صادق
خلیلیان وزیر سابق جهاد کشاورزی؛ فقط ایده‌ای برای تأمل بیشتر
▬ صادق خلیلیان وزیر سابق جهاد کشاورزی در نامه‌ای به حسن روحانی رئیس جمهور به تناقضات آماری در گزارش ۱۰۰ روزه وی اشاره کرد و گفت: اعلام ذخیره ۳ روزه گندم در یک استان در تیرماه در حالی که برداشت گندم اردیبهشت شروع می‌شود، اساساً موضوعیت ندارد. وزیر سابق جهاد کشاورزی طی نامه شماره ۹۱۴۱/۹۲/ر مورخ ۱۴ آذر ۱۳۹۲ از صحبت‌های اخیر رئیس جمهور در گزارش عملکرد ۱۰۰ روزه در بخش کشاورزی انتقاد و توضیحاتی را به دفتر رئیس جمهور ارسال کرد.
بسمه تعالی
جناب آقای روحانی رئیس جمهور محترم
با سلام
▬ به استحضار می‌رساند، پیرو نامه شماره ۱۴۰۹۱/۰۲۰ مورخ ۲۲/۵/۹۲ اینجانب به جنابعالی در خصوص اقدامات انجام شده در بخش کشاورزی در دولت گذشته و عطف به بخشی از مطالب مصاحبه جنابعالی در گزارش ۱۰۰ روزه در خصوص وضعیت بخش کشاورزی و اقتصاد کشور، بنا به ضرورت، توضیحاتی به قرار زیر جهت تبیین بیشتر اقدامات انجام شده در بخش کشاورزی در دولت قبل، ارایه می‌نمایم:
▬ ۱- اشاره فرمودید که پس از انتخاب جنابعالی، در اوایل تیر ماه شرایط کشور به گونه‌ای بود که یکی از استان‌های کشور برای سه روز گندم داشت و این موضوع شما را نگران کرد، در این خصوص لازم است چند نکته مورد توجه قرار گیرد.
• الف- با توجه به ویژگی مناطق مختلف کشور، همواره استان‌هایی که عمده گندم کشور را تولید می‌کنند کمبود سایر استان‌ها را که تولید کمتری دارند تأمین می‌نمایند و اگر در مقطع زمانی خاصی در زمینه جابجایی گندم بین سیلوها و برای یک استان مشکلی پیش آید به سرعت قابل رفع است.
• ب- در زمان مورد اشاره، ذخایر آرد و گندم کشور به اندازه‌ای بود که نه تنها یک استان، بلکه نیاز کل کشور را برای چند ماه تأمین می‌کرد.
• ج- در کشور از اواخر فروردین ماه برداشت گندم شروع می‌شود و تا شهریور ماه نیز ادامه دارد بنا بر این، نگرانی از کمبود گندم در کشور در نیمه اول سال که زمان برداشت گندم است اساساً موضوعیتی ندارد.
▬ ۲- در خصوص ذخایر کالاهای اساسی اظهار نمودید که «اولین مشکل که با آن مواجه شدم شرایط ذخیره کالاهای اساسی بود که من را بسیار نگران کرد». واقعیت این است که شرایط ذخیره کالاهای اساسی در یک سال گذشته و بخصوص در شروع کار شما در وضعیت مناسبی قرار داشت که این ناشی از تلاش‌های مداوم دولت قبل بوده است. شاهد صحت این موضوع، صحبتی است که در ادامه گزارش فرمودید «از وقتی دولت کارش را شروع کرد تقریباً، یک ذخیره قابل توجهی فراهم شده بود». جنابعالی می‌دانید که برای ذخیره کالاها باید چندین ماه اقدامات اولیه و هماهنگی‌های لازم صورت گیرد تا ذخیره کالا تحقق یابد. از آن‌جا که جنابعالی تا روز ۱۲ مرداد ماه مسؤولیت رسمی نداشتید و امکان دخالت عملی در کار دولت نیز قانوناً برای شما وجود نداشت، بنا بر این، موجود بودن ذخایر کالاهای اساسی در کشور در ایام مورد اشاره شما، نشانگر اقدامات مناسبی است که دولت قبل از سال گذشته انجام داده و تا آخرین روز کاری آن دولت نیز ادامه داشته است.
