برداشت 
آزاد از محمد مهدی واحدی؛ فقط ایده‌ای برای تأمل بیشتر
☱ موضوع فرونسیس، مصلحت، یا فراست دریافت نیک‌تر از نیک، و زشت از زشت‌تر، از دیرگاه، معضلی در اخلاقیات (morality) یا اخلاق عملی و هنجاری بوده است.
☱ موضوع اخیراً مطرح «مسؤولیت اجتماعی بنگاه‌های اقتصادی» نیز با این دست معضلات و دایلاماها مواجه است. به چهار نمونه زیر، و نهایتاً فرجام و نتیجه‌گیری این مقاله توجه فرمایید:
░▒▓ نمونه اول
☱ اگر مالک یک بنگاه تجاری باشید و به دنبال ارتقای مدل‌های سازمانی و به نوعی اعتباربخشی بیشتر به برندتان، احتمالاً، مسؤولیت اجتماعی را جدی‌تر از هر فعال اقتصادی-اجتماعی دنبال خواهید کرد، چرا که نهایتاً برد اقتصادی شما (مستقیم یا غیرمستقیم) در این سرفصل نهفته است.
☱ اما، اگر یکی از فعالان جریان‌های حمایت از مصرف‌کنندگان یا محیط زیست باشید احتمالاً، تصور می‌کنید بنگاه‌های اقتصادی صرفاً جریان تولید و ازدیاد ثروت را با اندکی کمک و توجه به امور غیرانتفاعی نشانه رفته‌اند. به نظر می‌رسد هر دوی این نگاه و تفکر جریان ساز یک اتفاق است: رشد و رفاه اجتماعی.
☱ نگاهی به یکی از دیدگاه‌های مسؤولیتی بنگاه‌های اقتصادی (David Hunger, Essentials of Strategic Management, 2007) که چهار سطحی تعریف شده نشان می‌دهد: مسؤولیت اقتصادی، حقوقی، اخلاقی و بشردوستانه؛ هرچه که باشد سطوحی از نیازهای اجتماعی را تأمین می‌نماید.
☱ این مقایسه بیان می‌کند صرف نظر از سطح‌بندی و اولویت گذاری، وقوع یک اتفاق حتمی است، مشروط بر آن‌که مدیریت شاخص‌های اصلی برای رویداد مسؤولیت اجتماعی همواره «خردمندانه» انجام شود و آن بهره‌مندی عمومی و رفاه جامعه است. همان گونه که یک «شهروند» عضوی از جامعه است و از حق شهروندی برخوردار است؛ شرکت‌ها و بنگاه‌ها نیز «شهروندان حقوقی» جامعه هستند و از حق شهروندی برخوردارند که خودشان از طریق CSR مولد مستقیم یا غیر مستقیم آن بوده‌اند.
░▒▓ نمونه دوم
☱ در جوامع مدرن، یکی از شاخص‌های توسعه و پایدارسازی، عدالت نسبی در توزیع ثروت و در نهایت رفاه اجتماعی است. ثروتمندان از منظر خودشان (با هر ضریبی) از رفاه اجتماعی برخوردارند و سایر مردم نیز هر یک با ضریبی، صاحب ثروت هستند. آیا سؤال واقعی و پنهان اذهان کارشناسی یا عمومی چیزی شبیه به اعاده ثروت از ثروتمندان به دلایلی نظیر بی‌عدالتی یا هر تفسیر مشابهی است که منجر به توزیع نسبی و متعادل ثروت شده و رفاه اجتماعی را ایجاد می‌کند یا نگرانی ایشان از روشی دیگر از سمت صاحبان اندیشه اقتصادی، سرمایه، تجارت، اقتصاد و... است که هدف اصلی آن بازاریابی، فروش، درآمدزایی و اصولاً تحقق خواسته‌های اقتصادی است؟ به نظر می‌رسد تمرکز و موشکافی افراد صاحب نظر و درایت در این موضوع ضروری‌تر باشد.
