فیلوجامعه‌شناسی

مرورهای مجدد برای ”جوان مسلمان“: ۴. معاد

شنبه, 20 مهر 1392 ساعت 17:09 مدیر سایت شمارگان بازدید از منبع : 1345

برداشت از پروفسور سید حسین نصر؛ فقط ایده‌ای برای تأمل بیشتر

░▒▓ معاد-خدا
▬    می‌توان گفت که دلیل اصلی ظهور دین اسلام کشیدن بند نقاب از چهره‌ی آموزه‌ی کامل و تمام عیار حقیقت خداوند، یعنی، الله، بوده است. هر کدام از ادیان معتبر و الهی در پی آن بوده‌اند که وحدانیت خداوند و جنبه‌های مختلف واقعیت لایتناهی او را نشان بدهند، و در این راه برخی از ادیان بر یک عنصر تکیه کرده‌اند، و برخی ادیان دیگر بر عنصری دیگر. اسلام در پی آن است که در حد استطاعت زبان بشری کل‌آموزه‌ی حقیقت باری را عرضه و تعریف کند.
▬    اسماء جلال هم‌چون اسماء جمال، خود را در این جهان باز می‌نمایند. به همین سبب است که زندگی ما نیز با غضب و رحمت با هم تنیده است و زندگی دینی در اسلام در آن واحد هم بر اهمیت عدل خداوند تأکید دارد، و هم بر اهمیت مغفرت او، هم بر اهمیت غضب خداوند که باید همواره در یاد باشد، و هم بر اهمیت لطف و رافت او نسبت به همه‌ی مخلوقاتش. خداوند اعمال و رفتار ما را می‌بیند و درباره‌ی آن داوری می‌کند و با این حال، وقتی توبه می‌کنیم و به او باز می‌گردیم غفور و رحیم است.
▬    پیوند ناگسستنی میان ذات و صفات و اسماء الهی وجود دارد.
▬    مفهوم اسلامی الله بسیار بر قادر بودن خداوند بر همه چیز تأکید دارد.
▬    خداوند اشعار به مفهوم «وجه» دارد که یک مفهوم مهم اسلامی است که باید فهمیده شود. «وجه» در حقیقت، سرجمع اسماء و صفات الهی از آن حیث است که روی به جهان خلقت یا مخلوقات داشته است.
▬    خدا هم‌چنین، خالق است، اما، تنها خالق نیست، بلکه حافظ و آخر جهان نیز هست.
▬    آموزه‌ی مهمی که درباره‌ی ذات خداوند اهمیت دارد این است که از تأکیدی که در قرآن و حدیث بر قدرت مشیت الهی و سلطه‌ی این مشیت همراه با علم مطلق خداوند، به کل واقعیت شده است، آگاه باشیم. انسان بایستی پیوسته به این حقیقت متذکر باشد که خداوند همه چیز را می‌داند، و همه‌ی چیزها مطابق حکمت بالغه‌ی او هستی و کارکرد خاص خود را می‌یابد. این حرف برخی از مردم در مغرب زمین که می‌گویند اسلام دین الوهیتی با مشیت کور است، درست نیست؛ بلکه تماماً غلط است.

░▒▓ معاد-انسان
▬    اسلام انسان را موجودی می‌داند که در آن واحد هم دارای عقل است، و هم دارای اراده، اما، غالباً انسان را به عنوان موجودی عاقل مورد خطاب قرار می‌دهد. دین اسلام برخلاف تعبیر اگوستینی مسیحیت، انسان را دارای اراده‌ی نمی‌داند که به سبب گناه آغازین مسخ و دگرگون شده است، بلکه به عکس، انسان را هم‌چنان برآن فطرت ازلی‌ای می‌داند که خداوند در سرشتن آن عقل و بصیرتی به انسان دریابد که خداوند رب او و یگانه است، و به این یگانگی شهادت دهد.
▬    قرآن مجید برای اشاره به انسان معمولاً، از واژه‌ی عربی، انسان یا «بشر» استفاده می‌کند. هر دو این واژه‌ها به معنای موجودی بشری است نه به معنای جنس مذکر. بنا بر این، مخاطب واقعی همه‌ی دستورات و احکام قرآن که خطاب به انسان یا بشر دارد، علی السویه مردان و زنان‌اند.
▬    در اسلام آزادی بدون مسؤولیت، و در واقع، حقوق بشر بدون الزامات تکالیف وجود ندارد؛ مگر در صورتی که تکالیفمان را در قبال خداوند پذیرفته باشیم؛ ما هیچگونه حقوق ذاتی نداریم.
▬    مسلماً حقوق بشر در اسلام وجود دارد، و این حقوق در شریعت مشخص شده است، اما، این حقوق بر مسؤولیت استوار است.
▬    مسأله مشارکت سیاسی و اقتصادی زنان و مسائل مشابه آن را در طول تاریخ اسلام باید در پرتو تعالیم قرآن و با عنایت به نهادهای اجتماعی موجود (جوامع مسلمان شده) بررسی کرد. حتی، در مورد حجاب نیز این نکته صادق است. در جامعه‌ی اوّلیه‌ی اسلامی حجاب به معنای پوشاندن موها و اندام بود ن i پوشاندن صورت.
▬    اسلام نه تنها زندگی فردی را تقدس می‌بخشد، بلکه می‌کوشد خود ساختارهای اجتماعی را نیز با بخشیدن اهمیت و معنای دینی به همه‌ی نهادها و وظایف اجتماعی و ایجاد رابطه‌ها و نسبت‌هایی در درون جامعه که از مخالفت‌ها و تحقیرها و برخوردهای منافع طبقات و گروه‌های گوناگون به دور باشد، تقدس ببخشد، و در یک کلام اسلام می‌کوشد عناصر مختلف را در چارچوب یگانه‌ای از مردم تحت عنوان «امت» درهم بتند، اسلام در پی آن است که، از طریق اصول نهادهای دینی، جامعه‌ای ایجاد کند که توحید در قلب تک تک اعضای آن نیز در کلیت آن باز تابیده باشد و مظهر و مصداق تحقق مشیت خداوند در زندگی نوع بشر باشد.
▬    اسلام به جامعه‌ای از راهبان ازدواج‌کرده می‌ماند که در آن هر کس مستقیماً در مقابل، خداوند مسؤول است، نه با کناره گرفتن از جهان، بلکه با مشارکت در آن از طرق متعدد.

