با اقتباس از جفری بامگارتن در jpb.com
█ 1. مسأله را دقیقاً مشخص و تعریف کنید:
• مسأله را خرد کنید، و دقیقاً معلوم نمایید که مشکل چه هست و چه نیست. برای این منظور، پاسخ پنج سؤال را معلوم کنید!:
1. با حل این مسأله، به چه هدفی خواهیم رسید؟
2. دیگه چی؟
3. دیگه چی؟
4. دیگه چی؟
5. دیگه چی؟
• از بین همه اهداف متعددی که در پاسخ به سؤالات مکرر فوق به دست میآید، بسته به میزان امکانات، اعم از بودجه، زمان، نیروی انسانی و...، چند هدف عمدهتر را انتخاب کنید، و نام آن را ”فاز اول“ حل مسأله بگذارید.
█ 2. در مورد اهداف تعیینشده تحقیق کنید.
• بسته به موضوع تحقیق و نیز امکانات، اعم از زمان و بودجه، به نوع و حجم متفاوتی از تحقیقات نیاز است.
• در هر حال، و در هر شرایطی، همیشه بدانید که راهی برای تحقیق متناسب با امکانات شما هست.
█ 3. دست به تولید انبوه ایده بزنید؛
• ریلکس باشید، و همه چیز را برای مدتی آرامش آماده کنید؛
• سعی کنید که حداقل پنجاه ایده خلق و ثبت کنید؛
• میتوانید این کار را به تنهایی، یا به همراه دوستان، خانواده، گروههای برگزیده از متخصصان امر، حرفهایها و مجربان آن حیطه و... انجام دهید. همه چیز بستگی به امکانات شما دارد.
• شما میتوانید ایدهها را زیر هم یادداشت کنید، یا آنها را در درون یک نمودار مسیر یا نقشه ذهنی(mind map) قرار دهید. علاوه بر نرمافزارهای تخصصی برای رسم چنین نمودارهایی، تمپلیتهای از پیش آمادهای هست که میتوانید از آنها کمک بگیرید.
• آنچه مهم است، این است که این قواعد را باید بدقت رعایت کنید:
1. هر ایدهای را ”بدون استثناء بنویسید“.
2. اگر جریان تولید ایدهها گروهی است(بیش از یک نفر)، نقد یکدیگر ممنوع است. فقط هم را به تولید ایده تشویق کنید.
3. ”زمانبندی سفت و سخت ممنوع“.
4. هیچگاه متوقف نشوید، تا به هدف تهیه پنجاه ایده دست پیدا کنید. اگر گروهی عمل میکنید، به هر فرد پانزده تا بیست دقیقه وقت دهید تا ایدههای خود را بنویسد. سپس، فهرستها را با هم مقایسه، و یک فهرست واحد بسازید. بعد، از هر کس بپرسید که آیا متأثر از طرح ایده دیگران، ایده جدیدی دارد یا خیر. ولی ”نقد ممنوع“.
• اگر هنوز فهرست هدف شما پر نشده است، یک کتاب مرجع یا فرهنگ لغت را ورق بزنید. مجموع کلمات و مفاهیم، میتواند ایدههای تازهای به ذهن شما متبادر کند. همینطور، جستجو در اینترنت هم راه خوبی برای دستیابی به انبوهی از ایدهها در رابطه با کلیدواژههای مرتبط با مسأله شماست.
• لازم نیست که فرایند تولید ایده در دفتر کار شما، یا یک مکان استاندارد دیگر صورت گیرد. یک گوشه پارک یا در یک پیادهروی شلوغ هم میتواند برای این منظور به کار رود، هر چند که مکان آرامتر و راحتتر مرجه است.
• یک نکته آخر؛ اگر عجله ندارید:
1. صبر کنید و روز بعد، بیست و پنج ایده دیگر درست کنید.