☱ فعالان اقتصادی و بنگاه‌داران ماهیتاً اقتصاد محور هستند؛ چون حیاتشان متصل به این جریان است، پس، تصمیمی که بنگاه یا شرکت را به اولویت‌های دوم و سوم استراتژیک متمایل سازد، ذاتاً تهدید است. احتمالاً، اصل این پیام خوشایند افکار عمومی نیست، اما، آن‌چه که باید میان حامیان دو دیدگاه اصلی در مسؤولیت اجتماعی حل و فصل شود استفاده بیش از حد مجاز به نفع هر یک از طرفین است. بنا بر این، می‌توان این طور نتیجه گرفت که به جای تمرکز بر خوب یا بد بودن این مفهوم، روش‌های اجرا، سنجش کارآیی و اثربخشی و بررسی آثار و پیامدهای اجتماعی- اقتصادی مهم‌تر است و دستاوردهای بیشتری دارد.
░▒▓ نمونه سوم
☱ یک شرکت حمل و نقل چگونه می‌تواند مسؤولیت اجتماعی خود را در قبال جامعه ایفا کند؟
☱ نرخ (تعرفه) کرایه را ثابت نگه دارد یا کاهش دهد. این امکان در نظر عموم مردم با تحسین روبه‌رو می‌شود؛ اما، چه عواملی انجام این کار را سخت می‌کند؟ تورم، هزینه قابل توجه زنجیره تأمین (SCM)، هزینه‌های تمام شده،... و مسائل پیش‌رو، بنگاه‌دار را به سمت حساب و کتاب و اندازه‌گیری صرفه اقتصادی می‌کشاند. شاید این‌جا است که مخالفان، اظهار می‌دارند که این همان نگرش برد- برد بنگاه‌دار در تمام شرایط است که هر اقدامی از منظر صرفه و صلاح اقتصادی تحلیل می‌شود. آیا امکان‌پذیر است که بنگاه‌دار از چنین تحلیلی صرف نظر کند؟ آیا اشکال از اتصال دیدگاه مسؤولیت اجتماعی به «پول نقد» است؟
░▒▓ نمونه چهارم
☱ آیا می‌توان به سهولت تحلیل‌هایی نظیر آن‌چه بنیان‌گذار ماتسوشیتا الکتریک (SR, 2005, Matsushita Konosuke) ارائه می‌کند: «... غالباً شرکت‌ها چیزی جز افراد تشکیل‌دهنده آن نیستند و چون منابع سازمانی اعم از انسان، زمین، پول، مواد اولیه و... اصالتاً دارایی عمومی محسوب می‌شود و این دارایی‌ها را جامعه در اختیار شرکت گذاشته لزوماً شرکت‌ها موجودیتی متعلق به جامعه هستند و باید فعالیت‌های خود را در جهت تولید محصول یا خدمتی معطوف کنند که جامعه از آن سود ببرد وکیفیت زندگی فردی- اجتماعی خود را ارتقا دهد... »، تأیید یا نقض کرد؟
☱ قضاوت درباره مسؤولیت اجتماعی در قالب یک پدیده یا مفهوم، جذاب و ساده است، اما، در فضای عملی و با اعمال محدودیت‌های محیط، رأی به مسؤولیت گریزی سازمان‌ها یا پذیرش حسن نیت دائمی ایشان و برخورداری از رویکرد صددرصد خیرخواهانه، کاری بس دشوار است.
☱ آیا ایفای مسؤولیت اجتماعی این شرکت خدمات حمل و نقل با نصب تجهیزات رفاهی داخل خودرو (نوشیدنی سرد و گرم) با هدف سهولت و لذت بخش کردن سفر اتفاق می‌افتد؟ آیا اساساً CSR یک پدیده لحظه‌ای است یا پایدار؟ واکنش جامعه به اقدامات نوبه‌ای شرکت‌ها نظیر مثال اخیر چیست؟ آیا اطلاع‌رسانی عمومی شرکت درباره این اقدام رفاهی یا هر یک از اقدام‌های فوق، تصویری خوش نام از شرکت در ذهن مردم ایجاد می‌کند یا تصویر سودجویانه؟
░▒▓ فرجام
☱ خب؛ موضوع فرونسیس، یا فراست دریافت نیک‌تر از نیک، و زشت از زشت‌تر، از دیرگاه معضلی در اخلاقیات (morality) یا اخلاق عملی و هنجاری بوده است.
☱ و از آن‌جا که نهایتاً قضاوت در این موضوع، به سبک و سنگین کردن معاد و تبعات اعمال می‌شود، تجربه دینی اهمیت می‌یابد. تجربه دینی که به نحوی احاطه خود بر معاد و آتیه عالم را گوشزد می‌کند.
برداشت آزاد از دنیای اقتصاد
هو العلیم
