برداشت آزاد از آریاادیب؛ فقط ایدهای برای تأمل بیشتر
▬ کارهای بدون مطالعه و نقشه و نیز رفتار غیر حقیقی و به طور کلی، هر چه را که واقعیت ندارد، بیهدف یا بیدوام باشد الکی مینامند.
▬ این اصطلاح، مترادف با «کشکی» است، و برای نام گذاری آن دو علت را ذکر کردهاند:
░▒▓
▬ در گذشته که هنوز الک سیمی معمول نبود، پارچههای بسیار نازک پنبهای را مانند الک سیمی به چوب وصل میکردند و آرد و سایر چیزهای نرم را برای بیختن از آن عبور میدادند.
▬ عبدالله مستوفی در کتاب ”شرح زندگانی من“ (جلد سوم: ۲۷۳) چنین مینویسد: «این پارچههای پنبهای، دوام و قوامی نداشت، به همین مناسبت پارچههای نازک و بیدوام را «الکی» میگفتند (یعنی، فقط به درد «الک» ساختن میخورد). کم کم این معنی مجازی را منبسط کرده و امروز دیگر این توصیف را به کلیهی چیزهای بیدوام و بیثبات و بیترتیب و بیموقع و، حتی، اخبار بیاصل هم میدهند».
░▒▓
▬ در مقالهی آقای علینقی بهروزی در مجلهی ”هنر و مردم“ (شمارهی ۱۰۱: ۵۲) در باره وجه تسمیهی واژهی «الکی» چنین آمده است: «معنی و مفهوم کلمهی ”الکی“ بیشتر، سخن یا عمل نسنجیده و بدون فکر قبلی و هدف مشخص است و این شاید از معنی دیگر کلمهی ”الک“ گرفته شده باشد، زیرا، چنانچه میدانیم، لفظ ”الک“ علاوه بر معنی آردبیز (لغتنامهی دهخدا)، معنی یکی از قطعات چوبی را که در بازی ”الکدولک“ به کار میرود نیز میدهد. در این بازی چوب بزرگتر را دولک و چوب کوچکتر را الک میگویند. رسم بازی چنان است که الک را به هوا انداخته و، سپس، با دولک میزنند تا به فاصلهای دور برود. زننده، در هنگام زدن، مقصد و هدف معینی ندارد. مقصود او فقط زدن است و محل و هدف افتادن روشن نیست. بنا بر این، میتوان تصور کرد که اصطلاح ”الکی“ از این بازی گرفته شده باشد، یعنی، همان طور که در بازی ”الکدولک“ هنگام زدن هدف مشخصی را در نظر نمیگیرند و بدون تفکر میزنند، کارهای الکی نیز بدون تفکر و بیهدف انجام میشود».
مآخذ:...
هو العلیم