2. ایدهآل این است که این کار را صبح انجام دهید؛
3. تجربه نشان داده است که ذهن ما به هنگام خواب، در عمق ناخودآگاه روی مسائل کار میکند که حاصل آن، قابل توجه خواهد بود. این ایدهها را از دست ندهید.
█ 4. ایدهها را تلفیق و ارزیابی کنید:
• پس از به دست آوردن فهرست ایدهها، استراحت لازم است. این فراغت میتواند به مدت یک ساعت یا بیشتر و چند روز باشد.
• سپس ایدهها را مرور کنید. آنهایی که با هم ارتباط دارند را به طور سلسله مراتبی و در ارتباط با ایدههای اصلی در یک نمودار نشان دهید.
• فهرستی از معیارهای ارزیابی ایدهها تهیه کنید. این کار بسیار مهم است، چرا که کمک میکند که تنها به ”بهترین ایدهها“ یا ”ایدههایی که شخصاً به آنها تمایل بیشتری دارید“ توجه نکنید.
• با حوصله به هر ایده، و بر حسب هر معیار، نمرهای از 0 تا 5(2=متوسط)، اختصاص دهید و در نهایت، نمره هر ایده را جمع ببندید. در مورد ایدههایی که مجموع نمره کمی اخذ میکنند فکر کنید، و ببینید که میشود با اصلاح و تبدیل آنها به ایدههای بهتر، نمره آنان را بهبود بخشید.
• ایدههایی که بالاترین نمره را میگیرند، بهترین جواب را به معیارهای شما میدهند. به یاد داشته باشید که آنها نباید لزوماً بهترین راهحلها، یا ایدههایی باشند که شما میپسندید، بلکه آنها، ایدههایی هستند که به بهترین وجه، مسأله شما را حل میکنند، و شما را به اهدافتان میرسانند.
• برای ایدهها و مسائل بزرگ و پیچیده، یا با درجه حساسیت بالا، صرف تکنیک شش نقطهای فوق برای ارزیابی کافی نیست، بلکه یک تحلیل استراتژیک SWOT(نقاط قوت، نقاط ضعف، فرصتها، و تهدیدهای متوجه هر راهحل)، یا نظرخواهی از صاحبنظران یا افراد متأثر از راهحلها ضرورت دارد. همچنین، در اینگونه موارد حساس یا در مواردی که به بازار و کسب و کار مربوط میشود، میتوان یک تحلیل بازار و مخاطب، و نیز، آزمون اولیه در یک نمونه کوچکتر را توصیه کرد.
█ 5. یک نقشه راه عملیاتی ترسیم کنید:
• بسته به مقدورات عملیاتی خود، تعدادی از راهحلها را که بالاترین نمره را اخذ نمودهاند، انتخاب کنید.
• برای اجرای هر ایده، گامهای عملیاتی را تا سطح سادهترین کارها تعیین کنید. به نمودار درختی این گامها، ساختار شکست عملیات گفته میشود.
• شرح هر گام را بر حسب بودجه و زمان و نیروی انسانی لازم تعیین کنید.
• خصوصاً تقدم و تأخر، و خصوصاً کارهایی که میتوانند به موازات هم انجام شوند را تعیین میکنید و نمودار گانت اجرایی مربوطه را ترسیم میکنید. نمودار گانت، نشاندهنده مراحل پروژه حل مسأله، با لحاظ کارهای موازی و پیشبینی پرتهای ممکن خواهد بود.
█ 6. پروژه را اجرا کنید!
• سازماندهی اجرایی کار را میتوانید بر مبنای (1)تقسیم تخصصی کار، یا بر حسب (2)اقشار مخاطبان یا مشتریان یا کارفرمایان یا تلفیقی از هر دو انجام دهید. اصولاً امروزه روش سازماندهی دوم مرجح است.
█ 7. مدام، پیشرفت پروژه را پایش کنید و تغییرات لازم را در برنامه به وجود آورید.
█ 8. در نهایت، گزارشی از تجربه کار انجام شده و توصیههایی به پروژههای بعدی تهیه و آرشیو کنید.