▬ ۳- شما در خصوص وضعیت واردات محصولات کشاورزی در سال ۹۱ به گونه‌ای صحبت کردید که گویی مشکل اساسی در تولیدات کشاورزی بوده است. خوشبختانه تولید در بخش کشاورزی در چند سال اخیر دارای روند مطلوبی بوده به نحوی که در سال ۹۰ به کمترین میزان واردات محصولات کشاورزی در طول ۷ سال اخیر رسیدیم، اما، در سال ۹۱ بر اساس تصمیمی که شورای امنیت ملی کشور و دولت گرفتند، وزارت‌خانه‌های ذی‌ربط موظف شدند برای مقابله احتمالی با شرایط پیش بینی نشده، علاوه بر تأمین نیاز عادی کشور، حداقل ۳۰ درصد به ذخایر کالاهای اساسی اضافه نمایند. تحقق این موضوع سبب شد میزان واردات در سال ۹۱ نسبت به سال ۹۰ افزایش یابد و نباید این را ناشی از ضعیف شدن توان تولید داخل قلمداد نمود. خوشبختانه بعد از انجام این تکلیف، واردات روند عادی به خود گرفته به گونه‌ای که در شش ماهه اول سال جاری و براساس آمار رسمی گمرک، مجموع واردات محصولات کشاورزی و مواد غذایی معادل ۷ میلیون تن بود که ادامه این روند تا پایان سال جاری بازگشت به وضعیت عادی مشابه سال ۹۰ را نشان می‌دهد. بنا بر این، شما نباید در ارزیابی وضعیت تولید بخش کشاورزی، واردات سال ۹۱ را ملاک قرار دهید. دلیل دیگر بر صحت این موضوع گزارش جدید بانک مرکزی است که در آن نرخ رشد تولیدات بخش کشاورزی در سال ۹۱ را ۶. ۳ درصد مثبت اعلام کرده است.
▬ ۴- شما در گزارش ۱۰۰ روزه در خصوص تولید گندم فرموده‌اید که «سال ۸۳ به خودکفایی رسیدیم، اما، از سال ۸۴، ۸۵ و ۸۶ هر ساله یک میلیون تن به واردات گندم کشور اضافه شد». هم‌چنین، اشاره کردید که در سال ۱۳۹۱ خرید تضمینی گندم توسط دولت فقط ۲. ۲ میلیون تن بوده است.
▬ در این‌جا لازم است چند نکته مورد توجه قرار گیرد:
• الف: اگر در سال ۸۳ به خودکفایی واقعی رسیدیم پس، چگونه امکان دارد کشور به یکباره و ظرف مدت کوتاهی به وارد‌کننده گندم تبدیل شده باشد؟ اولاً، چنین فرآیندی از نظر فنی، کارشناسی و با توجه به توانائی‌های کشاورزی کشور امکان‌پذیر نمی‌باشد. ثانیاً، چنین روندی که گفته‌اید در کشور مشاهده نشده است، زیرا، در سال‌های ۸۶ و ۸۹ نیز خودکفایی محقق شد و در سال ۹۰ هم واردات کمتر از ۱ میلیون تن بود. بنا بر این، اگر در دوره ۸ ساله ۱۳۷۶ الی ۱۳۸۴ حداکثر دو سال (۸۳ و ۸۴) خودکفایی محقق شده، در دوره ۱۳۸۵ الی ۱۳۹۱ نیز دو سال به طور کامل و یک سال هم به طور نسبی خودکفایی محقق شده است.
• ب: از سال ۹۰ براساس طرح هدفمندسازی یارانه‌ها، چرخه خرید، فروش و قیمت گندم، آرد و نان آزاد گردید و بخش خصوصی نیز عهده‌دار خرید گندم از کشاورزان شد. بنا بر این، نمی‌توان میزان خرید تضمینی گندم در سال ۹۱ را با سال‌هایی که خرید انحصاراً توسط دولت صورت می‌گرفت، مقایسه کرد. طبیعی است وقتی دولت انحصار را بر می‌دارد میزان خرید تضمینی دولتی کاهش می‌یابد. به همین دلیل در سال ۹۱، تأمین گندم مورد نیاز کشور از محل سیلوهای دولتی کاهش یافت و در مقابل، تا ۷۵ درصد نیاز کشور به گندم و آرد (در برخی ماه‌های سال) توسط بخش خصوصی از محل تولید داخل تأمین شد.