░▒▓ معاد-جهان
▬    از نقطه‌نظر اسلامی، جهان را خداوند خلق کرده است و همو آن را حفظ می‌کند و سرانجام، نیز جهان به او باز می‌گردد.
▬    قوانین و نظم این جهان همه و همه از خداوند نشأت می‌گیرد. مسلمانان قوانین طبیعت را قوانین مستقلی نمی‌دانند که به راه خودشان می‌روند آن‌چنان که گویی جهان استقلال وجودی خاص خویش دارد.
▬    قرآن به دور از آن‌که با دانش انسانی مخالفت ورزد، پیوسته او را به تأمل در نظم طبیعی فرامی‌خواند.
▬    کل طبیعت مسلمان است.
▬    زیستن خوب مسلمانانه در این جهان یعنی، حکمت خداوند در همه جا و همه چیز را دیدن و مراقبت کردن از خلقت او.

░▒▓ فرجام مطلب
▬    صفحات قرآن مجید از اشارات به مرگ، آخرت، داوری خداوند درباره‌ی اعمال انسان، پایان جهان، و رستاخیز مشحون است. کمتر موضوعی در قرآن و حدیث هست که به اندازه‌ی «معاد» یعنی، بحث و نشور، تکرار شده و به اندازه‌ی آن مورد تکیه باشد. لذا، نمی‌توان بدون عنایت و اشاره به تعالیم معادشناختی اسلام و معنا و اهمیتی که این تعالیم نه تنها برای فرجام کار انسان، بلکه برای زندگی این جهانی او نیز دارد، درباره‌ی تعالیم اسلام بحث کرد. بیشتر تعالیم معادشناختی اسلام در سوره‌های اواخر قرآن مجید آمده است، اما، در سراسر این متن مقدس اشاراتی به آن هست، در مقام مجامیع معتبر حدیثی نیز ابواب و فصولی علی الاختصاص درباره‌ی معاد وجود دارد.
▬    تعالیم معادشناختی اسلام متضمن این نکته است که انسان نباید از ترس یک دولت بیرونی، بلکه از سر تقوا و ترس از خداوند، اخلاقمند زندگی کند. نکته‌ی مهم مسؤولیت ما نزد خداوند است.
▬    واقعیت‌های معادشناختی زندگی افراد بشر در متون متأخرتر اسلامی بویژه در تفاسیر قرآن و شروح احادیث، به تفصیل بسیار دقیق توضیح و توصیف شده است. کتاب‌های بسیار زیادی در زبان عربی یا سایر زبان‌های اسلامی در دست است که بر اساس این دو منبع اصلی، یعنی، قرآن و حدیث، مراحل زندگی روح پس از مرگ را وصف کرده است.
▬    اسلام و مسیحیت در باب بازگشت یا ظهور دوباره‌ی مسیح نظر یکسانی دارند، زیرا، مسلمانان نیز به بازگشت او معتقدند. مضافاً برآن که مسلمانان نیز، هم‌چون مسیحیان، پذیرفته‌اند که بازگشت و ظهور دوباره‌ی مسیح در بیت المقدس روی خواهد داد و آن شهر همان جایی خواهد بود که حوادث قیامت در آن رخ می‌دهد.
مآخذ:...
هو العلیم