برداشت آزاد از دکتر مهدی محمدی؛ فقط ایدهای برای تأمل بیشتر
▬ به نظر میرسد امریکا برای یک حمله محدود، ولی، موثر آماده میشود که اسد را پای میز مذاکره در اجلاس ژنو ۲ بیاورد و با امتیازگیری از وی درباره عدم تعرض به مناطق تحت کنترل معارضه، سناریوی تجزیه سوریه را محقق کند.
░▒▓ الف. هدفهای حمله
▬ ۱. تغییر رژیم هدف حمله نیست چون:
• ۱. این کار مستلزم حمله گسترده به سوریه و از بین بردن تمامی ساختارهای حکومتی فعلی آن است که با راهبرد اعلامی امریکا مغایرت دارد.
• ۲. امریکا به جایگزینهای احتمالی اسد اعتماد ندارد و بویژه عقیده دارد خطر تکفیریهای نزدیک به القاعده و جبهه النصره از اسد بیشتر است.
• ۳. جریان معارضه به شدت پراکنده، فاقد رهبری واحد و قابل مذاکره و دارای درگیریهای جدی داخلی است.
• ۴. در صورت اسقاط اسد بدنه وفادار به او بدل به معضلی سهمگین برای رژیم جانشین میشود.
▬ ۲. تغییر رفتار رژیم اسد در حوزههای:
• ۱. استفاده از سلاحهای شیمیایی
• ۲. حملات هوایی به معارضه (از طریق ایجاد منطقه پرواز ممنوع در برخی استانهای هم جوار ترکیه و اردن)
• ۳. ایجاد اعتبار برای استراتژی ترسیم خطوط قرمز و امکان حفظ این استراتژی در مقابل ایران
• ۴. وادار کردن ایران و حزب الله به خارج کردن نیروهایشان از سوریه
• ۵. ایجاد منطقه پرواز ممنوع بر فراز ۳ استان هم مرز با ترکیه و اردن و وادار کردن اسد به پذیرش خودمختاری این استانها در اجلاس ژنو ۲ (مجبور کردن اسد به پذیرش راه حل سیاسی مطلوب امریکا در بحران سوریه) . در این حالت جنگ آینده در سوریه بخشی از دیپلماسی خواهد بود. در واقع، جمعبندی امریکا این است که تا معادله نظامی تغییر نکند، راه حل سیاسی شانسی ندارد. برای به نتیجه رسیدن معادله نظامی هم باید موازنه قوای فعلی به نفع یکی از دو طرف به هم بخورد والا جنگ تا مدتهای غیر قابل پیش بینی به درازا خواهد کشید.
• ۶. پاسخ دهی به لابی بسیار سنگین اسراییل در واشینگتن که اکنون، عقیده دارد اسد در صورت تداوم وضعیت فعلی به سرعت معارضه را نابود خواهد کرد و تهدید سوریه جدید برای اسراییل بسیار شدید خواهد بود.
• ۷. جلوگیری از پیروزی قریبالوقوع اسد بر معارضه و خرید زمان برای تروریست ها
• ۸. تقویت روحیه معارضه
• ۹. سوق دادن بخشهای لرزان حاکمیت سوریه به جدا شدن از حکومت یا اقدام به کودتا
• ۱۰. افزایش دادن فرار از ارتش
• ۱۱. هدف دیگر احیای رهبری امریکا در مسأله سوریه است که در اثر رفتار انفعالی یک سال گذشته به شدت آسیب دیده بود.
• ۱۲. جلوگیری از رشد فزاینده روند اعتماد به نفس منطقهای ایران
• ۱۳. پاسخ دهی به نیاز راهبردی اعراب در جنگ شیعه و سنی
• ۱۴. احیای باور معارضه سوری به قابل اعتماد بودن امریکا برای ایجاد اتحاد راهبردی با سوریه پس از اسد
• ۱۵. احیای اعتماد در اسراییل در این باره که میتواند در موضوعات حیاتی امنیت ملی به امریکا تکیه کند و نیازی به اقدام مستقل ندارد.
░▒▓ ب. شکل حمله
▬ ۱. حمله محدود خواهد بود نه گسترده. چرا؟
• ۱. حمله گسترده میلیاردها دلار هزینه دارد. دمپسی به کنگره اعلام کرده است همین حمله فعلی ماهانه یک میلیارد دلار هزینه خواهد داشت.
