برداشتی
از برایان فی؛ فقط ایده‌ای برای تأمل بیشتر
❞ «اعمال قصدی هم عقلانی، و هم تحت حاکمیت قواعد هستند. …اعمال قصدی علاوه بر این‌که پیرو قواعد هستند عموماً عقلانی هم هستند. اعمال قصدی حاصل فرایندهای استدلال عملی هستند که وسیله را به هدف ربط می‌دهند و بیانگر حالت‌های روان‌شناختی هستند. …رفتار مطابق قاعده و عقلانی به نحوی تقلیل‌ناپذیر خصلت هنجارین دارد. …
❞ «به دلیل خصلت هنجارین فعالیت قصدی و محصولات آن، می‌توان تمایزی میان توانش عاملان و کنش عملی‌شان قایل شد. توانش یک فرد عامل میزان تسلط او بر قواعد یا هنجارهای عقلانیتی است که شامل حال یک فعالیت خاص می‌شود. از سوی دیگر، کنش به رفتار عامل بازمی‌گردد که تا حدودی همان توانش آن را معین می‌کند، اما، عوامل دیگری نظیر میزان توجه، ادراک، یادگیری؛ و از این قبیل هم در آن دخالت دارند. بنا بر این، یک فرد عامل ممکن است در صحبت به زبان انگلیسی توانمند باشد، اما، در عملی کردن این توانش –کنش یک عمل گفتاری- بتواند یا نتواند این توانش را به درستی نشان دهد.
❞ «تمایز میان توانش و کنش، متقابلاً تمایزی میان دو نوع نظریه به وجود می‌آورد. نظریه‌ی توانشی به دنبال عیان کردن نظام قواعد و هنجارهای عقلانیتی است که انجام فعالیت‌های نمادین معنادار و حاصل‌هایش را مقدور می‌کند. از سوی دیگر، نظریه‌ی کنشی…برای این طراحی می‌شود که تبیین کند عاملان عملاً چه می‌کنند، و در نتیجه، علاوه بر توانش‌های مؤثر در رفتار، عواملی علی را هم در بر می‌گیرد».
☱ نظریه‌ی دستور گشتاری چامسکی، نظریه‌ی پراگماتیک عام یورگن هابرماس، نظریه‌ی شناخت‌شناسی ژان پیاژه، نظریه‌ی ساختمانی-رشدی کیگان و نظریه‌ی انتخاب عقلانی از جمله‌ی رویکردهای توانشی هستند.
❞ «با آن‌که کنش عاملان دست کم تا حدودی از توانش آنان نشأت می‌گیرد، اما، ممکن است خود عاملان به کل از مشخص کردن ماهیت و محتوای این توانش ناتوان باشند. …بنا بر این، نظریه‌های توانشی مقید و محدود به اصطلاحات سوژه‌هایشان نیستند. …اما اگر چه نظریه‌های توانشی مفاهیمی را به خدمت می‌گیرند که از مفاهیم سوژه‌هایشان فراتر می‌رود، با این حال، این بدان معنا نیست که این نظریه‌ها می‌توانند به سادگی رفتار و اصطلاحاتی را که خود سوژه‌هایشان این رفتار را با آن اصطلاحات بیان می‌کنند نادیده بگیرند. …نظریه‌های توانشی می‌کوشند از مهارت‌ها و دانش پایه‌ای که عاملان توانمند دارند پرده بردارند، و این مهارت‌ها و دانش را آشکار و صورت‌بندی شده کنند. …هابرماس به گونه‌ای نافع و سودمند نظریه‌های توانشی را» بازسازی عقلانی توانایی‌های پایه‌ای می‌خواند.
مآخذ:...
هو العلیم
