برداشت آزاد از آنتونی آربلاستر؛ ایدهای برای تأمل بیشتر
▬ روشنگری، با تکیه بر رهیافت تجربی-علمی در تمامی حوزهها، و به نام عقل، مبارزه با خرافات، سادهلوحی و تعصب دینی را منظور خود قرار داد.
▬ دین نهادی شده، و بویژه کلیسای کاتولیک، دشمن اصلی آزادی اندیشه و بحث در اروپای آن روزگار تلقی شد. کلیسای کاتولیک تجسم قشریت و ستمی مقدسنما نمود یافت. در آن هنگام، قشریگری به معنی آزار دادن و سوزاندن کسانی بود که دیدگاههای دینی متفاوتی داشتند. و فلاسفه در دفاع از آزادی، عقل را در مقابل، قشریگری قرار میدادند.
▬ و در مقابل خرافات، سادهلوحی و تعصب دینی، ملاک اخلاقی تازهای وضع شد: لذت و درد. هر چیزی، تا آنجا که لذت بشر را میافزود، یا از درد و رنج او میکاست، به مثابه ملاک خوشبختی و سودمندی بود. هدف منطقی روانشناسی حسگرا، حصول چنین خوشبختیای است.
▬ تصور خوشبختی لذتگرایانه و سودانگار انسان، در کانون اندیشهی روشنگری قرار داشت، و نشاندهندهی اوج دنیوی شدن اندیشهی اخلاقی و سیاسی بود.
▬ به نحوی متناقضنما، در نظرگرفتن خوشبختی، اگر بر حسب احساس لذت فردی تعریف شود، متضمن هیچگونه حرمتگذاری به حقوق یا خودمختاری فرد نخواهد بود. در برداشت تجربهگرایان از اخلاق، نوعی تمایل آشکار به انحلال کامل مفهوم شخصیت عمیقی که پیش و قبل از تجربیات حاضر باشد و مآلاً حرمت و قدسیتی داشته باشد، مشهود است. در مقیاس روابط اجتماعی، این گرایش عمیق نسبت به منفعتطلبی فردگرایانه موجب میشود که هر کسی که در پی کسب لذت است، دیگران را نه به مثابه غایتی فینفسه، بلکه به عنوان وسلیهای جهت ارضاء تمنیات خویش به شمار آورد.
▬ پس وضع و حال انسان اروپایی طی این قریب چهارصد سال، وضع «از چاله در آمده و به چاه افتاده» است.
مآخذ:...
هو العلیم