• ج: آمار خرید تضمینی گندم در سال جاری (سال ۹۲) نشان می‌دهد، علاوه بر خرید توسط بخش غیر دولتی، حداقل ۴. ۸ میلیون تن گندم توسط بخش دولتی از کشاورزان خریداری شده است، اما، شما در گزارش ۱۰۰ روزه، آمار سال ۹۱ که عدد کمتری بود (۲. ۲ میلیون تن) را اشاره کردید. با توجه به این‌که فصل خرید گندم در نیمه اول سال جاری به اتمام رسیده و آمار آن نیز مشخص شده بود، چرا به آمار سال جاری که حاکی از افزایش خرید تضمینی بود کوچک‌ترین اشاره‌ای نکردید؟
▬ ۵- در خصوص علت افزایش واردات گندم در سال ۹۱ چند نکته باید مورد توجه قرار گیرد: اولاً، بخش زیادی از افزایش واردات به دلیل تکلیف شورای امنیت ملی کشور برای تأمین ذخایر گندم علاوه بر میزان مصرف جاری کشور بود. ثانیاً، با افزایش نرخ ارز (ناشی از تحریم نفت ایران و نیز عدم امکان جابجایی ارز در چرخه بانک‌های بین‌المللی) و بدنبال آن افزایش نرخ علوفه و دان مرغ در سال ۹۱، میزان مصرف گندم در فعالیت‌های تولید گوشت قرمز و سفید نسبت به گذشته بیشتر شد. ثالثاً، خروج گندم از طریق غیر رسمی (قاچاق) و صادرات محصولاتی مانند ماکارونی، رشته، بیسکویت، آرد و غیره از کشور افزایش یافت و در مجموع، سبب شد که نیاز کشور به گندم افزایش یابد که بخشی از آن از طریق واردات تأمین شد.
▬ ۶- جنابعالی مستحضرید که مقایسه عملکرد دولت‌ها باید در دوره‌های زمانی یکسان صورت گیرد در غیر این صورت نتایج قابل اعتماد نخواهد بود. به همین دلیل برای مقایسه عملکرد دولت‌ها در خرید تضمینی گندم و واردات آن، مجموع عملکرد آنها در تمام دوره کاریشان را مد نظر قرار می‌دهیم تا نتیجه‌گیری کاملی به دست آید:
• الف: در سال‌های ۷۷ الی ۸۳ (در مجموع ۷ سال) حدود ۲۵ میلیون و هفتصد و شصت هزار تن گندم وارد کشور شده و میزان خرید تضمینی نیز در جمع ۷ سال حدود ۵۰ میلیون و هفتصد هزار تن بوده است.
• ب: در دوره ۸۵ الی ۹۱ (در مجموع ۷ سال) حدود ۲۰ میلیون تن گندم وارد کشور شده و میزان کل خرید تضمینی توسط دولت (با در نظر گرفتن حذف انحصار خرید تضمینی دولتی و ورود بخش خصوصی به خرید گندم از کشاورزان از سال ۹۰) حدود ۵۶ میلیون تن بوده است.
▬ بنا بر این، مشاهده می‌کنید که در ۷ سال اخیر از یک طرف (به رغم حذف انحصار خرید توسط دولت) مجموع خرید تضمینی گندم افزایش نشان می‌دهد و از طرف دیگر، با وجود رشد جمعیت، واردات گندم به کشور کمتر بوده است.
▬ ۷- جنابعالی به خوبی استحضار دارید که برای مقابله با دشمنان و تقویت تولید ملی در بخش کشاورزی باید با انجام هر چه بیشتر طرح‌های عمرانی و زیربنایی در بخش کشاورزی و توسعه سرمایه‌گذاری، تولید را افزایش داد و آن را پایدار نمود، در غیر این صورت با طرح مباحث شعاری کاری صورت نخواهد گرفت. هم‌چنین، خوب است مقایسه کنیم دولت قبل (که عملکرد آن مورد انتقاد شدید شما می‌باشد) در چه وضعیتی بخش کشاورزی را تحویل گرفت و در چه وضعیتی آن را تحویل شما داد و آیا واقعاً میراث شما از دولت قبل آن‌گونه که شما می‌گویید همگی منفی بوده یا واقعیت چیز دیگری است؟ برای تبیین موضوع به برخی از اقدامات صورت گرفته اشاره می‌شود:
• الف- دولت قبل در سال ۸۴ با مجموع ۴۹۲ هزار هکتار آبیاری تحت فشار در کشور (که از بدو پیروزی انقلاب تا نیمه اول سال ۸۴ اجرا شده بود)، بخش کشاورزی را تحویل گرفت و با بیش از یک میلیون و سیصد هزار هکتار( ۲. ۵ برابر بیشتر) تحویل دولت جنابعالی داده است.
