال حوزه‌ای مناسب برای آزمون است، اشتیاق موجود به بیت‌کوین بیش از حد زیاد و غیرمنطقی است.
■ او هم‌چنین، به یک تحقیق که از سوی دانشگاه سن دیه‌گو انجام شده اشاره کرده است. در این تحقیق آمده است ۶۰ درصد بیت‌کوین‌های صرف شده از طریق یکی از خدمات قمار تحت حمایت بیت‌کوین، مبادله شده است. ارز دیجیتال چیزی جذاب است و کاملاً طبیعی است که پس از با خبر شدن از وجود آن در اینترنت بخواهیم که مقداری از آن را بخریم، اما، تقاضای جهانی برای بیت‌کوین اکنون، بسیار فراتر از هدف اولیه ایجاد آن است. هنگامی‌که خریداران جدید برای اولین بار به مونت‌گاکس می‌روند تا بیت‌کوین بخرند، متوجه نمودار افزایشی قیمت آن می‌شوند و وسوسه می‌شوند وارد این دنیای پر نوسان سفته‌بازی بیت‌کوین شوند.
▓ زشت
■ علاقه اولیه به بیت‌کوین عموماً از سوی کسانی مشاهده شده که از قواعد و نظارت‌ها فرار می‌کردند و مایل بودند پول و قدرت پردازشگری کامپیوتر خود را در یک سیستم غیرمتمرکز و خود محدودکننده ارزی سرمایه‌گذاری کنند. هم‌زمان با دور شدن بیت‌کوین از ریشه‌های اولیه خود و مشهور شدن آن قیمت آن به شکلی تعجب‌آور افزایش یافته است.
■ عامل مطرح شدن بیت‌کوین در اذهان عمومی گزارشی بود که در سنای امریکا مطرح و باعث شد قیمت بیت‌کوین در ۱۶ نوامبر سال پیش به ۷۵۰ دلار برسد.
■ پس از افزایش قیمت آن به حداکثر میزان یعنی، حدود ۱۳۰۰ دلار بانک مرکزی چین علیه آن اقدام کرد در نتیجه، قیمت این ارز دیجیتال در بورس مونت گاکس به ۷۰۰ دلار کاهش یافت. بانک مرکزی چین در یک بیانیه به دو موضوع یعنی، نوسان شدید قیمت بیت‌کوین و احتمال نقد نشدن آن برای خریداران اشاره کرد. به همان دلیل یکی از استادان امور مالی دانشکده مدیریت دانشگاه بوستون در مصاحبه‌ای در روزنامه واشنگتن پست گفت ممکن است قیمت بین کوین ۹۹ درصد کاهش یابد.
■ جذابیت حاصل از عاری بودن بیت‌کوین از قوانین و مقررات که پذیرندگان اولیه آن را جذب خود کرد سبب شد این ارز از یک ویژگی ذاتی و اجتناب‌ناپذیر هر ارز دیگر؛ یعنی، استفاده فراگیر عاری شود.
■ حال این سؤال مطرح می‌شود که آیا قیمت کنونی بیت‌کوین حاصل شکل‌گیری یک حباب است؟ بله، این حباب حاصل حفره‌ای در بازار بوده که به زودی ارزهای دیجیتال آن را پر می‌کنند. به همین دلیل ضروری است سرمایه‌گذاران برای تحقیق درباره ابزارهای دیجیتال مبادله یعنی، ارزهای دیجیتال زمان اختصاص دهند.
░▒▓ نظر دولت ژاپن درباره بیت‌کوین: در برابر ورشکستگی بیت کوین مسؤولیتی نداریم
برداشت از forbes
■ پس از فروپاشی بورس مونت گاکس ژاپن، دولت ژاپن به شفاف‌سازی موضع خود در قبال بیت‌کوین پرداخت. بنا به اعلام وال‌استریت ژورنال، دولت ژاپن بیت‌کوین را یک ارز قلمداد نمی‌کند. شرکت‌ها و افرادی که از بیت‌کوین استفاده می‌کنند، لازم نیست یک مجوز بانکی بگیرند یا طبق استانداردهای قانونی عمل کنند، به عبارت دیگر، ژاپن برای شرکت‌هایی که مایل هستند به هر قیمت از قید مقررات رها باشند یک بهشت امن محسوب می‌شود.
■ اما این موضع دولت ژاپن یک نتیجه منفی در پی دارد: از آن‌جا که بیت‌کوین در ژاپن یک ابزار مالی نیست، یک کالا محسوب می‌شود و شبیه هر کالای دیگر مشمول مالیات فروش است. هم‌چنین، سود سرمایه‌ای حاصل از مبادله بیت‌کوین مشمول مالیات می‌شود.
■ بسیاری از ژاپنی‌ها از طریق مونت گاکس میزانی بالا در بیت‌کوین سرمایه‌گذاری کرده بودند. با تصمیم جدید دولت ژاپن اگر بورس بیت‌کوین دچار ورشکستگی شود، دولت مسؤولیتی ندارد. به طور مشابه بانک‌ها اجازه ندارند بیت‌کوین در اختیار مشتری‌های خود قرار دهند. برخی تحلیلگران معتقدند اگر عملکرد شرکت‌های مبادله ارز تحت نظارت و تابع مقررات بودند فروپاشی مونت گاکس اجتناب‌پذیر بود. اکنون، هر کس در ژاپن می‌تواند یک شرکت مبادله بیت‌کوین تاسیس کند البته، دولت قصد دارد به بررسی‌های خود درباره بیت‌کوین ادامه دهد. اگر یک شرکت ورشکست شود، رسیدگی به تبعات آن بر مبنای شرایط ویژه آن شرکت صورت خواهد گرفت، اما، بسیار غیرمحتمل است که استفاده‌کنندگان از بورس مونت گاکس بتوانند بیت‌کوین‌های خود را پس، بگیرند. بسیاری از کشورها قصد دارند استفاده از بیت‌کوین را تابع مقررات کنند. برای مثال، در ایالات متحده مقامات مالی مایلند شرکت‌های مبادله کننده بیت‌کوین تابع مقررات مالی موجود به ویژه قوانین ضدپولشویی باشند. استفاده‌کنندگان از بیت‌کوین مشتری بانک تلقی می‌شوند. در بریتانیا مقامات گمرک طی روزهای آینده اعلام خواهند کرد که بیت‌کوین یک ارز است. به ویژه هیچ مالیات بر فروشی در تراکنش‌های بیت‌کوین وجود نخواهد داشت.
■ در آلمان مقامات پولی موضعی متفاوت اتخاذ کرده‌اند؛ یعنی، بیت‌کوین را پول خصوصی قلمداد می‌کنند؛ اما، تراکنش‌های مبتنی بر بیت‌کوین تابع مقررات مالیات بر فروش است. از آن‌جا که سیستم مالیات بر ارزش افزوده در اروپا یک سیستم فراگیر در کل کشورهای عضو اتحادیه اروپاست، بدون همراهی دیگر کشورهای اروپایی اجرای مقررات مالیات بر ارزش افزوده درباره تراکنش‌های مبتنی بر بیت‌کوین دشوار خواهد شد.
برداشت از دنیای اقتصاد
هو العلیم