• ۲. حمله گسترده امریکا را درگیر یک جنگ بزرگ میکند که نه ارتش و نه افکار عمومی امریکا با آن موافق نیست، نتیجه آن روشن نیست و با هدفگذاریهای سیاسی اوباما هم تطبیق ندارد.
• ۳. حمله گسترده احتمال تحمیل تلفات انسانی بر امریکا را به شدت افزایش خواهد داد.
• ۴. حمله گسترده پای بازیگران دیگر را به موضوع باز خواهد کرد، اسد را در موقعیت مرگ و زندگی قرار میدهد و ترکیب این دو مسأله با یکدیگر کنترل شرایط برای امریکا را به شدت دشوار کرده و امکان از کنترل خارج شدن بازی را صد چندان میکند. در این حالت، جنگ سوریه به جای آنکه منشأ ثبات باشد به منبع عظیم بیثباتی در منطقه تبدیل خواهد شد.
▬ ۲. هدفهای احتمالی امریکا:
• ۱. تأسیسات زیر بنایی سوریه
• ۲. تأسیسات موشکی سوریه
• ۳. تأسیسات نظامی عمده سوریه
• ۳. محلهای تجمع نیروهای ایرانی و حزب الله
• ۴. انبارهای سلاح شیمیایی سوریه
• ۵. امریکا هدف اعلام نشدهای هم خواهد داشت و آن حمله به کلونیها القاعده است.
• ۶. مراکز حساس فرماندهی اطلاعاتی و عملیاتی سوریه
▬ ۳. در عین حال، امریکا به دنبال از بین بردن کامل نهادهای حکومتی سوریه نخواهد بود، چرا که، امریکا عقیده دارد نباید تجربه عراق را تکرار کرد و از بین بردن کامل نهادهای حکومتی باعث خواهد شد رژیم جایگزین اسد –هر کسی که باشد- از کنترل اوضاع ناتوان شده و سوریه به بهشت جدید تروریستها تبدیل شود.
▬ ۴. ظاهراً، اوباما با محدود کردن عملیات امریکا بر ضد سوریه به استفاده از موشکهای تام هاوک از تواناییهای نفوذی و تخریبی امریکا بهره نخواهد برد. موشکهای تام هاوک با وزنی معادل ۴۵۰ کیلوگرم، بردی معادل ۲ هزار و ۵۰۰ کیلومتر دارند و میتوانند از پنج ناوشکن امریکایی و چهار زیردریایی هستهای امریکا که در دریای مدیترانه منتظر دریافت فرمان حمله هستند، پرتاب شوند. هرچند موشکهای تام هاوک موشکهای قدرتمندی هستند، اما، استفاده انحصاری از چنین موشکهایی برخی نتایج را به دنبال خواهد داشت. اول آنکه زرادخانههای سلاحهای شیمیایی سوریه دست نخورده باقی خواهند ماند. موشکهای تام هاوک قادرند اهداف سطحی را نابود کنند و به پایگاههای زیرزمینی آسیبی نخواهند رساند و در نتیجه، اسد سلاحهای شیمیایی خود را از دست نخواهد داد. دوم این که موشکهای تام هاوک به تنهایی قادر نخواهند بود نیروی هوایی سوریه را زمین گیر یا پایگاههای آن را تعطیل کنند. چنین موشکهایی قادر خواهند بود باندهای پرواز را برای چند ساعت یا چند روز غیر قابل استفاده کنند تا دولت سوریه آنها را بازسازی کند.
▬ ۵. آن طور که منابع نظامی گزارش دادهاند نیروی هوایی سوریه اکنون، ۶ پایگاه هوایی در اختیار دارد که هنوز قابل استفاده هستند. این کشور در کل ۳۰ پایگاههای هوایی دارد. امریکا با یک حمله موشکی سنگینتر و گستردهتر از آنچه برنامه ریزی کرده است میتواند تمام این پایگاهها را نابود کند و در نتیجه، کمک بزرگی به شورشیان این کشور بکند و راه را برای ایجاد منطقه پرواز ممنوع بر فراز خاک سوریه هموار کند، اما، معلوم نیست که ارتش امریکا چنین برنامهای داشته باشد، چرا که، این امر با پروژه اسقاط رژیم تفاوت ندارد.
░▒▓ ج. مشکلات راهبردی امریکا
▬ ۱. حمله محدود دستاورد راهبردی نخواهد داشت و ایران و حزب الله این امر را به خوبی درک کرده و در معادلات راهبردی خود درج میکنند.
