برداشت
از ژانت آفاری؛ فقط ایده‌ای برای تأمل بیشتر
▬ انقلاب مشروطه از طریق ائتلاف نیروهای نخستین آن، اصلاح‌طلبان لیبرال، بخش‌هایی از علما، بازرگانان، مغازه‌داران، طلاب، اصناف بازار، کارگران و اعضای رادیکال انجمن‌های مخفی که برای شکل دادن به یک مجلس نمایندگان و قانون اساسی می‌کوشیدند، ممکن شد. این یک‌صدایی برای نخستین بار در جریان اعتراض‌های جنبش تنباکو ۹۲ – ۱۸۹۱ رخ داد و تا جایی کارش بالا گرفت که توانست بر یک تاریخ طولانی ستیز و ضدیت بین اقشار مختلف مردم پیروز شود.
▬ فعل و انفعالات بیشتر با اقتصاد جهان کاپیتالیست و بخشی از تسلط فزاینده بر ایران توسط قدرت‌های اروپایی در نیمه دوم قرن نوزده، عامل عمده ایجاد این اتحاد و نیز تحولات انقلابی در ایران آغاز قرن بیستم بود. از دهه ۱۸۸۰ به این سو تجارت ایران با اروپا به طور قابل ملاحظه‌ای افزایش یافت. این رشد، پاسخی بود به بهبود سیستم حمل و نقل، خطوط تلگراف جدید به اروپا، آغاز به کار کشتی بخار در دریای کاسپین و خلیج فارس و بخصوص باز شدن کانال سوئز.
▬ نیاز اروپایی‌ها به پنبه، برنج، میوه، ابریشم تأثیر بسیار مهمی در کشاورزی بومی نهاد. این تأثیرگذاری با فشار روی هزینه کار سخت و بی‌مزد کشاورزی و تولیدات کارخانه‌ای همراه بود. به عبارت دیگر، مجموعه قراردادهایی که با کشورهای اروپایی بسته شد، از جمله قراردادهای گلستان (۱۸۱۳) و ترکمانچای (۱۸۲۸) با روسیه، گسترش شاخصه‌های حمایتی را که می‌توانست کارخانجات بومی را در ایران نجات دهد، ممنوع کرد. آن لمبتون، چارلز عیسوی، نیکی کدی و ویلیام فلور این بحث را دارند که انتقال از «کشاورزی معیشت‌نگر» به تولید «محصولات بازاری» و هم‌چنین، فروش اراضی خالصه شاهی به اربابان خصوصی، فرآیندی بود که در دهه آخر قرن نوزدهم شتاب پیدا کرد و به وخامت اوضاع مادی بازرگانان کوچک، صنعتگران و دهقانان منجر شد. در همین اواخر جان فوران استدلال کرده فرآیند توسعه در ایران به توسعه وابسته بوده است. این فرآیند درجه‌ای از مدرنیزاسیون را به وجود آورد و، حتی، بخش‌هایی از جامعه را در یک مقطع کوتاه منتفع کرد، اما، در دراز مدت دوام نیافت. او استدلال می‌کند که ایران در نیمه آخر قرن نوزدهم از یک اقتصاد «غیراروپایی متمرکز» در دوره صفوی به سمت بخشی از حاشیه بازار سرمایه‌داری جهانی سوق پیدا کرده است.
برداشت از دنیای اقتصاد
هو العلیم