• ب- اگر بخواهیم عملکرد دولت‌های قبل در دوره‌های (شهریور ۷۶ تا مرداد ۸۴) و (شهریور ۸۴ تا مرداد ۹۲) را در بخش اجرای کل طرح‌های زیربنایی آب و خاک (شامل آبیاری‌های مدرن، احداث کانال‌ها و شبکه‌های آبیاری، تجهیز و نوسازی اراضی مدرن و سنتی) مقایسه کنیم. در کل دوره (۸۴-۱۳۷۶) این طرح‌ها در ۷۳۱ هزار هکتار اراضی کشاورزی کشور اجرا گردید و در دوره‌ی بعدی (۸ سال اخیر) در ۱۵۸۵ هزار هکتار (یک میلیون و پانصد هشتاد و پنج هزار هکتار) اجرا شد که بیش از دو برابر افزایش داشته است.
• ج- ظرفیت فرآوری محصولات کشاورزی تا سال ۸۴ جمعاً کمتر از ۷ میلیون تن بود که با تلاش‌های انجام شده در دولت قبل این ظرفیت با افزایش ۴. ۵ برابری به بیش از ۳۲ میلیون تن رسیده است.
• د- در دو سال اخیر به منظور افزایش سرمایه‌گذاری در بخش کشاورزی، توسعه مکانیزاسیون و تأمین نقدینگی واحدهای تولیدی موجود نزدیک به ۹ هزار میلیارد تومان تسهیلات بانکی با نرخ سود و کارمزد پایین توسط دولت قبل تأمین و پرداخت گردید. بخشی از این طرح‌ها به بهره‌برداری رسیده، اما، بخش عمده و قابل توجهی از آنها در دوران جنابعالی افتتاح و به بهره‌برداری می‌رسند و در مجموع، اثرات بسیار مثبتی در افزایش تولیدات بخش کشاورزی خواهند داشت.
جنابعالی نیز با اطلاع کامل از اقدامات دولت قبل و نتایج آنها، به درستی در گزارش ۱۰۰ روزه به مردم نوید دادید که در سال آینده هم افزایش بیشتری در تولیدات کشاورزی محقق خواهد شد.
• ه - میزان صادرات محصولات کشاورزی و مواد غذایی در سال ۸۳ حدود ۱ میلیارد و چهارصد میلیون دلار بود در حالی که در سال ۹۱ (به رغم وجود تحریم‌ها) به حدود ۶ میلیارد و دویست میلیون دلار افزایش یافت که این افزایش ۴. ۴ برابری روند مثبت تولیدات در بخش کشاورزی را نشان می‌دهد.
▬ ۸- جنابعالی در گزارش خود به تشریح منفی بودن نرخ رشد تولید ناخالص داخلی کشور پرداخته و عنوان نمودید سفره مردم ۶ درصد خالی و اقتصاد کشور ۶ درصد کوچک شده است. این بخش از گزارش شما براساس آمار بانک مرکزی مندرج در شماره ۷۱ نماگرهای اقتصادی می‌باشد، که در آذر ماه سال جاری (یعنی دو هفته اخیر) و در دولت شما منتشر شده است و در آن، نرخ رشد بخش کشاورزی در سال گذشته ۶. ۳ درصد مثبت اعلام شده است (صفحه ۳ نشریه مذکور). بنا بر این، بخش کشاورزی به رغم وجود تحریم‌ها، به دلیل اقدامات اساسی صورت گرفته در چند سال اخیر توانسته روند رو به رشد خود را تداوم بخشد. سؤال اساسی این است که چرا جنابعالی از این گزارش بانک مرکزی فقط عددهای منفی مربوط به عملکرد اقتصادی دولت قبل را ذکر نمودید، اما، عددهای مثبت از جمله نرخ رشد بخش کشاورزی را نادیده گرفته و به آن هیچ اشاره‌ای نکردید؟
▬ ۹- با توجه به این‌که شما همواره از دیگران درخواست دارید که اگر از دولت شما انتقاد می‌کنند، انتقاد منصفانه انجام دهند، بنا بر این، از جنابعالی انتظار می‌رفت در نقد دولت قبل و در گزارش ۱۰۰ روزه به این توصیه عمل می‌نمودید.
▬ ضمناً لازم به ذکر است در این‌جا فقط مطالبی ارایه شد که مرتبط با مصاحبه جنابعالی بود، با توجه به این‌که اقدامات انجام شده در بخش کشاورزی و دستاورهای حاصله در چند سال گذشته بسیار زیاد و متنوع است توضیحات در مورد آنها را به زمان دیگری موکول می‌نمایم.
▬ در پایان امیدوارم خداوند متعال جنابعالی و اعضای محترم هیأت دولت را در پیشبرد بهتر امور موفق نماید.
مأخذ:تسنیم
هو العلیم