▬ ۲. حمله نظامی میتواند توازن قوا را عوض کند، ولی، نمیتواند اختلافات دیرپا و عمیق اعتقادی و فرقهای را علاج کند.
▬ ۳. نظامیها موافق حمله محدود و سیاسیون موافق حملات بزرگتر هستند.
▬ ۴. حمله محدود ممکن است با پاسخ گسترده مواجه شود و عملاً به درگیری گسترده بینجامد.
▬ ۵. امریکا برای ضربات دوم و سوم طراحی جدی ندارد و با این پیش فرض به سوریه حمله میکند که همچون دو مورد حمله اسراییل به کاروانهای تسلیحاتی حزب الله اسد واکنش جدی به این حمله نشان نخواهد داد، چرا که، نمیخواهد وارد جنگ بزرگ با امریکا شود.
▬ ۶. ممکن است حمله محدود اوضاع داخلی سوریه را بدتر و فشار حکومت به معارضه را بیشتر کند.
▬ ۷. حمله محدود نمیتواند موازنه قوا را تغییر بدهد.
▬ ۸. حمله محدود دستاوردی نخواهد داشت که در افکار عمومی امریکا هزینه اقتصادی حمله را توجیه کند.
▬ ۹. دولت امریکا باید از کنگره مجوز یک جنگ طولانی را بگیرد نه یک حمله محدود تا بتواند برای ضربات دوم و سوم آماده باشد و این در حالی است که لااقل مجلس نمایندگان با پذیرش چنین امری مشکل جدی خواهد داشت.
▬ ۱۰. اوباما اگر بخواهد موافقت جمهوری خواهان در مجلس نمایندگان را بگیرد باید به آنها امتیازی بدهد.
▬ ۱۱. جمهوری خواهان موافق حمله همان طور که در نامه گراهام و مک کین آمده عقیده دارند که حمله باید گسترده باشد نه محدود.
▬ ۱۲. این حمله برای امریکا منافع راهبردی ندارد و بیشتر نوعی لجاجت است بنا بر این، اوباما قادر به پاسخ دادن به این سؤال نخواهد بود که فراتر از ژستهای تبلیغاتی واقعاً دستاورد راهبردی این حمله برای امریکا چیست؟
▬ ۱۳. این حمله باید بتواند سرنوشت جنگ در سوریه را عوض کند. حمله محدود نمیتواند چنین کاری بکند. حمله نظامی گستردهتر هم نه طراحی شده، نه نظامیها موافق آن هستند، نه دولت و نه افکار عمومی امریکا.
▬ ۱۴. امریکا با این حمله درگیر یک ستیزه جویی بیپایان در منطقه میشود که احساسات ضد امریکایی را به شدت تقویت خواهد کرد و برنامه ریزی امریکا برای عمیقتر کردن منازعه شیعه-سنی در منطقه را به طور جدی دچار مشکل میکند.
▬ ۱۵. تهاجم محدود پس از مواجهه با پاسخ به حمله سراسری با هدف تغییر رژیم تغییر ماهیت میدهد. این اجتنابناپذیر است. البته، کری به کنگره گفته است که در مقابل، پاسخ اسد باز هم بدون ورود به جنگ به او جواب داده خواهد شد.
▬ ۱۶. امریکا بیش از پیش با سازمان ملل، روسیه و چین درگیر میشود.
▬ ۱۷. دوران جدیدی از شکستن اتلافهای آتلانتیکی آغاز میشود و از این به بعد دورنمای همراهی آلمان و انگلیس در پروژههای یک جانبه امریکا مبهم خواهد بود.
▬ ۱۸. اعتبار دموکراتها به عنوان پایان دهندگان جنگ و رونق دهندگان به اقتصاد در میان افکار عمومی امریکا از بین خواهد رفت.
▬ ۱۹. امریکا مایل نیست تجربه عراق را تکرار کند، ولی، این اجتنابناپذیر است، چرا که، ساختارهای حکومت اسد بسیار قدرتمند است و این رژیم پایگاه اجتماعی جدی دارد.
▬ ۲۰. این حمله به تقویت القاعده منجر خواهد شد.
▬ ۲۱. امریکا اطلاعات کافی برای تعیین دقیق اهداف خود به منظور طراحی یک حمله هوشمند را ندارد.
▬ ۲۲. این حمله هر چه بیشتر اسد را به ایران روسیه و چین وابستهتر و دست آنها را در کمک به اسد بازتر خواهد کرد.
