گروه 
تاریخ؛ فقط ایده‌ای برای تأمل بیشتر
☱ روزهای آغازین مارس ۱۸۵۷، زمانی است که جنگ دوم تریاک آغاز شد. در طول قرن نوزدهم، یکی از سیاست‌های مزورانه استعمار بریتانیا آن بود تا با ترویج مصرف تریاک و اعتیاد در جامعه چین و گستراندن روزافزون فقر و بیکاری در این کشور، امپراتوری چین به ستوه آمده و در برابر خواسته‌ها و سیاست‌های منفعت‌طلبانه بریتانیا سر تسلیم فرود آورد.
☱ در سال ۱۷۹۸ میلادی ویلیام پیت، نخست‌وزیر بریتانیا یک هیأت را به ریاست مک‌کارتنی به پکن اعزام کرد. هدف از سفر این هیأت به چین کسب امتیازات و تسهیلات تجاری بود، اما، امپراتور چین از روی احتیاط ترجیح می‌داد مرزهای کشورش را به روی بازرگانان و میسیونرهای مذهبی اروپایی ببندد. بریتانیایی‌ها که در مستعمره خود هند، کشت خشخاش را گسترش داده بودند و چینی‌ها را به کشیدن تریاک تشویق می‌کردند، از این تصمیم امپراتور چین بسیار ناخرسند شدند. آن‌ها به خرید چای از چین که در بریتانیا مردم علاقه زیادی به آن داشتند ادامه داده و به زودی موازنه تجاری با چین به سود چین و به زیان آن‌ها شد. کمپانی هند شرقی بریتانیا تمام توان خود را برای فروش غیرقانونی تریاک در چین و رواج اعتیاد در این کشور به خرج داده بود.
☱ فروش غیرقانونی تریاک در چین که در سال ۱۸۰۰ میلادی فقط ۱۰۰ تن بود در سال ۱۸۳۸ میلادی به میزان ۲۶۰۰ تن رسیده بود. در سال ۱۸۳۹ میلادی، لین تسوسیو، حاکم کانتون ۲۰۰۰۰ صندوق تریاک غیرقانونی را ضبط کرده و در ملأ عام صندوق‌های حاوی تریاک را معدوم کرد. این بهانه‌ای بود که لندن انتظار آن را می‌کشید تا گشودن مرزهای چین به روی بازرگانان بریتانیایی را به این کشور تحمیل کند. بنا بر این، تحت نام مقدس تجارت آزاد، لرد ملبورن نخست وزیر ملکه ویکتوریای جوان و پالمرستن وزیر خارجه‌اش مجلس وست مینستر را متقاعد کردند تا دستور اعزام یک نیروی نظامی به چین و تنبیه حاکم کانتون را صادر کند. یک ناو جنگی بریتانیا بندر کانتون را بمباران کرد و نظامیان بریتانیایی مجمع الجزایر شوسان در نزدیکی بندر کانتون را تصرف کردند. سپس، چند کشتی جنگی بریتانیا رودخانه یانگ تسه کیانگ را پیمودند و شهر نانکن (نانجینگ امروزی) پایتخت جنوبی چین را مورد تهدید قرار دادند و حکومت امپراتور تائوکوئانگ را ناگزیر به تسلیم شدن در مورد خواسته‌هایشان کردند. این اقدام که بعدها «سیاست توپخانه» نامیده شد به پیمان ننگین نانکن منجر شد. که براساس آن بریتانیایی‌ها حق تجارت آزاد در ۵ بندر چین از جمله کانتون و شانگهای را به دست آوردند. نتیجه این جنگ چیزی جز به مستعمره در آمدن جزیره هنگ‌کنگ، گشوده شدن پنج بندرگاه چینی به روی کشتی‌های انگلیسی، اعمال قانون کاپیتولاسیون انگلیسی در چین و نرخ عوارض کالاهای وارداتی و صادراتی با موافقت دولت انگلیس در بر نداشت.
☱ با افزایش ورود تریاک به چین، جمعیت معتادان به تریاک در آن کشور به شدت بالا رفت و چینی‌ها علاوه بر دادن چای و ابریشم خود، شروع به خرید نقدی تریاک از انگلیسی‌ها کردند. آن‌ها سکه‌های نقره می‌دادند و تریاک می‌خریدند. خرید و واردات تریاک به چین به قدری افزایش یافت که از یکسو هر چه نقره در آن کشور بود به سمت «شرکت هند شرقی» سرازیر شد و بازار چین بی‌پشتوانه و بی‌نقره ماند.
☱ دولت چین برای نجات اقتصاد و جامعه خود، یک کشتی انگلیسی به نام «آرو» را توقیف کرد و به تبع آن جرقه جنگ دوم تریاک زده شد. سوم مارس ۱۸۵۷ انگلستان و فرانسه به چین اعلان جنگ دادند و جنگ دوم تریاک آغاز شد که تا سال ۱۸۶۰ ادامه یافت و به شکست نظامی چین انجامید.
☱ در جریان این جنگ، قدرت‌های جهانی دیگر به انگلستان و فرانسه پیوسته بودند. طبق قراردادهای پایانی این جنگ، دولت وقت چین که از توان نظامی کافی برخوردار نبود قبول کرد که تجارت تریاک انگلستان با چین قانونی شود که نتیجه‌اش اعتیاد چینی‌ها بود. طبق این قراردادها، دولت چین موافقت کرد که بنادر خود را به روی قدرت‌های وقت باز بگذارد، از واردات این کشورها عوارض گمرکی نگیرد، مانع مهاجرت کارگران «پرکار و ارزان مزد» چینی به امریکای شمالی (کانادا و ایالات متحده) و مستعمرات قدرت‌ها نشود، کشتی‌های نظامی آنان بتوانند وارد بنادر چین شوند، مانع فعالیت مروجین مسیحیت نشود و هرگونه قرارداد به زبان انگلیسی نوشته شود. شکست چینی‌ها در جنگ اول تریاک منجر به انعقاد «معاهده نانجینگ» شد که طبق آن بندر هنگ‌کنگ را به انگلیسی‌ها واگذار کرد و ممنوعیت ورود تریاک به کشور چین نیز لغو شد، اما، آن‌چه حائز اهمیت بود این‌که پس از پایان جنگ دوم تریاک (۱۸۵۶- ۱۸۵۸) و شکست چین، دولت استعماری بریتانیا به بهانه دفاع از هنگ‌کنگ طی قراردادی جدید به نام «پگینگ» حاکمیت خود را بر این منطقه برای مدت ۹۹ سال تثبیت کرد. البته، بریتانیا در اتخاذ این سیاست خود، شکست دولت چین از ژاپن در جنگ سالهای ۱۸۹۵-۱۸۹۴ و احتمال حمله مجدد ژاپنی‌ها به مناطق امپراتوری چین از جمله «هنگ‌کنگ» را بهانه قرار داد. بر اساس این قرارداد، این منطقه به عنوان یک موجود مستقل از چین برای سالهای متمادی در حاکمیت سیاسی، فرهنگی و اقتصادی بریتانیا قرار می‌گرفت.
برداشت آزاد از دنیای اقتصاد
هو العلیم