▬ ۲۳. مطابق اعلام مارتین دمپسی به کنگره این حمله ماهانه یک میلیارد دلار هزینه خواهد داشت و امریکا به لحاظ اقتصادی در موقعیتی نیست که این هزینه را تحمل کند.
▬ ۲۴. اگر اسد در این حمله آسیب چندانی نبیند و باز هم، بلکه تندتر به اقدامات خود علیه معارضه ادامه دهد، استراتژی بازدارندگی امریکا در مقابل، وی –و در مقابل، ایران- به طور کامل و برای همیشه بیاعتبار میشود. در واقع، همان طور که اسراییلیها گفتهاند اگر قرار باشد امریکا در نهایت فقط یک حمله محدود به سوریه بکند، بهتر آن است که چنین حملهای اساساً انجام نشود.
▬ ۲۵. این حمله انزوای جهانی امریکا را تشدید خواهد کرد.
▬ ۲۶. این حمله به اسد حق دفاع خواهد داد.
▬ ۲۷. این حمله ثابت میکند ماهیت معارضه سوری کاملاً «خارج ساخته» است.
▬ ۲۸. این حمله روند فشار نظامی اسد بر معارضه را عمیقاً تشدید خواهد کرد.
▬ ۲۹. امریکا بدون ایجاد یک منطقه «حرکت زمینی ممنوع» و صرفاً از طریق تکیه بر شلیک موشک از راه دور و ایجاد منطقه پرواز ممنوع، نمیتواند معادله نبرد روی زمین را تغییر بدهد.
▬ ۳۰. هیچ نوعی از منطقه پرواز ممنوع نمیتواند توان توپخانهای و سلاحهای نقطه زن اسد را از بین ببرد.
▬ ۳۱. این احتمال جدی است که در اثر این حمله و افزایش بیثباتی، القاعده به سلاحهای شیمیایی دست پیدا کند.
░▒▓ د. سناریوهای بشار اسد در پاسخ
▬ ۱. حمله به اسراییل
▬ ۲. حمله به ناوهای امریکایی در مدیترانه
▬ ۳. حمله سراسری و گسترده به معارضه
▬ ۴. حمله به ترکیه و اردن
▬ ۵. حملات سایبری به امریکا
▬ ۶. حمله حزب الله به اهداف امریکا در سراسر جهان
░▒▓ هـ. ارجاع مسأله به کنگره از سوی اوباما نشانه چیست؟
▬ ۱. اسد زمان بیشتری برای جابجاییهای تاکتیکی به دست آورده که میتواند اثر حمله را به حداقل برساند.
▬ ۲. اوباما با این کار از این به بعد برای هر عملیات نظامی باید به کنگره مراجعه کند.
▬ ۳. این اقدام سوء تفاهم با نتانیاهو و اسراییل را بیشتر کرد.
▬ ۴. این اقدام باعث تقویت روحیه شدید اسد شد.
▬ ۵. حالا که روشن شده اقدام نظامی به این سادگیها نیست و حرفهای امریکا هم بیشتر تهدید است و اگر هم عملی شود بسیار محدود خواهد بود. این امر ابهت نظامی امریکا و بازدارندگی ناشی از آن را دچار آسیب جدی میکند. (۲)
░▒▓ و. جمع بندی
▬ به نظر میرسد امریکا برای یک حمله محدود، ولی، موثر آماده میشود که اسد را پای میز مذاکره در اجلاس ژنو ۲ بیاورد و با امتیازگیری از وی درباره عدم تعرض به مناطق تحت کنترل معارضه، سناریوی تجزیه در سوریه را محقق کند. در عین حال، امریکا در پی آن است که از گسترش جنگ جلوگیری کند، ولی، هنوز جوابی برای این سؤال ندارد که چگونه باید با واکنش بسیار شدید اسد مقابله کند. به نظر نمیرسد در مقطع فعلی هدف امریکا اسقاط رژیم اسد باشد، چرا که، چنین کاری عملاً ممکن نیست و منافع راهبردی امریکا را هم تأمین نمیکند. ضمن اینکه این کار مستلزم یک جنگ بزرگ است که امریکا به دلایل مختلف آماده آن نیست. در عین حال، امریکا تصور میکند فضای ناشی از مشاهده جدیت امریکا دولت اعتدال گرای ایران را به امتیازدهی پای میز مذاکرات با ۱+۵ وادار خواهد کرد.
مأخذ:فارس
هو العلیم